Hoàn thiện kiểm soát nội bộ trong việc phòng ngừa hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương

• Tác giả: Đặng Lê Du Luân
• Người hướng dẫn: TS. Đặng Anh Tuấn
• Trường học: Trường Đại Học Thủ Dầu Một
• Chuyên ngành: Kế Toán
• Đề tài: Nâng Cao Kiểm Soát Nội Bộ Để Ngăn Ngừa Hóa Đơn Bất Hợp Pháp Tại Cục Thuế Tỉnh Bình Dương
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Bình Dương

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.2.1. Mục tiêu chung
• 0.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 0.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 0.4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
• 0.4.1. Phạm vi nghiên cứu
• 0.4.2. Đối tượng nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về hệ thống kiểm soát nội bộ trong khu vực công
• 1.1.1. Môi trường kiểm soát
• 1.1.2. Đánh giá rủi ro
• 1.1.3. Hoạt động kiểm soát
• 1.1.4. Thông tin và truyền thông
• 1.2. Tổng quan về hoá đơn
• 1.2.1. Một số khái niệm liên quan về hoá đơn
• 1.2.2. Nguyên tắc lập, quản lý và sử dụng hóa đơn
• 1.2.3. Vai trò của hóa đơn
• 1.3. Tuân thủ thuế và lý thuyết Tam giác gian lận của Cressey (1953)
• 1.3.1. Tuân thủ thuế
• 1.3.2. Lý thuyết Tam giác gian lận của Cressey (1953)
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Quy trình nghiên cứu
• 2.2. Thu thập dữ liệu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu định tính
• 2.3.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng
• 2.4. Thiết kế bảng câu hỏi và xây dựng thang đo
• 2.4.1. Xây dựng thang đo
• 2.4.2. Xây dựng thang chính thức
• 2.5. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Giới thiệu chung về Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.2. Cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.3. Đội ngũ công chức của Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.4. Tình hình doanh nghiệp và thực trạng sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.4.1. Tình hình hoạt động doanh nghiệp
• 3.4.2. Thực trạng sử dụng hóa đơn bất hợp pháp của các doanh nghiệp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.5. Thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ trong việc phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.5.1. Tình hình chung hoạt động kiểm soát nội bộ tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.5.2. Thực trạng các nhân tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương thông qua kết quả khảo sát
• 3.5.3. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.5.4. Các nhân tố thuộc hệ thống kiểm soát nội bộ ảnh hưởng đến hoạt động phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương
• 3.5.5. Đánh giá độ tin cậy của thang đo
• 3.5.6. Phân tích nhân tố khám phá EFA
• 3.5.7. Phân tích hồi quy
• 3.5.8. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO MỨC ĐỘ HỮU HIỆU KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÔNG TÁC PHÒNG NGỪA SỬ DỤNG HÓA ĐƠN BẤT HỢP PHÁP TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG
• 4.1. Nhóm giải pháp về “Môi trường kiểm soát”
• 4.2. Nhóm giải pháp về “Hoạt động kiểm soát”
• 4.3. Nhóm giải pháp về “Đánh giá rủi ro”
• 4.4. Nhóm giải pháp về “Thông tin truyền thông”
• 4.5. Nhóm giải pháp về “Giám sát”
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Nội Bộ Tại Cục Thuế Bình Dương

Kiểm soát nội bộ (KSNB) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính tuân thủ và hiệu quả hoạt động của Cục Thuế tỉnh Bình Dương. Hệ thống KSNB hiệu quả giúp ngăn ngừa các hành vi sai phạm, đặc biệt là liên quan đến hóa đơn bất hợp pháp. Tình trạng gian lận hóa đơn không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh cho các doanh nghiệp. Do đó, việc hoàn thiện KSNB là một yêu cầu cấp thiết. Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, số vụ trốn thuế thông qua hóa đơn bất hợp pháp vẫn còn diễn biến phức tạp, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và hiệu quả hơn. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả KSNB tại Cục Thuế Bình Dương, góp phần phòng chống gian lận thuế và tạo môi trường kinh doanh minh bạch.

1.1. Khái niệm và vai trò của Kiểm Soát Nội Bộ trong ngành thuế

Kiểm soát nội bộ trong ngành thuế là một hệ thống các chính sách, quy trình và hoạt động được thiết kế để đảm bảo tính chính xác, tin cậy của thông tin tài chính và tuân thủ pháp luật. Vai trò của KSNB là ngăn ngừa và phát hiện sai sót, gian lận, bảo vệ tài sản của nhà nước và nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan thuế. Một hệ thống KSNB mạnh mẽ giúp Cục Thuế tỉnh Bình Dương quản lý rủi ro hiệu quả và đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế.

1.2. Tầm quan trọng của Kiểm Soát Nội Bộ trong phòng ngừa HĐBHP

Việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp là một trong những mục tiêu quan trọng của KSNB trong ngành thuế. Hóa đơn bất hợp pháp không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh. KSNB giúp phát hiện các dấu hiệu gian lận hóa đơn, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần tăng cường KSNB để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế.

II. Thực Trạng Sử Dụng Hóa Đơn Bất Hợp Pháp Tại Bình Dương

Tình hình sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Bình Dương vẫn còn diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn thu ngân sách và môi trường kinh doanh. Các doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở trong chính sách thuế để thực hiện hành vi gian lận thuế, trốn thuế thông qua việc mua bán, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp. Theo số liệu thống kê, số vụ vi phạm liên quan đến hóa đơn vẫn còn ở mức cao, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng. Cục Thuế tỉnh Bình Dương đã triển khai nhiều biện pháp để phòng chống gian lận thuế, tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đặt ra. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và sự nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

2.1. Phân tích các hình thức gian lận hóa đơn phổ biến tại Bình Dương

Các hình thức gian lận hóa đơn phổ biến tại Bình Dương bao gồm: lập hóa đơn khống, mua bán hóa đơn, sử dụng hóa đơn của doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, khai sai thông tin trên hóa đơn. Các doanh nghiệp thường sử dụng các thủ đoạn tinh vi để che giấu hành vi gian lận, gây khó khăn cho công tác phát hiện và xử lý. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

2.2. Ảnh hưởng của HĐBHP đến nguồn thu ngân sách và môi trường kinh doanh

Hóa đơn bất hợp pháp gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu cho các hoạt động công ích. Ngoài ra, nó còn tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, gây thiệt hại cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp là một nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ nguồn thu ngân sách và tạo môi trường kinh doanh công bằng.

2.3. Số liệu thống kê về vi phạm hóa đơn tại Cục Thuế Bình Dương

Trong giai đoạn 2017-2021, Cục Thuế tỉnh Bình Dương đã phát hiện và xử lý nhiều vụ vi phạm liên quan đến hóa đơn bất hợp pháp. Số lượng doanh nghiệp vi phạm và số tiền truy thu thuế vẫn còn ở mức cao, cho thấy tình hình gian lận thuế vẫn còn diễn biến phức tạp. Cần có các giải pháp mạnh mẽ hơn để phòng chống gian lận thuế và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

III. Đánh Giá Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ Tại Cục Thuế Bình Dương

Việc đánh giá hệ thống KSNB hiện tại của Cục Thuế tỉnh Bình Dương là bước quan trọng để xác định những điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp cải thiện. Đánh giá này cần tập trung vào các yếu tố như môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Kết quả đánh giá sẽ giúp Cục Thuế có cái nhìn tổng quan về hiệu quả hoạt động KSNB và đưa ra các quyết định phù hợp để ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp.

3.1. Phân tích các yếu tố cấu thành hệ thống Kiểm Soát Nội Bộ COSO

Hệ thống KSNB theo COSO bao gồm 5 yếu tố: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hiệu quả của KSNB. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần đánh giá từng yếu tố để xác định những điểm cần cải thiện.

3.2. Mức độ hiệu quả của từng yếu tố Kiểm Soát Nội Bộ tại Cục Thuế

Đánh giá mức độ hiệu quả của từng yếu tố KSNB giúp xác định những yếu tố nào đang hoạt động tốt và những yếu tố nào cần được cải thiện. Ví dụ, môi trường kiểm soát có thể được đánh giá dựa trên sự tuân thủ đạo đức nghề nghiệp của cán bộ thuế, trong khi hoạt động kiểm soát có thể được đánh giá dựa trên hiệu quả của các quy trình kiểm tra, giám sát. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần thực hiện đánh giá định kỳ để đảm bảo tính hiệu quả của KSNB.

3.3. Xác định điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống Kiểm Soát Nội Bộ

Việc xác định điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống KSNB giúp Cục Thuế tỉnh Bình Dương tập trung vào những lĩnh vực cần cải thiện. Ví dụ, điểm mạnh có thể là sự tuân thủ pháp luật của cán bộ thuế, trong khi điểm yếu có thể là thiếu hụt về nguồn lực hoặc quy trình kiểm tra chưa hiệu quả. Dựa trên kết quả phân tích, Cục Thuế có thể xây dựng kế hoạch cải thiện KSNB.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Kiểm Soát Nội Bộ Phòng Ngừa HĐBHP

Để nâng cao hiệu quả KSNB trong việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp, Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần triển khai các giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này cần tập trung vào việc tăng cường môi trường kiểm soát, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, hoàn thiện hoạt động kiểm soát, cải thiện thông tin và truyền thông, tăng cường giám sát. Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong Cục Thuế và các cơ quan chức năng liên quan.

4.1. Tăng cường Môi Trường Kiểm Soát và Đạo Đức Nghề Nghiệp

Môi trường kiểm soát mạnh mẽ là nền tảng cho một hệ thống KSNB hiệu quả. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền về đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ thuế. Đồng thời, cần xây dựng các quy tắc ứng xử rõ ràng và thực hiện nghiêm việc xử lý các trường hợp vi phạm. Việc tạo ra một môi trường làm việc minh bạch, công bằng sẽ góp phần ngăn ngừa gian lận thuế.

4.2. Hoàn thiện Quy Trình Đánh Giá Rủi Ro và Quản Lý Rủi Ro Thuế

Đánh giá rủi ro là một bước quan trọng trong KSNB. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần xây dựng quy trình đánh giá rủi ro bài bản, xác định các rủi ro tiềm ẩn liên quan đến hóa đơn bất hợp pháp. Dựa trên kết quả đánh giá, cần xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro phù hợp, bao gồm các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu và ứng phó với rủi ro.

4.3. Nâng cao hiệu quả Hoạt Động Kiểm Soát và Thanh Tra Thuế

Hoạt động kiểm soát đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần nâng cao hiệu quả các quy trình kiểm tra, giám sát, thanh tra thuế. Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm tra, giám sát để phát hiện các dấu hiệu gian lận hóa đơn một cách nhanh chóng và chính xác.

V. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Kiểm Soát Hóa Đơn Tại Bình Dương

Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) là một giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả KSNB trong việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp. CNTT giúp tự động hóa các quy trình kiểm tra, giám sát, phân tích dữ liệu, từ đó phát hiện các dấu hiệu gian lận hóa đơn một cách nhanh chóng và chính xác. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác quản lý thuế, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý hóa đơn.

5.1. Xây dựng Hệ Thống Quản Lý Hóa Đơn Điện Tử HĐĐT hiệu quả

Hệ thống HĐĐT giúp giảm thiểu rủi ro gian lận hóa đơn so với hóa đơn giấy. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần xây dựng hệ thống HĐĐT hiệu quả, đảm bảo tính bảo mật, an toàn và dễ sử dụng. Đồng thời, cần tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn cho doanh nghiệp về việc sử dụng HĐĐT.

5.2. Phân tích Dữ Liệu Lớn Big Data để phát hiện Gian Lận Hóa Đơn

Phân tích dữ liệu lớn giúp phát hiện các dấu hiệu gian lận hóa đơn một cách nhanh chóng và chính xác. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần xây dựng hệ thống phân tích dữ liệu lớn, thu thập và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau để phát hiện các hành vi gian lận thuế.

5.3. Ứng dụng Trí Tuệ Nhân Tạo AI trong Kiểm Soát Hóa Đơn

Trí tuệ nhân tạo có thể được ứng dụng để tự động hóa các quy trình kiểm tra, giám sát, phân tích dữ liệu, từ đó phát hiện các dấu hiệu gian lận hóa đơn một cách nhanh chóng và chính xác. Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần nghiên cứu và ứng dụng AI trong công tác quản lý thuế.

VI. Kết Luận và Kiến Nghị Về Kiểm Soát Nội Bộ Tại Bình Dương

Nghiên cứu này đã đánh giá thực trạng KSNB tại Cục Thuế tỉnh Bình Dương và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả KSNB trong việc ngăn ngừa hóa đơn bất hợp pháp. Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ và toàn diện để đạt được hiệu quả cao nhất. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và sự nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Việc hoàn thiện KSNB là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng từ Cục Thuế tỉnh Bình Dương.

6.1. Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính về Kiểm Soát Nội Bộ

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ thống KSNB hiện tại của Cục Thuế tỉnh Bình Dương vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong lĩnh vực đánh giá rủi ro và hoạt động kiểm soát. Các giải pháp được đề xuất trong nghiên cứu tập trung vào việc tăng cường môi trường kiểm soát, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, hoàn thiện hoạt động kiểm soát, cải thiện thông tin và truyền thông, tăng cường giám sát.

6.2. Đề xuất các kiến nghị cụ thể cho Cục Thuế tỉnh Bình Dương

Nghiên cứu đề xuất Cục Thuế tỉnh Bình Dương cần xây dựng kế hoạch hành động cụ thể để triển khai các giải pháp được đề xuất trong nghiên cứu. Kế hoạch này cần xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ, nguồn lực và thời gian thực hiện. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện kế hoạch.

6.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về Kiểm Soát Nội Bộ và Hóa Đơn

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp được đề xuất trong nghiên cứu này. Ngoài ra, có thể nghiên cứu về tác động của CNTT đến hiệu quả KSNB trong lĩnh vực quản lý hóa đơn. Cần có sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu và Cục Thuế tỉnh Bình Dương để thực hiện các nghiên cứu này.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2021, tình trạng sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Việt Nam, đặc biệt là tại tỉnh Bình Dương, diễn biến phức tạp và gây thất thu ngân sách nhà nước nghiêm trọng. Theo báo cáo của ngành thuế, trong giai đoạn này, có khoảng 7.474 doanh nghiệp bị phát hiện sử dụng hóa đơn bất hợp pháp với gần 500.000 hóa đơn vi phạm, dẫn đến truy thu gần 200 tỷ đồng tiền thuế. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách mà còn làm méo mó môi trường kinh doanh, tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng và mức độ tác động của các yếu tố trong hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) đến việc phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ tháng 01/2017 đến tháng 12/2021, với phạm vi không gian là các doanh nghiệp và cơ quan thuế trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, đồng thời tăng cường hiệu quả quản lý thuế và giảm thiểu rủi ro thất thu ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung hệ thống kiểm soát nội bộ theo COSO và INTOSAI 2013, bao gồm năm thành phần chính: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát. Môi trường kiểm soát là nền tảng, ảnh hưởng đến ý thức và hành vi của cán bộ trong tổ chức. Đánh giá rủi ro giúp nhận diện và phân tích các nguy cơ có thể ảnh hưởng đến mục tiêu kiểm soát. Hoạt động kiểm soát bao gồm các chính sách và thủ tục nhằm ngăn ngừa rủi ro. Thông tin và truyền thông đảm bảo dữ liệu chính xác, kịp thời phục vụ cho việc ra quyết định. Giám sát là quá trình đánh giá và điều chỉnh hệ thống kiểm soát để duy trì hiệu quả. Ngoài ra, lý thuyết Tam giác gian lận của Cressey (1953) được sử dụng để phân tích nguyên nhân dẫn đến hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, dựa trên ba yếu tố: áp lực, cơ hội và thái độ của người thực hiện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn sâu với cán bộ công chức tại Cục thuế tỉnh Bình Dương và các Chi cục Thuế trực thuộc. Cỡ mẫu khảo sát chính thức gồm hơn 200 phiếu hợp lệ, được phân tích bằng phần mềm SPSS 20. Phương pháp định tính bao gồm thảo luận nhóm và phỏng vấn sâu nhằm điều chỉnh thang đo và xác định các biến quan sát phù hợp. Phương pháp định lượng sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá năm yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ và mức độ phòng ngừa hóa đơn bất hợp pháp. Các kỹ thuật phân tích bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy để xác định mức độ tác động của các nhân tố đến hiệu quả kiểm soát.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Môi trường kiểm soát có tác động lớn nhất đến việc phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp với hệ số β chuẩn hóa cao nhất, phản ánh vai trò nền tảng của việc xây dựng văn hóa đạo đức, năng lực cán bộ và sự cam kết của lãnh đạo trong kiểm soát nội bộ.

2. Hoạt động kiểm soát đứng thứ hai về mức độ ảnh hưởng, cho thấy các quy trình, thủ tục kiểm tra, rà soát và xử lý vi phạm được thực hiện nghiêm túc góp phần giảm thiểu rủi ro sử dụng hóa đơn bất hợp pháp. Điểm trung bình đánh giá hoạt động kiểm soát đạt khoảng 4.1 trên thang 5.

3. Giám sát và đánh giá rủi ro cũng có ảnh hưởng tích cực, tuy nhiên mức độ tác động của đánh giá rủi ro thấp hơn so với hoạt động kiểm soát, cho thấy cơ quan thuế vẫn ưu tiên kiểm soát trực tiếp hơn là tiếp cận dựa trên rủi ro.

4. Thông tin và truyền thông có tác động thấp nhất nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu chính xác, kịp thời cho các hoạt động kiểm soát và giám sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò của hệ thống kiểm soát nội bộ trong phòng chống gian lận và thất thu thuế. Môi trường kiểm soát được xem là yếu tố quyết định, bởi nó tạo ra nền tảng văn hóa và thái độ tuân thủ của cán bộ thuế. Hoạt động kiểm soát hiệu quả giúp phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, mức độ ưu tiên cao cho hoạt động kiểm soát truyền thống có thể làm giảm hiệu quả trong dài hạn khi chưa tận dụng triệt để đánh giá rủi ro và công nghệ thông tin. Việc thông tin và truyền thông chưa được khai thác tối đa cũng là điểm cần cải thiện để nâng cao tính minh bạch và phối hợp giữa các bộ phận. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng nhân tố và bảng thống kê điểm trung bình các yếu tố khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường xây dựng môi trường kiểm soát bằng cách nâng cao đạo đức nghề nghiệp, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ thuế, và phát huy vai trò lãnh đạo gương mẫu. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo Cục thuế tỉnh Bình Dương, với kế hoạch triển khai trong 12 tháng tới.

2. Hoàn thiện hoạt động kiểm soát thông qua việc cập nhật, chuẩn hóa quy trình kiểm tra, rà soát hóa đơn, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa các bước kiểm soát. Thời gian thực hiện dự kiến 18 tháng, do phòng nghiệp vụ và công nghệ thông tin phối hợp thực hiện.

3. Phát triển hệ thống đánh giá rủi ro nhằm nhận diện sớm các doanh nghiệp có nguy cơ sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, từ đó tập trung nguồn lực kiểm tra hiệu quả hơn. Cục thuế cần xây dựng tiêu chí đánh giá rủi ro và đào tạo cán bộ trong 12 tháng tới.

4. Cải thiện thông tin và truyền thông nội bộ và bên ngoài bằng cách thiết lập kênh thông tin minh bạch, cập nhật dữ liệu liên tục và tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng khác. Thời gian thực hiện 6-12 tháng, do phòng truyền thông và các chi cục thuế phối hợp.

5. Tăng cường giám sát định kỳ và thường xuyên nhằm đảm bảo các hoạt động kiểm soát được thực hiện đúng quy trình, đồng thời phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Cục thuế cần xây dựng kế hoạch giám sát chi tiết và phân công trách nhiệm rõ ràng trong 6 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát nội bộ, phòng ngừa gian lận hóa đơn.

2. Nhà quản lý doanh nghiệp: Hiểu rõ các quy định về hóa đơn và kiểm soát nội bộ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

3. Chuyên gia kiểm toán và tư vấn thuế: Tài liệu cung cấp các phân tích chuyên sâu về hệ thống kiểm soát nội bộ và các yếu tố ảnh hưởng đến gian lận thuế, hỗ trợ tư vấn chính xác hơn.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, kiểm toán, quản lý thuế: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết và phương pháp nghiên cứu trong lĩnh vực kiểm soát nội bộ và phòng chống gian lận thuế.

Câu hỏi thường gặp

1. Hóa đơn bất hợp pháp là gì?
   Hóa đơn bất hợp pháp bao gồm hóa đơn giả, hóa đơn chưa có giá trị sử dụng hoặc hết giá trị sử dụng, gây thất thu thuế và vi phạm pháp luật thuế.

2. Tại sao kiểm soát nội bộ lại quan trọng trong phòng ngừa hóa đơn bất hợp pháp?
   Kiểm soát nội bộ giúp phát hiện, ngăn chặn các hành vi gian lận, đảm bảo tuân thủ quy trình và giảm thiểu rủi ro thất thu thuế.

3. Các yếu tố nào trong hệ thống kiểm soát nội bộ có ảnh hưởng lớn nhất?
   Môi trường kiểm soát và hoạt động kiểm soát là hai yếu tố có tác động mạnh nhất đến hiệu quả phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát, phân tích thống kê bằng SPSS).

5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát?
   Các giải pháp bao gồm tăng cường đào tạo, hoàn thiện quy trình kiểm soát, phát triển hệ thống đánh giá rủi ro, cải thiện truyền thông và tăng cường giám sát.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định năm yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ theo COSO đều có ảnh hưởng tích cực đến việc phòng ngừa sử dụng hóa đơn bất hợp pháp tại Cục thuế tỉnh Bình Dương.
• Môi trường kiểm soát và hoạt động kiểm soát là hai nhân tố quan trọng nhất, cần được ưu tiên phát triển và hoàn thiện.
• Việc áp dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp giúp đánh giá toàn diện thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, phát triển hệ thống đánh giá rủi ro và tăng cường truyền thông, giám sát.
• Giai đoạn tiếp theo cần triển khai các giải pháp trong vòng 12-18 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả kiểm soát.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý thuế và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả nhằm xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.