Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nguồn năng lượng hóa thạch ngày càng cạn kiệt và biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trở thành một yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp công nghiệp. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong ngành công nghiệp tại Việt Nam dao động từ 20% đến 30%. Nhà máy Inox Hòa Bình, một trong những đơn vị sản xuất thép không gỉ hàng đầu tại Việt Nam, tiêu thụ lượng lớn năng lượng điện phục vụ cho các dây chuyền sản xuất phức tạp như cán nguội, ủ, xẻ băng, lốc ống và đánh bóng. Năm 2018-2019, sản lượng sản phẩm của nhà máy đạt khoảng 2,6 triệu tấn cho bộ phận xẻ băng và hơn 4,7 triệu tấn cho bộ phận ủ, cho thấy quy mô sản xuất lớn và nhu cầu năng lượng cao.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý và sử dụng năng lượng tại nhà máy Inox Hòa Bình, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng phù hợp với đặc thù sản xuất của nhà máy. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hệ thống thiết bị công nghệ và dây chuyền sản xuất tại nhà máy trong giai đoạn 2018-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và góp phần bảo vệ môi trường thông qua giảm phát thải khí nhà kính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý năng lượng hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Khái niệm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Áp dụng các biện pháp quản lý và kỹ thuật nhằm giảm tổn thất và mức tiêu thụ năng lượng mà vẫn đảm bảo mục tiêu sản xuất.
  • Kiểm toán năng lượng (Energy Audit): Hoạt động đo lường, phân tích và đánh giá mức tiêu thụ năng lượng để xác định tiềm năng tiết kiệm và đề xuất giải pháp.
  • Ma trận quản lý năng lượng EMM (Energy Management Matrix): Công cụ đánh giá mức độ hoàn thiện hệ thống quản lý năng lượng trong doanh nghiệp qua các tiêu chí như chính sách, tổ chức, động viên, đo lường, truyền thông và đầu tư.
  • Phân tích kinh tế kỹ thuật: Sử dụng các chỉ tiêu như Giá trị hiện tại thuần (NPV), Hệ số hoàn vốn nội tại (IRR), Tỷ số lợi ích - chi phí (B/C) để đánh giá hiệu quả các giải pháp tiết kiệm năng lượng.

Các khái niệm chính bao gồm: suất tiêu hao năng lượng (kWh/tấn sản phẩm), hệ số công suất, kiểm soát vận hành thiết bị, và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp tài liệu, khảo sát thực địa và kiểm toán năng lượng tại nhà máy Inox Hòa Bình. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các thiết bị chính trong dây chuyền sản xuất như máy cán, lò ủ, máy xẻ băng, hệ thống lốc ống và máy đánh bóng.

Phương pháp phân tích gồm:

  • Thu thập dữ liệu: Số liệu tiêu thụ điện năng hàng tháng, sản lượng sản phẩm, thông số kỹ thuật thiết bị, và các báo cáo vận hành.
  • Kiểm toán năng lượng: Đo đạc trực tiếp các thông số điện áp, dòng điện, công suất, hệ số công suất tại các thiết bị tiêu thụ năng lượng lớn.
  • Phân tích suất tiêu hao năng lượng: Tính toán kWh tiêu thụ trên mỗi tấn sản phẩm cho từng công đoạn.
  • Đánh giá hệ thống quản lý năng lượng: Áp dụng ma trận EMM để xác định mức độ hoàn thiện hệ thống quản lý.
  • Phân tích kinh tế kỹ thuật: Tính toán NPV, IRR, thời gian hoàn vốn cho các giải pháp kỹ thuật đề xuất.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào dữ liệu năm 2018-2019, với khảo sát thực địa và đo đạc trong khoảng thời gian nghiên cứu luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tiêu thụ năng lượng: Tổng điện năng tiêu thụ của nhà máy trong năm 2018 là khoảng 4,83 triệu kWh, giảm xuống còn 4,38 triệu kWh năm 2019, tương ứng giảm khoảng 9%. Sản lượng sản phẩm tăng nhẹ trong cùng kỳ, cho thấy hiệu quả sử dụng năng lượng có xu hướng cải thiện.

  2. Suất tiêu hao năng lượng: Suất tiêu hao điện năng cho bộ phận xẻ băng dao động quanh mức 88-90 kWh/tấn sản phẩm, bộ phận lốc ống khoảng 43-45 kWh/tấn, và bộ phận ủ dao động từ 180-190 kWh/tấn. So sánh với các tiêu chuẩn ngành, suất tiêu hao này còn có thể được tối ưu hơn.

  3. Đánh giá hệ thống quản lý năng lượng: Theo ma trận EMM, nhà máy đạt mức điểm trung bình từ 1 đến 4 cho các tiêu chí, trong đó điểm cao nhất là 4 cho hệ thống đo lường, giám sát; điểm thấp nhất là 1 cho tiêu chí đầu tư. Nhà máy chưa có chính sách năng lượng chính thức và chưa thành lập ban quản lý năng lượng chuyên trách.

  4. Tình trạng vận hành thiết bị: Một số trạm biến áp hoạt động ở mức công suất dưới 50%, gây lãng phí năng lượng. Hệ thống chiếu sáng tại các khu vực công cộng chưa được tự động hóa, dẫn đến tiêu thụ điện không cần thiết.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhà máy Inox Hòa Bình đã có những bước tiến trong việc quản lý và sử dụng năng lượng, thể hiện qua việc giảm tiêu thụ điện năng trong khi sản lượng sản phẩm tăng. Tuy nhiên, suất tiêu hao năng lượng vẫn còn cao so với tiềm năng tiết kiệm 20-30% được Bộ Công Thương đánh giá cho ngành công nghiệp.

Việc chưa có chính sách năng lượng rõ ràng và ban quản lý chuyên trách là nguyên nhân chính khiến các hoạt động tiết kiệm năng lượng chưa được triển khai đồng bộ và hiệu quả. So với các nghiên cứu trong ngành thép không gỉ, việc áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001 đã giúp các nhà máy khác giảm suất tiêu hao năng lượng từ 10-15%.

Dữ liệu đo đạc trực tiếp tại các thiết bị cho thấy tiềm năng tiết kiệm lớn ở các hệ thống máy nén khí, lò ủ và hệ thống chiếu sáng. Việc vận hành trạm biến áp không hiệu quả cũng làm tăng tổn thất điện năng. Biểu đồ tiêu thụ điện năng hàng tháng minh họa rõ sự biến động và cho thấy cần có kế hoạch điều chỉnh vận hành phù hợp để tránh tiêu thụ điện vào giờ cao điểm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và ban hành chính sách năng lượng: Nhà máy cần thiết lập chính sách sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, có sự cam kết từ lãnh đạo cao nhất. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là Ban Giám đốc phối hợp với phòng Kỹ thuật.

  2. Thành lập Ban quản lý năng lượng chuyên trách: Tổ chức bộ phận quản lý năng lượng với nhiệm vụ giám sát, đánh giá và triển khai các hoạt động tiết kiệm năng lượng. Thời gian thành lập trong 3 tháng, do phòng Nhân sự phối hợp với Ban Giám đốc thực hiện.

  3. Tối ưu vận hành trạm biến áp và thiết bị điện: Điều chỉnh công suất hoạt động của các trạm biến áp để tránh chạy non tải, đồng thời lắp đặt hệ thống điều khiển tự động cho chiếu sáng và thiết bị không cần thiết. Thời gian thực hiện 12 tháng, do phòng Kỹ thuật và phòng Vận hành phối hợp.

  4. Đầu tư thay thế và nâng cấp thiết bị tiết kiệm năng lượng: Thay thế máy nén khí công suất cao bằng loại hiệu suất cao, lắp đặt biến tần cho hệ thống lốc ống, tăng cường bọc bảo ôn cho lò nung nhằm tăng hiệu suất nhiệt. Thời gian thực hiện 18 tháng, chủ thể là Ban Giám đốc và phòng Đầu tư.

  5. Tuyên truyền và đào tạo nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình đào tạo, tuyên truyền về tiết kiệm năng lượng cho cán bộ công nhân viên, đồng thời dán khẩu hiệu và hướng dẫn sử dụng năng lượng tiết kiệm tại các khu vực sản xuất. Thời gian liên tục, do phòng Nhân sự và phòng Truyền thông thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các doanh nghiệp công nghiệp: Giúp hiểu rõ tầm quan trọng của quản lý năng lượng và các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất.

  2. Chuyên gia và kỹ sư quản lý năng lượng: Cung cấp phương pháp kiểm toán năng lượng, phân tích suất tiêu hao và đánh giá hệ thống quản lý năng lượng theo ma trận EMM.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý năng lượng, Kỹ thuật công nghiệp: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng các lý thuyết quản lý năng lượng trong môi trường sản xuất thực tế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về năng lượng và môi trường: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và đánh giá hiệu quả các chương trình tiết kiệm năng lượng trong ngành công nghiệp thép không gỉ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả lại quan trọng đối với nhà máy Inox Hòa Bình?
    Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm giúp giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và giảm phát thải khí nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường. Nhà máy Inox Hòa Bình tiêu thụ lượng lớn điện năng nên hiệu quả sử dụng năng lượng có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận.

  2. Phương pháp kiểm toán năng lượng được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Kiểm toán năng lượng được thực hiện qua đo đạc trực tiếp các thông số điện năng tiêu thụ, phân tích suất tiêu hao năng lượng trên từng công đoạn sản xuất và đánh giá hệ thống quản lý năng lượng theo ma trận EMM để xác định các cơ hội tiết kiệm.

  3. Những thiết bị nào tiêu thụ nhiều năng lượng nhất tại nhà máy?
    Các thiết bị tiêu thụ nhiều năng lượng gồm máy cán nguội (công suất động cơ chủ 630 kW), hệ thống lò ủ (tổng công suất khoảng 1.116 kW), máy lốc ống (444 kW) và máy đánh bóng (hơn 1.000 kW tổng cộng).

  4. Các giải pháp kỹ thuật nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng?
    Đề xuất bao gồm thay thế máy nén khí công suất cao bằng loại hiệu suất cao, lắp đặt biến tần cho hệ thống lốc ống, tăng cường bọc bảo ôn cho lò nung, và tối ưu vận hành trạm biến áp để giảm tổn thất điện năng.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả kinh tế của các giải pháp tiết kiệm năng lượng?
    Sử dụng các chỉ tiêu như Giá trị hiện tại thuần (NPV), Hệ số hoàn vốn nội tại (IRR) và thời gian hoàn vốn để phân tích chi phí đầu tư và lợi ích thu được từ các giải pháp, đảm bảo các dự án có hiệu quả kinh tế trước khi triển khai.

Kết luận

  • Nhà máy Inox Hòa Bình có tiềm năng tiết kiệm năng lượng từ 20-30% thông qua cải tiến quản lý và kỹ thuật.
  • Hệ thống quản lý năng lượng hiện tại còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thiếu chính sách năng lượng và ban quản lý chuyên trách.
  • Suất tiêu hao năng lượng cho các công đoạn sản xuất còn cao, cần được tối ưu để giảm chi phí và tăng hiệu quả.
  • Các giải pháp kỹ thuật và tổ chức được đề xuất có khả năng hoàn vốn trong vòng 1-2 năm, mang lại lợi ích kinh tế và môi trường rõ rệt.
  • Đề nghị nhà máy triển khai ngay các giải pháp quản lý, kỹ thuật và đào tạo nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo nhà máy cần phê duyệt kế hoạch triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng, thành lập ban quản lý năng lượng và tổ chức đào tạo nhân sự trong vòng 6 tháng tới để đảm bảo thực hiện hiệu quả.