Nghiên Cứu Đa Dạng Thực Vật Tại Khu Bảo Tồn Loài Và Sinh Cảnh Nam Xuân Lạc

Đa dạng sinh học mang lại nguồn thức ăn, dược liệu, gỗ và nhiều nguồn lợi kinh tế khác. Nó duy trì các quá trình sinh thái cơ bản, tạo ra và giữ vững cân bằng sinh thái tự nhiên, đảm bảo môi trường sống ổn định cho con người. Các định nghĩa về đa dạng sinh học đã có sự thống nhất, bao gồm đa dạng di truyền, đa dạng loài và đa dạng hệ sinh thái. Nghiên cứu này tập trung vào đa dạng loài, tức là xác định số lượng loài thực vật bậc cao có mạch trong khu vực nghiên cứu.

Thực vật chí Đông Dương đã kiểm kê 7.004 loài thực vật bậc cao có mạch. Thái Văn Trừng (1978) thống kê hệ thực vật Việt Nam có 7.850 chi và 289 họ. Phạm Hoàng Hộ (1991 – 1993) xuất bản bộ “Cây cỏ Việt Nam”, đóng góp lớn cho nghiên cứu khoa học thực vật. Các nghiên cứu về khu hệ thực vật từng vùng cũng được công bố, như “Hệ thực vật Tây Nguyên” và “Danh lục thực vật Phú Quốc”. Hệ thống phân loại thực vật áp dụng theo hệ thống của Brummitt (1992). Hệ thực vật Việt Nam hiện đã thống kê được 11.373 loài thuộc 2524 chi, 378 họ của 7 ngành.

KBTLVSC Nam Xuân Lạc có diện tích rừng trên núi đá vôi chiếm khoảng 70%. Khu bảo tồn bảo vệ thượng nguồn của các con suối lớn, cung cấp nước sinh hoạt và phục vụ nông nghiệp cho người dân địa phương. Các hoạt động nghiên cứu khoa học về tài nguyên của khu vực còn nhiều hạn chế. Các nghiên cứu trước đây chỉ là sơ bộ, chưa có công trình nào đánh giá đầy đủ về đa dạng thực vật bậc cao có mạch. Nghiên cứu này sẽ cung cấp cơ sở khoa học để bảo tồn và phát triển tài nguyên thực vật.

Luận chứng kinh tế kỹ thuật KBTLVSC Nam Xuân Lạc (2004) ghi nhận 430 loài thực vật bậc cao có mạch, 155 loài cây gỗ và một số loài quý hiếm. Tuy nhiên, danh lục các loài cây cụ thể không được tổng hợp đầy đủ. Do đó, nghiên cứu này rất cần thiết để bổ sung thông tin về hệ thực vật, đánh giá mức độ đa dạng thực vật bậc cao có mạch trong khu vực, phục vụ công tác bảo tồn và phát triển tài nguyên.

Nội dung nghiên cứu bao gồm: Điều tra, thống kê thành phần loài thực vật bậc cao có mạch. Phân tích các đặc điểm sinh thái học của các loài thực vật, bao gồm dạng sống và sinh cảnh sống. Đánh giá mức độ đa dạng của các họ và chi thực vật. Xác định các loài thực vật quý hiếm và có giá trị bảo tồn. Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến đa dạng thực vật và đề xuất các giải pháp bảo tồn.

Nghiên cứu sử dụng kết hợp nhiều phương pháp: Phương pháp kế thừa tài liệu để tổng hợp thông tin từ các nghiên cứu trước đây. Phương pháp phỏng vấn người dân địa phương để thu thập thông tin về sử dụng và bảo tồn thực vật. Phương pháp tuyến điều tra và ô tiêu chuẩn để khảo sát thực địa và thu thập mẫu vật. Phương pháp xử lý mẫu và định danh loài tại phòng thí nghiệm. Phương pháp xử lý số liệu thống kê để phân tích dữ liệu và đánh giá đa dạng thực vật.

Ở độ cao trên 700m, có rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới và rừng kín thường xanh trên núi đá vôi. Ở độ cao dưới 700m, có rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới ở đất thấp và trên núi đá vôi. Ngoài ra, còn có rừng phục hồi sau khai thác và rừng thứ sinh phục hồi sau nương rẫy. Mỗi kiểu rừng có thành phần loài đặc trưng, phản ánh điều kiện sinh thái riêng.

Rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới có nhiều tầng tán, với các loài cây gỗ lớn chiếm ưu thế. Rừng trên núi đá vôi có nhiều loài cây đặc hữu và quý hiếm. Rừng á nhiệt đới hỗn giao có sự kết hợp giữa các loài cây lá rộng và lá kim. Thảm cây bụi lùn có các loài cây thích nghi với điều kiện khắc nghiệt trên đỉnh núi.

Mức độ đa dạng về họ thực vật được đánh giá dựa trên số lượng loài trong mỗi họ. Các họ có số loài lớn nhất được xác định và phân tích về phân bố và đặc điểm sinh thái. Mức độ đa dạng về chi thực vật cũng được đánh giá tương tự, tập trung vào các chi có số loài lớn nhất và vai trò của chúng trong hệ sinh thái.

Đa dạng về dạng sống phản ánh sự thích nghi của các loài thực vật với các điều kiện môi trường khác nhau. Cây gỗ chiếm ưu thế trong rừng kín thường xanh, trong khi cây bụi thích nghi với môi trường khô hạn. Cây cỏ và dây leo đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn và cấu trúc rừng.

Các giải pháp bảo vệ rừng bao gồm tuần tra, kiểm soát khai thác trái phép, và ngăn chặn phá rừng làm nương rẫy. Các giải pháp phục hồi rừng bao gồm trồng cây bản địa, cải tạo đất, và tạo điều kiện cho tái sinh tự nhiên. Cần có kế hoạch quản lý rừng bền vững để đảm bảo khai thác hợp lý và bảo tồn đa dạng sinh học.

Tuyên truyền giáo dục giúp cộng đồng hiểu rõ giá trị của đa dạng sinh học và vai trò của họ trong bảo tồn. Cần có các chương trình giáo dục môi trường tại trường học và cộng đồng. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo tồn và quản lý tài nguyên.