Nghiên Cứu Giá Trị Chất Chỉ Điểm Sinh Học NGAL Huyết Tương Trong Chẩn Đoán và Tiên Lượng Hội Chứng Tim Thận Type 1

• Tác giả: Phan Thái Hảo
• Người hướng dẫn: GS. Huỳnh Văn Minh
• Trường học: Đại học Huế
• Chuyên ngành: Nội khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Giá Trị Chất Chỉ Điểm Sinh Học NGAL Trong Chẩn Đoán Hội Chứng Tim Thận Type 1
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Huế

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ HỘI CHỨNG TIM THẬN TYPE 1
• 1.2. Định nghĩa hội chứng tim thận
• 1.3. Phân loại hội chứng tim thận
• 1.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng tim thận
• 1.5. Phân loại hội chứng tim thận type 1
• 1.6. Cơ chế bệnh sinh hội chứng tim thận type 1
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ KẾT NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 3.2. Giá trị chẩn đoán hội chứng tim thận type 1 của chỉ điểm sinh học NGAL huyết tương
• 3.3. Giá trị tiên lượng tử vong ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp của chỉ điểm sinh học NGAL huyết tương
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung mẫu nghiên cứu
• 4.2. Giá trị chẩn đoán hội chứng tim thận type 1 của chỉ điểm sinh học NGAL huyết tương
• 4.3. Giá trị tiên lượng tử vong ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp của chỉ điểm sinh học NGAL huyết tương
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Hội Chứng Tim Thận Type 1 Định Nghĩa Phân Loại

Hội chứng tim thận là một rối loạn phức tạp, trong đó sự suy giảm chức năng của tim hoặc thận có thể dẫn đến suy giảm chức năng của cơ quan còn lại. Định nghĩa này được đưa ra bởi Tổ chức Sáng kiến Chất lượng Lọc thận Cấp (ADQI) năm 2008. Hội chứng này được chia thành 5 type, trong đó hội chứng tim thận type 1 (CRS1) là tình trạng rối loạn chức năng tim cấp tính gây ra tổn thương thận cấp (AKI). Việc hiểu rõ định nghĩa và phân loại này rất quan trọng để chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ CRS1 dao động từ 25% đến 40% ở bệnh nhân nhập viện vì suy tim mất bù cấp. Theo tác giả Ronco và cộng sự, hội chứng tim thận được chia làm 5 type: Type 1, Type 2, Type 3, Type 4, Type 5 [104].

1.1. Phân Loại Chi Tiết Hội Chứng Tim Thận Các Type Lâm Sàng

Hội chứng tim thận được phân loại thành 5 type, mỗi type có đặc điểm và cơ chế bệnh sinh riêng. Type 1 là hội chứng tim thận cấp tính, trong đó suy tim cấp dẫn đến tổn thương thận cấp. Type 2 là hội chứng tim thận mạn tính, trong đó bệnh tim mạn tính gây ra bệnh thận mạn tính. Type 3 là hội chứng thận tim cấp tính, trong đó tổn thương thận cấp gây ra suy tim cấp. Type 4 là hội chứng thận tim mạn tính, trong đó bệnh thận mạn tính gây ra bệnh tim mạn tính. Type 5 là hội chứng tim thận thứ phát, trong đó một bệnh hệ thống gây ra cả bệnh tim và bệnh thận. Việc phân loại này giúp các bác sĩ lâm sàng xác định nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

1.2. Tiêu Chuẩn Chẩn Đoán Hội Chứng Tim Thận Hướng Dẫn Chi Tiết

Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng tim thận khác nhau tùy thuộc vào từng type. Đối với type 1, tiêu chuẩn bao gồm sự tăng creatinin huyết thanh ≥ 0,3 mg/dl hoặc tăng ≥ 50% ở bệnh nhân nhập viện vì suy tim cấp. Các tiêu chuẩn khác bao gồm các dấu hiệu trên siêu âm tim và thận. Đối với các type khác, tiêu chuẩn chẩn đoán dựa trên sự kết hợp của các tiêu chuẩn lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh học. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn chẩn đoán này giúp đảm bảo chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

II. Cơ Chế Bệnh Sinh Hội Chứng Tim Thận Type 1 Tổng Quan Chi Tiết

Cơ chế bệnh sinh của hội chứng tim thận type 1 rất phức tạp và liên quan đến nhiều yếu tố. Theo tác giả Prins và cộng sự, có ba cơ chế chính: thuyết huyết động học, kích hoạt hệ thần kinh nội tiết và viêm. Thuyết huyết động học cho rằng giảm cung lượng tim dẫn đến giảm tưới máu thận. Kích hoạt hệ thần kinh nội tiết, đặc biệt là hệ renin-angiotensin-aldosterone (RAAS), gây ra co mạch thận và giữ muối nước. Viêm cũng đóng một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của hội chứng này. Hiểu rõ các cơ chế này giúp phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Các nghiên cứu lớn về suy tim mất bù cấp tại Mỹ như nghiên cứu ADHERE trên 263 bệnh viện và hơn 65.000 bệnh nhân, nghiên cứu OPTIMIZE-HF trên 259 bệnh viện và hơn 48.000 bệnh nhân cho thấy tỷ lệ tử vong nội viện tăng (21,9% và 16,3%) nếu bệnh nhân có tổn thương thận cấp khi nhập viện [11], [46].

2.1. Thuyết Huyết Động Học Ảnh Hưởng Của Cung Lượng Tim

Thuyết huyết động học là một trong những cơ chế chính trong bệnh sinh của hội chứng tim thận type 1. Giảm cung lượng tim dẫn đến giảm tưới máu thận, gây ra tổn thương thận cấp. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP) thực sự là yếu tố dự báo hội chứng tim thận type 1. Điều này cho thấy rằng sự ứ trệ tuần hoàn cũng đóng một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của hội chứng này.

2.2. Vai Trò Của Hệ Thần Kinh Nội Tiết RAAS và Thận

Hệ thần kinh nội tiết, đặc biệt là hệ renin-angiotensin-aldosterone (RAAS), đóng một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của hội chứng tim thận type 1. Kích hoạt hệ RAAS gây ra co mạch thận và giữ muối nước, làm tăng gánh nặng cho tim và thận. Các thuốc ức chế RAAS, như thuốc ức chế men chuyển (ACEI) và thuốc ức chế thụ thể angiotensin II (ARB), thường được sử dụng để điều trị suy tim và có thể giúp cải thiện chức năng thận.

2.3. Viêm và Tổn Thương Thận Cấp Mối Liên Hệ Phức Tạp

Viêm cũng đóng một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của hội chứng tim thận type 1. Các cytokine gây viêm có thể gây ra tổn thương trực tiếp cho tế bào thận và làm tăng tính thấm thành mạch, dẫn đến phù và giảm tưới máu thận. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ các cytokine gây viêm, như interleukin-6 (IL-6) và tumor necrosis factor-alpha (TNF-α), tăng cao ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1.

III. NGAL Chất Chỉ Điểm Sinh Học Tiềm Năng Cho Hội Chứng Tim Thận

Neutrophil gelatinase-associated lipocalin (NGAL) là một protein nhỏ được sản xuất bởi các tế bào biểu mô ống thận và bạch cầu trung tính. Nồng độ NGAL tăng cao trong máu và nước tiểu khi có tổn thương thận cấp. NGAL đã được chứng minh là một chất chỉ điểm sinh học nhạy và đặc hiệu cho tổn thương thận cấp, và có thể giúp chẩn đoán sớm hội chứng tim thận type 1. Ngoài ra, NGAL còn có vai trò tiên lượng biến cố tim mạch trong suy tim. Tại Việt Nam, tác giả Phạm Ngọc Huy Tuấn ghi nhận NGAL huyết tương và nước tiểu có giá trị tiên lượng độc lập tử vong ở bệnh nhân suy thận cấp khi nhập khoa cấp cứu [8].

3.1. NGAL Là Gì Nguồn Gốc và Chức Năng Sinh Học

NGAL là một protein thuộc họ lipocalin, có vai trò vận chuyển các phân tử nhỏ, như sắt và lipid. NGAL được sản xuất bởi các tế bào biểu mô ống thận và bạch cầu trung tính. Khi có tổn thương thận, các tế bào biểu mô ống thận tăng sản xuất NGAL để bảo vệ thận khỏi tổn thương thêm. NGAL cũng có vai trò điều hòa viêm và đáp ứng miễn dịch.

3.2. Giá Trị Của NGAL Trong Chẩn Đoán Tổn Thương Thận Cấp AKI

NGAL đã được chứng minh là một chất chỉ điểm sinh học nhạy và đặc hiệu cho tổn thương thận cấp. Nồng độ NGAL tăng cao trong máu và nước tiểu trong vòng vài giờ sau khi có tổn thương thận, sớm hơn so với sự tăng creatinin huyết thanh. NGAL có thể giúp chẩn đoán sớm tổn thương thận cấp và phân biệt tổn thương thận cấp với bệnh thận mạn tính.

3.3. NGAL và Tiên Lượng Biến Cố Tim Mạch Nghiên Cứu Mới Nhất

Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng NGAL có vai trò tiên lượng biến cố tim mạch trong suy tim. Nồng độ NGAL cao có liên quan đến tăng nguy cơ tử vong và tái nhập viện ở bệnh nhân suy tim. NGAL có thể giúp phân tầng nguy cơ và xác định những bệnh nhân suy tim có nguy cơ cao cần được theo dõi và điều trị tích cực hơn.

IV. Nghiên Cứu Giá Trị NGAL Trong Chẩn Đoán Hội Chứng Tim Thận Type 1

Hiện nay, chẩn đoán hội chứng tim thận type 1 chủ yếu dựa vào sự thay đổi creatinin huyết thanh và lượng nước tiểu theo tiêu chuẩn của KDIGO [58]. Phương pháp chẩn đoán này thường chậm, dẫn đến phát hiện hội chứng tim thận type 1 thường muộn và làm trì hoãn các can thiệp có lợi cho bệnh nhân [74], [118]. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá giá trị của NGAL huyết tương trong chẩn đoán và tiên lượng hội chứng tim thận type 1. Nghiên cứu sẽ mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và xác định nồng độ, giá trị chẩn đoán của NGAL huyết tương ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1. Đồng thời, nghiên cứu sẽ xác định giá trị tiên lượng sống còn của NGAL huyết tương ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1.

4.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Chẩn Đoán và Tiên Lượng CRS1

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá giá trị của NGAL huyết tương trong chẩn đoán và tiên lượng hội chứng tim thận type 1. Nghiên cứu sẽ xác định độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán dương, giá trị tiên đoán âm và diện tích dưới đường cong ROC của NGAL huyết tương trong chẩn đoán hội chứng tim thận type 1. Nghiên cứu cũng sẽ xác định điểm cắt của NGAL huyết tương trong tiên lượng sống còn ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp.

4.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Thiết Kế và Đối Tượng Tham Gia

Nghiên cứu sẽ được thực hiện theo thiết kế bệnh chứng, với đối tượng tham gia là bệnh nhân nhập viện vì suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. Bệnh nhân sẽ được chia thành hai nhóm: nhóm có hội chứng tim thận type 1 và nhóm không có hội chứng tim thận type 1. Nồng độ NGAL huyết tương sẽ được đo ở tất cả bệnh nhân. Các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết cục lâm sàng sẽ được thu thập và phân tích.

4.3. Ý Nghĩa Khoa Học và Thực Tiễn Của Nghiên Cứu NGAL

Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng về giá trị của NGAL huyết tương trong chẩn đoán và tiên lượng hội chứng tim thận type 1. Kết quả nghiên cứu có thể giúp tầm soát phát hiện sớm hội chứng tim thận type 1 ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. Kết quả nghiên cứu cũng có thể giúp tiên lượng sống còn nội viện, sau 1 tháng và sau 12 tháng ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Giá Trị Chẩn Đoán và Tiên Lượng Của NGAL

Nghiên cứu cung cấp độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán dương, giá trị tiên đoán âm và diện tích dưới đường cong ROC của NGAL huyết tương trong chẩn đoán hội chứng tim thận type 1. Nghiên cứu cung cấp điểm cắt của NGAL huyết tương trong tiên lượng sống còn ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. Kết quả nghiên cứu giúp tầm soát phát hiện sớm hội chứng tim thận type 1 ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. Kết quả nghiên cứu giúp tiên lượng sống còn nội viện, sau 1 tháng và sau 12 tháng ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp.

5.1. Độ Nhạy và Độ Đặc Hiệu Của NGAL Trong Chẩn Đoán CRS1

Độ nhạy và độ đặc hiệu của NGAL huyết tương trong chẩn đoán hội chứng tim thận type 1 là những thông số quan trọng để đánh giá giá trị của NGAL trong thực hành lâm sàng. Độ nhạy cao cho thấy NGAL có khả năng phát hiện tốt những bệnh nhân mắc hội chứng tim thận type 1, trong khi độ đặc hiệu cao cho thấy NGAL ít có khả năng cho kết quả dương tính giả ở những bệnh nhân không mắc hội chứng này.

5.2. Điểm Cắt Tối Ưu Của NGAL Để Tiên Lượng Sống Còn

Xác định điểm cắt tối ưu của NGAL huyết tương để tiên lượng sống còn là một mục tiêu quan trọng của nghiên cứu. Điểm cắt này sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng phân tầng nguy cơ và xác định những bệnh nhân có nguy cơ cao cần được theo dõi và điều trị tích cực hơn. Điểm cắt này cũng có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị khác nhau.

5.3. So Sánh NGAL Với Các Chất Chỉ Điểm Sinh Học Khác

So sánh NGAL với các chất chỉ điểm sinh học khác, như creatinin, cystatin C và NT-proBNP, là một phần quan trọng của nghiên cứu. So sánh này sẽ giúp xác định xem NGAL có ưu điểm gì so với các chất chỉ điểm sinh học hiện có và liệu NGAL có thể được sử dụng để thay thế hoặc bổ sung cho các chất chỉ điểm sinh học này.

VI. Ứng Dụng Thực Tiễn và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về NGAL

Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để phát triển các hướng dẫn chẩn đoán và điều trị hội chứng tim thận type 1. NGAL có thể được sử dụng để tầm soát và phát hiện sớm hội chứng tim thận type 1 ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. NGAL cũng có thể được sử dụng để tiên lượng sống còn và phân tầng nguy cơ ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1. Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị dựa trên NGAL.

6.1. Ứng Dụng NGAL Trong Thực Hành Lâm Sàng Hướng Dẫn

Ứng dụng NGAL trong thực hành lâm sàng có thể giúp cải thiện việc chẩn đoán và điều trị hội chứng tim thận type 1. Các bác sĩ lâm sàng có thể sử dụng NGAL để tầm soát và phát hiện sớm hội chứng tim thận type 1 ở bệnh nhân suy tim cấp hoặc suy tim mất bù cấp. NGAL cũng có thể được sử dụng để tiên lượng sống còn và phân tầng nguy cơ ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Điều Trị Dựa Trên NGAL

Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị dựa trên NGAL. Các phương pháp điều trị này có thể bao gồm việc sử dụng các thuốc ức chế NGAL hoặc các phương pháp điều trị khác nhằm giảm nồng độ NGAL trong máu và nước tiểu. Các nghiên cứu này cũng nên đánh giá hiệu quả của việc sử dụng NGAL để theo dõi đáp ứng điều trị ở bệnh nhân hội chứng tim thận type 1.

6.3. Thách Thức và Hạn Chế Của Nghiên Cứu NGAL Hiện Tại

Nghiên cứu NGAL hiện tại vẫn còn một số thách thức và hạn chế. Một trong những thách thức lớn nhất là sự thiếu đồng nhất trong các phương pháp đo lường NGAL. Các nghiên cứu khác nhau sử dụng các phương pháp đo lường NGAL khác nhau, điều này có thể dẫn đến sự khác biệt trong kết quả. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu lớn hơn và đa trung tâm để xác nhận kết quả của các nghiên cứu hiện tại.