I. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn này là kiểm tra liệu các nhà đầu tư tham gia vào sàn chứng khoán có hoàn toàn dựa trên lý trí khi đưa ra quyết định đầu tư hay họ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm lý khác. Nghiên cứu tập trung vào 9 xu hướng hành vi, bao gồm: Sự quá tự tin, Tính đại diện, tính Bầy đàn, tính Neo, Bất hòa trong nhận thức, Sợ hối hận, Gian lận con bạc, Sai lầm kế toán và Sự nhận thức muộn. Tác động của 9 yếu tố này được phân tích trên sàn chứng khoán Hồ Chí Minh. Dữ liệu chính của nghiên cứu được tập hợp từ một bảng câu hỏi điều tra. Bảng câu hỏi được phát cho các nhà đầu tư trên sàn môi giới và được đăng trực tuyến để tiếp cận các nhà đầu tư thích giao dịch qua internet hơn. Kết quả cuối cùng bao gồm 104 nhà đầu tư được chia thành 2 khu vực theo độ tuổi và theo số năm kinh nghiệm: Nhà đầu tư có kinh nghiệm là những người có trên 5 năm kinh nghiệm, còn nhà đầu tư trẻ thì có ít hơn hoặc 5 năm kinh nghiệm.
1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu
Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về hành vi nhà đầu tư trên sàn chứng khoán. Việc phân tích các yếu tố tâm lý giúp các nhà đầu tư nhận thức được những sai lầm có thể xảy ra trong quá trình ra quyết định. Điều này không chỉ giúp họ cải thiện chiến lược đầu tư mà còn giảm thiểu rủi ro. Theo Nofsinger (2001), việc hiểu rõ các yếu tố tâm lý có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định tốt hơn, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các nhà đầu tư có kinh nghiệm thường có khả năng nhận diện và điều chỉnh hành vi của mình tốt hơn so với những nhà đầu tư ít kinh nghiệm.
II. Khung lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm
Khung lý thuyết của luận văn này dựa trên các lý thuyết hành vi của con người trong lĩnh vực tài chính. Tài chính hành vi là một nhánh của tài chính, nghiên cứu hành vi của các nhà đầu tư trên thị trường và ảnh hưởng của những yếu tố tâm lý đến việc đưa ra quyết định mua hoặc bán. Lý thuyết triển vọng, được hình thành bởi Kahneman và Tversky (1979), cho thấy con người không phải lúc nào cũng sợ rủi ro, mà họ sợ rủi ro trong lợi nhuận hơn là rủi ro trong thua lỗ. Điều này có thể giải thích cho những quyết định đầu tư không hợp lý. Lý thuyết ra quyết định dựa trên kinh nghiệm chủ quan (Heuristics) cũng được đề cập, cho thấy rằng con người thường sử dụng các quy tắc đơn giản để đưa ra quyết định, điều này có thể dẫn đến những sai lầm trong đầu tư.
2.1. Các nghiên cứu thực nghiệm
Nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng các yếu tố hành vi có ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư. Hoffmann, Shefrin và Pennings (2010) đã phân tích sự khác biệt trong danh mục đầu tư của các nhà đầu tư và chiến lược ảnh hưởng đến lợi nhuận. Nghiên cứu của Chandra (2008) cho thấy rằng các nhà đầu tư cá nhân không phải lúc nào cũng đưa ra quyết định một cách lý trí, mà bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như sự tham lam và sợ hãi. Những nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi nhà đầu tư và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ các yếu tố tâm lý trong quá trình ra quyết định đầu tư.
III. Phân tích hành vi nhà đầu tư
Phân tích hành vi nhà đầu tư là một phần quan trọng trong nghiên cứu này. Các xu hướng hành vi như Sự quá tự tin, Tính đại diện, và tính Bầy đàn được xem xét kỹ lưỡng. Sự quá tự tin có thể dẫn đến việc các nhà đầu tư đánh giá quá cao khả năng của mình, từ đó đưa ra những quyết định đầu tư sai lầm. Tính đại diện cho thấy rằng nhà đầu tư có xu hướng đánh giá một cổ phiếu dựa trên những thông tin có sẵn mà không xem xét đầy đủ các yếu tố khác. Tính Bầy đàn thể hiện qua việc nhà đầu tư thường đi theo đám đông, dẫn đến những quyết định không hợp lý. Những yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến quyết định đầu tư mà còn tác động đến thị trường tài chính nói chung.
3.1. Tác động của tâm lý đến quyết định đầu tư
Tâm lý của nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc ra quyết định. Các yếu tố như sợ hãi, tham lam, và dự đoán có thể dẫn đến những quyết định không hợp lý. Nghiên cứu cho thấy rằng trong những thời điểm thị trường biến động, tâm lý của nhà đầu tư có thể bị ảnh hưởng mạnh mẽ, dẫn đến việc họ đưa ra những quyết định sai lầm. Việc nhận thức được những yếu tố tâm lý này có thể giúp nhà đầu tư điều chỉnh hành vi của mình, từ đó tối ưu hóa quyết định đầu tư và giảm thiểu rủi ro.
