I. Tổng Quan Về Giám Sát Của Đoàn Đại Biểu Quốc Hội
Giám sát là chức năng cơ bản của Quốc hội, sử dụng các phương tiện để tìm hiểu việc thực thi pháp luật. Mục đích là bảo vệ lợi ích của đất nước, nhân dân và thực hiện quyền giám sát tối cao. Hoạt động này vô cùng quan trọng, giúp Quốc hội hoạt động hiệu quả. Nghiên cứu về giám sát của Quốc hội đã được quan tâm, nhưng chủ yếu tập trung vào giám sát tối cao của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, chưa đi sâu vào hoạt động giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội. Theo quy định, chủ thể giám sát của Quốc hội bao gồm cả Đoàn Đại biểu Quốc hội. Thực tiễn cho thấy, từ khi Luật hoạt động giám sát của Quốc hội có hiệu lực, hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung và Đoàn Đại biểu Quốc hội nói riêng đã có nhiều chuyển biến tích cực, tập trung vào những vấn đề mà cử tri quan tâm, góp phần ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế, xã hội.
1.1. Khái niệm và bản chất của hoạt động giám sát
Theo từ điển Tiếng Việt, giám sát là theo dõi việc thực hiện cam kết, quy định. Dưới góc độ nghiên cứu, giám sát là theo dõi, xem xét, đánh giá. Khoản 1 Điều 2 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 quy định: “Giám sát là việc chủ thể giám sát theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình, xử lý theo thẩm quyền hoặc yêu cầu, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý”. Giám sát là sự theo dõi, quan sát mang tính chủ động, thường xuyên của cơ quan, tổ chức hoặc nhân dân đối với hoạt động của các đối tượng chịu sự giám sát và hướng các hoạt động đó đi đúng quỹ đạo, quy chế nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã xác định từ trước, bảo đảm Hiến pháp và pháp luật được tuân thủ nghiêm chỉnh.
1.2. Vai trò của Đoàn Đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát
Vai trò của Đoàn Đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát là vô cùng quan trọng. Đoàn Đại biểu Quốc hội là cầu nối giữa Quốc hội và cử tri, là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương. Thông qua hoạt động giám sát, Đoàn Đại biểu Quốc hội có thể phát hiện những sai phạm, bất cập trong quá trình thực thi pháp luật, từ đó kiến nghị với Quốc hội, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để có biện pháp xử lý, khắc phục kịp thời. Điều này góp phần bảo đảm pháp luật được thực thi nghiêm minh, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được bảo vệ.
II. Thách Thức Trong Nâng Cao Hiệu Quả Giám Sát Tại Thanh Hóa
Thực tiễn hoạt động giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa thời gian qua cho thấy, hiệu quả của công tác giám sát phụ thuộc vào nhiều yếu tố, tuy nhiên cũng còn tồn tại nhiều bất cập. Nếu đề ra và thực hiện được đồng bộ các giải pháp phù hợp thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội. Do đó, việc nghiên cứu đề tài "Hoạt động giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa" là cần thiết, nhằm đánh giá những kết quả đã đạt được cũng như những điểm còn hạn chế để nâng cao hoạt động giám sát của Quốc hội và hoạt động của Quốc hội, giữ vững, tăng cường lòng tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành.
2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát
Hiệu quả của hoạt động giám sát chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm: năng lực của Đại biểu Quốc hội, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, nguồn lực tài chính, thông tin và sự tham gia của người dân. Năng lực của Đại biểu Quốc hội bao gồm kiến thức pháp luật, kỹ năng giám sát, khả năng thu thập và phân tích thông tin. Sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức là yếu tố quan trọng để đảm bảo hoạt động giám sát được thực hiện một cách toàn diện, hiệu quả. Nguồn lực tài chính, thông tin đầy đủ, kịp thời là điều kiện cần thiết để Đại biểu Quốc hội thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát của mình.
2.2. Hạn chế trong công tác phối hợp giám sát hiện nay
Một trong những hạn chế lớn nhất trong công tác phối hợp giám sát hiện nay là sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa các cơ quan, tổ chức. Thông tin cung cấp đôi khi còn chậm trễ, thiếu chính xác, gây khó khăn cho Đại biểu Quốc hội trong việc đánh giá tình hình. Ngoài ra, sự tham gia của người dân vào hoạt động giám sát còn hạn chế, chưa phát huy được vai trò của cộng đồng trong việc phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật.
III. Phương Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Giám Sát Của ĐBQH Thanh Hóa
Để mở đường cho sự phát triển xã hội, Đảng ta đã phát động công cuộc đổi mới từ năm 1986 với dung quan là chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá, tập trung sang nền kinh tế theo cơ chế thị trường; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Sau hơn 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã và đang có sự thay đổi sâu sắc trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Người dân ngày càng tin tưởng vào nền kinh tế thị trường và triển vọng phát triển kinh tế đất nước. Nhưng con đường tiến bộ xây dựng nền kinh tế thị trường, thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu, hội nhập vào thế giới văn minh đang bị cản trở bởi sự đổi mới chậm chạp trong bộ máy nhà nước.
3.1. Tăng cường năng lực cho Đại biểu Quốc hội
Nâng cao năng lực cho Đại biểu Quốc hội là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát. Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng giám sát cho Đại biểu Quốc hội. Đồng thời, tạo điều kiện để Đại biểu Quốc hội tham gia các hoạt động thực tế, tiếp xúc với cử tri, nắm bắt tình hình địa phương. Việc này giúp Đại biểu Quốc hội có đủ kiến thức, kỹ năng và thông tin để thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát của mình.
3.2. Đổi mới quy trình và phương pháp giám sát
Cần đổi mới quy trình và phương pháp giám sát theo hướng khoa học, hiệu quả. Áp dụng các công cụ, phương tiện hiện đại vào hoạt động giám sát, như công nghệ thông tin, phần mềm quản lý dữ liệu. Tăng cường giám sát chuyên đề, giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện, xử lý các vấn đề nổi cộm, bức xúc trong xã hội. Đồng thời, chú trọng giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát, đảm bảo các kiến nghị được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả.
3.3. Tăng cường phối hợp giữa Đoàn Đại biểu Quốc hội và các cơ quan
Tăng cường phối hợp giữa Đoàn Đại biểu Quốc hội và các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội là yếu tố quan trọng để đảm bảo hoạt động giám sát được thực hiện một cách toàn diện, hiệu quả. Cần xây dựng cơ chế phối hợp rõ ràng, cụ thể, quy định trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp thông tin, phối hợp thực hiện hoạt động giám sát. Đồng thời, tăng cường đối thoại, trao đổi thông tin giữa Đoàn Đại biểu Quốc hội và các cơ quan, tổ chức để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Giám Sát Hiệu Quả Tại Tỉnh Thanh Hóa
Hoạt động của Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội và mối liên hệ giữa đại biểu với cử tri đang là một vấn đề bức xúc hiện nay. Hầu hết mọi người dân đều không nhớ và không biết mình có người đại diện. Những cơ chế, quan niệm, giá trị cũ kỹ và cả những mâu thuẫn nội tại của pháp luật đang cản trở sự vận hành và phát triển của nền dân chủ đại diện. Giám sát được hiểu rộng hơn bởi để thực hiện được hoạt động giám sát thì không chỉ có chủ thể tiến hành và đối tượng chịu giám sát, nhất là giám sát mang tính chất quyền lực nhà nước như giám sát của Quốc hội và giám sát của ĐĐBQH, ĐBQH.
4.1. Giám sát các vấn đề kinh tế xã hội trọng điểm
Trong bối cảnh hiện nay, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa cần tập trung giám sát các vấn đề kinh tế - xã hội trọng điểm, như: tình hình thực hiện các dự án đầu tư công, công tác quản lý đất đai, tài nguyên, môi trường, việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Việc giám sát các vấn đề này giúp đảm bảo các nguồn lực được sử dụng hiệu quả, các chính sách được thực hiện đúng đắn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
4.2. Giám sát việc thực thi pháp luật của các cơ quan nhà nước
Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa cần tăng cường giám sát việc thực thi pháp luật của các cơ quan nhà nước trên địa bàn tỉnh. Việc này giúp đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm minh, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được bảo vệ. Cần chú trọng giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức.
V. Kết Luận Nâng Cao Giám Sát Vì Sự Phát Triển Thanh Hóa
Hoạt động về giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội trước đây, khi mà vai trò của cơ quan dân cử chưa được coi trọng, thường chỉ dừng ở quy định Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội giám sát ai và bằng hình thức nào, vì vậy trong thực tế, Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội khó thực hiện quyền giám sát. Với sự phát triển của xã hội, sự phát triển hình thức dân chủ, vị trí cơ quan đại diện của nhân dân được đề cao, theo đó, hoạt động quy định về hoạt động giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội càng chặt chẽ, đầy đủ, từ quy định về quyền giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Quốc hội, trình tự, thủ tục tiến hành giám sát, hậu quả pháp lý hoạt động giám sát đến việc điều chỉnh các mối quan hệ giữa chủ thể giám sát và các đối tượng có liên quan.
5.1. Tầm quan trọng của giám sát trong hệ thống chính trị
Giám sát là một trong những chức năng cơ bản của Quốc hội, là công cụ quan trọng để đảm bảo quyền lực nhà nước được thực thi đúng đắn, hiệu quả. Hoạt động giám sát góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Do đó, việc nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát là nhiệm vụ quan trọng của Quốc hội, Đoàn Đại biểu Quốc hội và các cơ quan nhà nước.
5.2. Hướng tới một nền giám sát minh bạch và hiệu quả
Để xây dựng một nền giám sát minh bạch và hiệu quả, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về giám sát, tăng cường năng lực cho Đại biểu Quốc hội, đổi mới quy trình và phương pháp giám sát, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức và phát huy vai trò của người dân trong hoạt động giám sát. Chỉ khi đó, hoạt động giám sát mới thực sự trở thành công cụ hữu hiệu để kiểm soát quyền lực nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
