Tổng quan nghiên cứu

Huyện Thanh Oai, thuộc ngoại thành Hà Nội, có dân số khoảng 190.886 người với hai tôn giáo chính là Phật giáo và Công giáo, chiếm lần lượt 10,51% và 8,9% dân số toàn huyện. Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và đô thị hóa nhanh chóng, mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo trở thành vấn đề cấp thiết nhằm giữ vững ổn định chính trị, xã hội và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân. Luận văn tập trung khảo sát thực trạng mối quan hệ này tại huyện Thanh Oai từ năm 2008 đến 2017, nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở trong công tác tôn giáo, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và vận động đồng bào các tôn giáo tham gia phát triển kinh tế - xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm khảo sát thực trạng mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và tôn giáo, phân tích các vấn đề tôn giáo trong chính sách chính trị xã hội của huyện, và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tôn giáo tại cơ sở. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào huyện Thanh Oai, giai đoạn từ khi sát nhập tỉnh Hà Tây vào Hà Nội (2008) đến năm 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố vai trò của hệ thống chính trị cơ sở, góp phần giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo, đồng thời áp dụng quan điểm, chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước về công tác tôn giáo. Lý thuyết về chính sách tôn giáo được xem như một chính sách công đặc biệt, kết hợp với các mô hình quản lý nhà nước và hệ thống chính trị cơ sở. Ba khái niệm chính được làm rõ gồm: hệ thống chính trị cơ sở, công tác tôn giáo, và mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo trong bối cảnh đổi mới.

Hệ thống chính trị cơ sở được hiểu là tổ hợp các tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cấp xã, phường, thị trấn, có vai trò tổ chức thực hiện quyền lực nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc và giữ vững ổn định chính trị xã hội. Công tác tôn giáo là hoạt động quản lý, vận động, và tổ chức các hoạt động tôn giáo nhằm đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, đồng thời giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội. Mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo được xem là nhân tố quyết định sự ổn định và phát triển bền vững của địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Bảng hỏi khảo sát 210 tín đồ tôn giáo (Công giáo và Phật giáo) tại 3 xã Bích Hòa, Liên Châu và Cao Dương, với tỷ lệ thu hồi phiếu đạt 97,6%. Bảng hỏi gồm 15-20 câu hỏi đóng, mở và nửa mở nhằm phản ánh thực trạng mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo.

  • Phỏng vấn sâu 10 đối tượng gồm cán bộ UBĐK Công giáo Thành phố Hà Nội, cán bộ huyện, cán bộ xã, chức sắc và chức việc tôn giáo nhằm bổ sung thông tin định tính.

  • Quan sát trực tiếp các hoạt động tôn giáo và sinh hoạt chính trị tại địa phương.

  • Tham khảo các báo cáo kinh tế - xã hội, tài liệu pháp luật, và các công trình nghiên cứu liên quan.

Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS và Excel để phân tích thống kê mô tả và kiểm định giả thuyết. Phương pháp phân tích bao gồm so sánh tỷ lệ, phân tích mối quan hệ giữa các biến và đối chiếu với các nghiên cứu trước. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên quy mô dân số tín đồ tôn giáo tại huyện, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo tại Thanh Oai: Hệ thống chính trị cơ sở gồm tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể hoạt động tương đối hiệu quả, với 7.427 đảng viên, trong đó 90% có trình độ THPT trở lên, 65% có trình độ cao đẳng, đại học. Tuy nhiên, trình độ chuyên môn và kỹ năng xử lý công việc của cán bộ làm công tác tôn giáo còn hạn chế, gây khó khăn trong quản lý và vận động tín đồ. Tỷ lệ đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ đạt 85,2%, tổ chức cơ sở đảng trong sạch vững mạnh chiếm 55,5%.

  2. Tín đồ tôn giáo và hoạt động tôn giáo: Khoảng 70% tín đồ tham gia các hoạt động tôn giáo ít nhất 2 lần/năm. Tín đồ Công giáo có tỷ lệ tham gia các nghi lễ như xưng tội, lễ chủ nhật cao (trên 70%). Tín đồ Phật giáo chủ yếu là người trung niên và cao tuổi, tham gia sinh hoạt tại chùa làng, có xu hướng thương mại hóa trong các hoạt động tín ngưỡng như lễ cúng sao giải hạn với mức đóng góp từ 150 nghìn đồng trở lên.

  3. Mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo: Sự phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở còn hạn chế, đặc biệt là giữa các cấp ủy Đảng, chính quyền và Mặt trận Tổ quốc trong công tác quản lý tôn giáo. Một số cán bộ còn lúng túng, ngại tiếp xúc với chức sắc và tín đồ tôn giáo. Các vụ việc tranh chấp đất đai liên quan đến tôn giáo vẫn còn xảy ra, gây bức xúc và tiềm ẩn nguy cơ phức tạp về an ninh trật tự.

  4. Ảnh hưởng của các hiện tượng tôn giáo mới và hoạt động tôn giáo cực đoan: Một số linh mục và tổ chức tôn giáo có tư tưởng chống đối, hoạt động ngoài quy định, gây khó khăn cho công tác quản lý. Tình trạng tranh chấp trụ trì chùa, mâu thuẫn nội bộ tăng ni cũng ảnh hưởng đến sự ổn định trong cộng đồng Phật giáo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống chính trị cơ sở tại Thanh Oai đã có những bước tiến trong công tác lãnh đạo, quản lý và vận động đồng bào các tôn giáo tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, hạn chế về trình độ cán bộ, sự phối hợp chưa chặt chẽ và các vấn đề phức tạp liên quan đến đất đai tôn giáo vẫn là thách thức lớn. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh lân cận, Thanh Oai có điểm tương đồng về sự đa dạng tôn giáo và mức độ tham gia của tín đồ, nhưng đặc thù địa phương với sự phát triển đô thị nhanh tạo ra áp lực mới cho công tác quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ cán bộ, tỷ lệ tham gia hoạt động tôn giáo của tín đồ, và bảng thống kê các vụ việc tranh chấp đất đai liên quan tôn giáo. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và các vấn đề tồn tại.

Việc thương mại hóa hoạt động tín ngưỡng, sự xuất hiện của các hiện tượng tôn giáo mới và hoạt động cực đoan đòi hỏi hệ thống chính trị cơ sở phải nâng cao năng lực quản lý, tăng cường tuyên truyền, vận động và phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức chính trị - xã hội. Đồng thời, cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác tôn giáo để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng xử lý tình huống cho cán bộ cấp xã, thị trấn trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban Tuyên giáo huyện ủy phối hợp với các cơ sở đào tạo chính trị.

  2. Tăng cường phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở: Xây dựng quy chế phối hợp cụ thể giữa tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong công tác quản lý và vận động đồng bào tôn giáo, áp dụng thí điểm tại 3 xã trọng điểm trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và Ban Dân vận huyện ủy.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tôn giáo: Triển khai các chương trình tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về tôn giáo đến chức sắc, tín đồ và cán bộ cơ sở nhằm nâng cao nhận thức, giảm thiểu hiểu lầm và xung đột. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Mặt trận Tổ quốc huyện chủ trì phối hợp với các đoàn thể.

  4. Giải quyết dứt điểm các tranh chấp đất đai liên quan đến tôn giáo: Thành lập tổ công tác đặc biệt để rà soát, xử lý các vụ việc tranh chấp đất đai tôn giáo theo đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên, hạn chế phát sinh phức tạp. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do UBND huyện chủ trì phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.

  5. Kiểm soát và hạn chế hoạt động tôn giáo cực đoan, hiện tượng tôn giáo mới: Tăng cường giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời các hoạt động vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tôn giáo, phối hợp với các cơ quan chức năng để ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực. Chủ thể thực hiện là Công an huyện phối hợp với Ban Tôn giáo Chính phủ và các tổ chức tôn giáo địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp xã, huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, vận động đồng bào tôn giáo, giải quyết các vấn đề phức tạp liên quan đến tôn giáo tại cơ sở.

  2. Chức sắc, chức việc tôn giáo: Hiểu rõ hơn về vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong công tác tôn giáo, từ đó phối hợp hiệu quả với chính quyền địa phương trong các hoạt động tín ngưỡng.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành Chính trị học, Tôn giáo học: Cung cấp dữ liệu thực tiễn phong phú về mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cơ sở và công tác tôn giáo tại một địa phương điển hình, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tham khảo để xây dựng các chương trình vận động, tuyên truyền phù hợp, góp phần tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống chính trị cơ sở gồm những tổ chức nào?
    Hệ thống chính trị cơ sở bao gồm tổ chức Đảng cơ sở, chính quyền cấp xã (Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân), Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh.

  2. Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong công tác tôn giáo là gì?
    Hệ thống chính trị cơ sở là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và đồng bào các tôn giáo, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về tôn giáo, vận động đồng bào thực hiện quyền tự do tín ngưỡng trong khuôn khổ pháp luật, giữ vững ổn định chính trị xã hội.

  3. Những khó khăn chính trong công tác tôn giáo tại Thanh Oai là gì?
    Khó khăn gồm trình độ cán bộ làm công tác tôn giáo còn hạn chế, sự phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị chưa chặt chẽ, tranh chấp đất đai liên quan tôn giáo còn tồn tại, và sự xuất hiện của các hoạt động tôn giáo cực đoan, hiện tượng tôn giáo mới.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác tôn giáo ở cơ sở?
    Cần nâng cao trình độ cán bộ, tăng cường phối hợp giữa các tổ chức chính trị - xã hội, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, giải quyết tranh chấp đất đai kịp thời, và kiểm soát các hoạt động tôn giáo vi phạm pháp luật.

  5. Tín đồ tôn giáo tại Thanh Oai tham gia các hoạt động tôn giáo như thế nào?
    Khoảng 70% tín đồ tham gia các hoạt động tôn giáo ít nhất 2 lần/năm, tín đồ Công giáo có tỷ lệ tham gia các nghi lễ cao, tín đồ Phật giáo chủ yếu là người trung niên và cao tuổi, sinh hoạt tại chùa làng và tham gia các lễ hội truyền thống.

Kết luận

  • Hệ thống chính trị cơ sở tại huyện Thanh Oai đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý và vận động đồng bào các tôn giáo, góp phần giữ vững ổn định chính trị xã hội.
  • Tín đồ tôn giáo tích cực tham gia các hoạt động tôn giáo và xã hội, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Hạn chế về trình độ cán bộ, sự phối hợp chưa chặt chẽ và các vấn đề tranh chấp đất đai tôn giáo là những thách thức cần giải quyết.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp, đẩy mạnh tuyên truyền và xử lý tranh chấp đất đai.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế phối hợp, và tổ chức các chương trình tuyên truyền pháp luật về tôn giáo tại huyện Thanh Oai.

Để góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh và công tác tôn giáo hiệu quả, các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng tôn giáo cần phối hợp chặt chẽ, đồng lòng thực hiện các giải pháp đề xuất. Đọc và áp dụng kết quả nghiên cứu này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy vai trò của tôn giáo trong sự nghiệp phát triển bền vững của địa phương.