Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục âm nhạc trong trường mầm non đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách trẻ, hướng tới các giá trị “Chân - Thiện - Mỹ”. Tại trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang, học phần Nhạc cơ sở dành cho sinh viên ngành Giáo dục Mầm non được bố trí ngay học kỳ đầu tiên, với mục tiêu trang bị kiến thức lý thuyết âm nhạc cơ bản và kỹ năng thực hành hát các bài hát mầm non. Học phần này là nền tảng quan trọng, liên kết chặt chẽ với các học phần âm nhạc tiếp theo như Hát dân ca, Kỹ năng hát - múa, Phương pháp giáo dục âm nhạc.

Qua khảo sát thực tế, mặc dù sinh viên nắm được kiến thức cơ bản về nhạc lý và có thể thực hành hát, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế như hát sai cao độ, vỗ đệm không đều, chưa thể hiện rõ sắc thái tình cảm bài hát. Phương pháp giảng dạy hiện tại chủ yếu truyền thụ một chiều, thiếu sự tương tác và phát huy tính tích cực của sinh viên. Ngoài ra, cơ sở vật chất chưa đồng bộ giữa phòng học lý thuyết và thực hành, tài liệu bài hát chưa được cập nhật, gây giảm hứng thú học tập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, điều chỉnh nội dung chương trình phù hợp với năng lực sinh viên và điều kiện thực tế của nhà trường, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học học phần Nhạc cơ sở, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên khóa 2018 tại trường CĐSP Trung ương Nha Trang, trong giai đoạn từ tháng 3/2018 đến tháng 5/2019.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục âm nhạc, dạy học tích cực và phát triển năng lực người học. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết dạy học tích cực: Nhấn mạnh vai trò trung tâm của người học, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và tương tác trong quá trình học tập. Phương pháp dạy học cần tạo môi trường để sinh viên tự khám phá, vận dụng kiến thức vào thực hành.

  • Mô hình phát triển năng lực: Tập trung phát triển đồng thời kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học. Trong đó, năng lực âm nhạc được hiểu là khả năng vận dụng kiến thức lý thuyết âm nhạc cơ bản vào thực hành hát, thể hiện tính chất và cảm xúc bài hát.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: dạy học, phương pháp dạy học, kỹ năng, năng lực, hát và ca hát, nhịp - phách, cao độ, trường độ, quãng, điệu thức. Những khái niệm này tạo nền tảng lý luận cho việc xây dựng và đổi mới chương trình, phương pháp dạy học học phần Nhạc cơ sở.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phân tích, so sánh, tổng hợp tài liệu: Nghiên cứu cơ sở lý luận, các tài liệu giáo trình, giáo án, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục âm nhạc mầm non và phương pháp dạy học.

  • Quan sát và điều tra thực trạng: Dự giờ 4 tiết học (2 tiết lý thuyết, 2 tiết thực hành), khảo sát ý kiến và kết quả học tập của 40 sinh viên lớp M23 khóa 2018, đánh giá phương pháp giảng dạy của giảng viên và phương pháp học của sinh viên.

  • Thực nghiệm sư phạm: Thực hiện các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học và điều chỉnh nội dung chương trình, đánh giá hiệu quả qua kết quả học tập và phản hồi của sinh viên.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 40 sinh viên năm thứ nhất ngành Giáo dục Mầm non, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện tại trường CĐSP Trung ương Nha Trang. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, kết hợp phân tích định tính từ quan sát và phỏng vấn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kiến thức lý thuyết âm nhạc cơ bản của sinh viên:

    • 80% sinh viên xác định chính xác các bài tập có nhịp lấy đà.
    • 67,5% sinh viên xác định đúng phách mạnh, phách nhẹ trong bài hát.
    • Tuy nhiên, chỉ 55% sinh viên vạch nhịp chính xác và 62,5% xác định số chỉ nhịp đúng, cho thấy kiến thức về trường độ và nhịp phách còn hạn chế.

  2. Kỹ năng thực hành hát và thể hiện bài hát:

    • 60% sinh viên hát sai giai điệu ở một số đoạn, 15% hát sai nhiều chỗ, chỉ 25% hát đúng cao độ và tiết tấu.
    • 45% sinh viên chưa thể hiện được tính chất tình cảm bài hát, chỉ 20% thể hiện tốt.
    • Việc vỗ tay theo nhịp, phách và tiết tấu chưa đều, nhiều sinh viên bị ảnh hưởng phát âm địa phương.

  3. Phương pháp dạy học và cơ sở vật chất:

    • Giảng viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thụ một chiều, kết hợp hát mẫu, luyện tập theo lối móc xích, kiểm tra đánh giá qua bài tập cá nhân và nhóm.
    • Cơ sở vật chất chưa đồng bộ: phòng học lý thuyết có máy chiếu nhưng không có đàn piano và bảng dòng kẻ; phòng thực hành có đàn piano nhưng thiếu máy chiếu và bảng dòng kẻ, gây khó khăn trong việc kết hợp lý thuyết và thực hành.

  4. Ý thức và phương pháp học tập của sinh viên:

    • Chỉ 13% sinh viên chủ động tham khảo, nghiên cứu bài trước tiết học; 45,6% làm bài tập và luyện tập bài hát đã học; còn lại không tự học do nhận thức chưa đúng về vai trò học phần.
    • Sinh viên có sự chênh lệch về năng lực âm nhạc, nhiều em hát sai cao độ và chưa biết tự sửa lỗi.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù sinh viên có nền tảng kiến thức cơ bản về lý thuyết âm nhạc, nhưng việc vận dụng vào thực hành còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng hát đúng cao độ, giữ nhịp và thể hiện cảm xúc bài hát. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành giáo dục âm nhạc mầm non, cho thấy sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của người học.

Phương pháp truyền thụ một chiều hiện tại chưa phát huy hết tiềm năng của sinh viên, khiến họ thụ động, thiếu sáng tạo và khó tự khám phá kiến thức. Việc thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất cũng làm giảm hiệu quả giảng dạy, khi không thể kết hợp linh hoạt giữa lý thuyết và thực hành trong cùng một không gian học tập.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh nội dung chương trình phù hợp với năng lực sinh viên, giảm tải kiến thức quá chuyên sâu, tăng cường thực hành và cập nhật bài hát mới để tạo hứng thú học tập. Đồng thời, việc nâng cao ý thức tự học và đổi mới phương pháp dạy học là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sinh viên đạt yêu cầu trong từng kỹ năng lý thuyết và thực hành, bảng so sánh phương pháp dạy học hiện tại và đề xuất, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh, hạn chế và hướng cải tiến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh nội dung chương trình học phần Nhạc cơ sở

    • Cắt giảm các nội dung lý thuyết quá chuyên sâu, tập trung vào cao độ, trường độ, nhịp - phách, điệu thức cơ bản.
    • Giảm số lượng bài hát thực hành, chọn lọc các bài hát mới, phù hợp với chủ điểm giáo dục mầm non, tăng thời gian luyện tập kỹ năng.
    • Thời gian thực hành nên chiếm ưu thế, đảm bảo sinh viên có đủ thời gian vận dụng lý thuyết vào thực hành.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học

    • Áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường tương tác, khuyến khích sinh viên tự khám phá, phân tích và trình bày ví dụ.
    • Kết hợp đa dạng hình thức tổ chức lớp học: cá nhân, nhóm, tập thể để phát huy tối đa năng lực sinh viên.
    • Sử dụng hiệu quả các phương tiện dạy học hiện đại như máy chiếu, âm thanh, đàn piano, bảng dòng kẻ để minh họa trực quan, sinh động.

  3. Tăng cường hướng dẫn tự học và rèn luyện kỹ năng cho sinh viên

    • Xây dựng kế hoạch tự học cụ thể, giao bài tập thực hành và lý thuyết phù hợp để sinh viên chủ động nghiên cứu.
    • Hướng dẫn kỹ thuật hát, cách vỗ tay theo nhịp, phách, tiết tấu, sửa lỗi phát âm và thể hiện cảm xúc bài hát.
    • Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ âm nhạc để sinh viên thực hành và phát triển kỹ năng.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Trang bị phòng học tích hợp đầy đủ máy chiếu, đàn piano, bảng dòng kẻ để thuận tiện cho việc giảng dạy lý thuyết và thực hành trong cùng một không gian.
    • Đầu tư các thiết bị hỗ trợ nghe nhìn hiện đại nhằm nâng cao chất lượng truyền tải nội dung.

  5. Nâng cao năng lực giảng viên

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy âm nhạc.
    • Khuyến khích giảng viên nghiên cứu, sáng tạo giáo án, đổi mới phương pháp phù hợp với đặc thù sinh viên mầm non.

Các giải pháp trên nên được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm, với sự phối hợp của nhà trường, khoa Giáo dục Mầm non, khoa Nghệ thuật và đội ngũ giảng viên âm nhạc nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên âm nhạc tại các trường sư phạm mầm non

    • Hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, xây dựng giáo án phù hợp với năng lực sinh viên.
    • Áp dụng các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học học phần Nhạc cơ sở.

  2. Sinh viên ngành Giáo dục Mầm non

    • Hiểu rõ vai trò và nội dung học phần Nhạc cơ sở, nâng cao ý thức tự học và rèn luyện kỹ năng âm nhạc.
    • Áp dụng các phương pháp học tập hiệu quả để đạt kết quả tốt trong học tập.

  3. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo

    • Tham khảo để điều chỉnh, cập nhật chương trình đào tạo phù hợp với thực tiễn và năng lực sinh viên.
    • Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên mầm non có năng lực chuyên môn vững vàng.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục âm nhạc và phương pháp dạy học

    • Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc trong đào tạo giáo viên mầm non.
    • Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các mô hình đào tạo hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao học phần Nhạc cơ sở lại quan trọng trong đào tạo giáo viên mầm non?
    Học phần này cung cấp kiến thức và kỹ năng âm nhạc cơ bản, là nền tảng để sinh viên vận dụng vào các hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non, góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ.

  2. Những khó khăn chính của sinh viên khi học học phần Nhạc cơ sở là gì?
    Sinh viên thường gặp khó khăn trong việc hát đúng cao độ, giữ nhịp đều, thể hiện tính chất bài hát và vận dụng lý thuyết vào thực hành do phương pháp dạy học truyền thống và thiếu sự tự học.

  3. Phương pháp dạy học tích cực có thể áp dụng như thế nào trong học phần này?
    Giảng viên nên tạo môi trường tương tác, khuyến khích sinh viên tự khám phá, phân tích ví dụ, luyện tập nhóm và cá nhân, kết hợp đa dạng phương tiện dạy học để phát huy tối đa năng lực người học.

  4. Làm thế nào để sinh viên nâng cao kỹ năng hát và thể hiện bài hát?
    Sinh viên cần luyện tập thường xuyên, được hướng dẫn kỹ thuật hát, vỗ tay theo nhịp, phách, sửa lỗi phát âm, đồng thời tham gia các hoạt động ngoại khóa để thực hành và phát triển kỹ năng.

  5. Nhà trường cần cải thiện gì để nâng cao chất lượng dạy học học phần Nhạc cơ sở?
    Cần đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ, trang bị phòng học tích hợp đầy đủ thiết bị, tổ chức bồi dưỡng giảng viên về phương pháp dạy học tích cực và sử dụng công nghệ, đồng thời cập nhật chương trình và tài liệu học tập phù hợp.

Kết luận

  • Học phần Nhạc cơ sở là nền tảng quan trọng trong đào tạo giáo viên mầm non, góp phần phát triển năng lực âm nhạc và kỹ năng thực hành cho sinh viên.
  • Thực trạng dạy học hiện nay còn nhiều hạn chế về phương pháp, nội dung và cơ sở vật chất, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.
  • Cần điều chỉnh nội dung chương trình phù hợp với năng lực sinh viên, giảm tải lý thuyết chuyên sâu, tăng cường thực hành và cập nhật bài hát mới.
  • Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, tăng cường tương tác, sử dụng hiệu quả phương tiện dạy học hiện đại là giải pháp then chốt.
  • Triển khai đồng bộ các biện pháp trong 1-2 năm tới sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.

Quý độc giả và các nhà giáo dục mầm non được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả dạy học âm nhạc, góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên mầm non chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu xã hội.