Nghiên Cứu Đa Văn Hóa Trong Tiểu Thuyết V. Naipaul

Để hiểu đa văn hóa, trước hết cần định nghĩa văn hóa. Đây là thuật ngữ có nội hàm rộng, liên quan đến truyền thông, tôn giáo, hành vi ứng xử, nghệ thuật,… mỗi định nghĩa phản ánh một cách nhìn nhận khác nhau. Thuật ngữ văn hóa xuất phát từ tiếng Latinh “cultura”, có nghĩa là canh tác, gieo trồng ruộng đất (cultus agri) và gieo trồng tinh thần (cultus animi) rồi chuyển nghĩa để tạo ra “culture”. Từ đó đến nay, định nghĩa văn hóa đã phát triển đa dạng. Trong khuôn khổ luận án này, hiểu văn hóa là một hệ thống hay tập hợp các giá trị và chuẩn mực của một cộng đồng, và có tính phát triển, kế thừa theo thời gian. Văn hóa có chức năng tổ chức, thúc đẩy xã hội và chức năng giáo dục.

Lý thuyết đa văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong việc tri nhận một đặc tính đa dạng, giao thoa giữa các nền văn hóa, các mã văn hóa, góp phần làm sáng tỏ cội nguồn sáng tạo văn chương. Tiếp cận tác phẩm văn chương từ góc nhìn đa văn hóa là cần thiết vì nó chính là sự kiểm chứng của việc thực hành lý thuyết đa văn hóa, mở ra một một cái nhìn đa chiều về xã hội xung quanh, cũng như những tài năng văn chương vĩ đại, và trên hết là sự vận động của văn học thế giới.

Nguồn gốc xuất thân, nền giáo dục và môi trường sống của nhà văn chịu ảnh hưởng của sự giao thoa giữa các nền văn hóa: văn hóa Caribbean pha trộn đặc trưng của những người nhập cư; văn hóa phương Đông phong phú, đậm tính chất nông nghiệp lâu đời bắt nguồn từ nền văn minh sông Ấn; và văn hóa phương Tây đề cao cá nhân, coi trọng lối tư duy duy lí. Sự tổng hoà của tất cả các nền văn hóa đó tạo nên một cảm quan đa văn hóa độc đáo của một nhà văn luôn đau đáu đi tìm cái tôi, cái cảm giác mình thuộc về một nơi nào đó.

Sự mẫn tiệp của một nhà văn tài năng, luôn trăn trở trước thời cuộc có thể là lý do chính khiến tính đa văn hóa trong tác phẩm của ông được thể hiện rất sắc sảo, vượt lên giới hạn thời gian và không gian, thể hiện được những vấn đề thời sự, mang tầm nhân loại. Trong cuộc trò chuyện với Roland Bryden năm 1973, ông đã đề cập đến nền tảng đa văn hóa khi “xem xét bản chất của xã hội quê hương tôi, xem xét bản chất của thế giới mà tôi đã bước vào và thế giới mà tôi phải nhìn vào, tôi không thể là một tiểu thuyết gia chuyên nghiệp theo nghĩa cũ”. Điều này góp phần không nhỏ để hình thành sự độc đáo, khác lạ trong con người và sự nghiệp của nhà văn. Tìm hiểu tính đa văn hóa trong các tiểu thuyết của ông chính là tìm hiểu những giá trị văn hóa phong phú, kết tinh qua nội dung và nghệ thuật sáng tác của nhà văn.

Phân tích không gian sinh hoạt trong các tác phẩm, đặc biệt là không gian sinh hoạt đậm chất truyền thống đa dạng văn hóa. Không gian ở Trinidad và Tobbago thể hiện rõ sự pha trộn giữa các nền văn hóa. Sự đa dạng trong kiến trúc, ẩm thực, và các phong tục tập quán là những biểu hiện rõ nét. Cách Naipaul miêu tả không gian này giúp độc giả hình dung rõ hơn về sự phức tạp của xã hội đa văn hóa.

Thời gian lịch sử trong các tác phẩm của Naipaul gắn liền với những va chạm văn hóa. Những biến động chính trị, xã hội ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của các nhân vật. Sự xung đột giữa các giá trị truyền thống và hiện đại, giữa văn hóa phương Đông và văn hóa phương Tây được thể hiện rõ nét. Thời gian không chỉ là bối cảnh mà còn là một yếu tố quan trọng định hình nên số phận của các nhân vật.

Phân tích kiểu nhân vật hòa nhập vào văn hóa đa dạng, những người cố gắng thích nghi với môi trường sống mới. Họ học hỏi các phong tục tập quán mới, tiếp thu những giá trị mới, nhưng vẫn giữ lại một phần bản sắc của mình. Sự hòa nhập của họ không phải lúc nào cũng suôn sẻ, họ phải đối mặt với những khó khăn và thử thách, nhưng cuối cùng họ đã tìm được chỗ đứng trong xã hội mới.

Phân tích kiểu nhân vật bên lề, những người cảm thấy lạc lõng, xa lạ trong xã hội đa văn hóa. Họ không thuộc về bất kỳ nền văn hóa nào, họ sống cuộc sống cô đơn và buồn bã. Sự xa lạ của họ xuất phát từ việc họ không thể tìm thấy bản sắc của mình trong một xã hội đa văn hóa phức tạp. Naipaul đã khắc họa thành công những nhân vật này, cho thấy sự thấu hiểu của ông về những khó khăn mà những người sống trong xã hội đa văn hóa phải đối mặt.

Dòng sông trong tiểu thuyết của Naipaul thường được coi là biểu tượng của quá trình đồng hóa văn hóa. Nó tượng trưng cho sự thay đổi, sự biến đổi, và sự mất mát. Các nhân vật trong tiểu thuyết của ông thường phải đối mặt với sự lựa chọn giữa việc giữ gìn bản sắc văn hóa của mình hoặc hòa nhập vào văn hóa mới. Dòng sông là một hình ảnh mạnh mẽ thể hiện sự phức tạp của quá trình này.

Ngôi nhà trong tiểu thuyết của Naipaul là biểu tượng của sự pha trộn văn hóa. Nó tượng trưng cho sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại, giữa văn hóa phương Đông và văn hóa phương Tây. Ngôi nhà là nơi mà các nhân vật trong tiểu thuyết của ông cố gắng xây dựng một cuộc sống mới, một bản sắc mới, nhưng cũng là nơi mà họ phải đối mặt với những xung đột và khó khăn.

Đánh giá di sản văn học đa văn hóa của Naipaul, nhấn mạnh những đóng góp của ông cho văn học thế giới. Naipaul đã khai thác những chủ đề quan trọng về bản sắc, di cư, hậu thuộc địa, và đã tạo ra những tác phẩm có giá trị nhân văn sâu sắc. Ông là một trong những nhà văn quan trọng nhất của thế kỷ XX, XXI.

Đề xuất hướng nghiên cứu tương lai về đa văn hóa trong văn học. Nghiên cứu sâu hơn về các tác phẩm của Naipaul, cũng như các tác phẩm của các nhà văn đa văn hóa khác. Nghiên cứu về ảnh hưởng của toàn cầu hóa đến văn học đa văn hóa. Nghiên cứu về vai trò của văn học trong việc thúc đẩy sự hiểu biết và tôn trọng giữa các nền văn hóa.