Tổng quan nghiên cứu

Hiểu biết tài chính cá nhân ngày càng trở thành một yếu tố quan trọng trong bối cảnh kinh tế phát triển và phức tạp hiện nay. Theo báo cáo của ngành, việc thiếu hiểu biết tài chính dẫn đến các quyết định tài chính thiếu sáng suốt, gây ra những tổn thất lớn cho cá nhân và xã hội. Nghiên cứu này tập trung đánh giá mức độ hiểu biết tài chính của sinh viên Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh (BUH) với quy mô mẫu 548 sinh viên, thu thập dữ liệu từ tháng 01 đến tháng 04 năm 2021. Mục tiêu chính là phân tích ba khía cạnh quan trọng của hiểu biết tài chính gồm hành vi tài chính, thái độ tài chính và kiến thức tài chính, đồng thời xác định sự khác biệt về hiểu biết tài chính giữa các nhóm sinh viên có đặc điểm nhân khẩu học khác nhau như năm học, nguồn thu nhập, cách quản lý tiền và nền tảng giáo dục của cha mẹ.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao nhận thức tài chính cho sinh viên, góp phần cải thiện kỹ năng quản lý tài chính cá nhân, từ đó hỗ trợ phát triển bền vững năng lực tài chính của thế hệ trẻ. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách giáo dục tài chính tại các trường đại học, đặc biệt trong bối cảnh sinh viên ngày càng phải đối mặt với nhiều thách thức tài chính trong cuộc sống hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính để xây dựng khung phân tích hiểu biết tài chính cá nhân:

  1. Lý thuyết nền tảng cơ sở (Grounded Theory): Phương pháp nghiên cứu định tính giúp xây dựng lý thuyết dựa trên dữ liệu thực tế, cho phép phân tích sâu sắc các khía cạnh hành vi và nhận thức tài chính của sinh viên.

  2. Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory): Nhấn mạnh vai trò của các bên như gia đình, nhà trường và bạn bè trong việc cung cấp kiến thức và ảnh hưởng đến thái độ, hành vi tài chính của sinh viên.

  3. Mô hình hiểu biết tài chính của OECD/INFE: Phân chia hiểu biết tài chính thành ba thành phần chính gồm kiến thức tài chính, hành vi tài chính và thái độ tài chính, được đo lường qua các thang điểm Likert 5 cấp độ.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Hành vi tài chính: Bao gồm các hoạt động như tiết kiệm, chi tiêu, vay mượn và quản lý ngân sách cá nhân.
  • Thái độ tài chính: Thể hiện quan điểm, niềm tin và cảm xúc của cá nhân đối với tiền bạc và các quyết định tài chính.
  • Kiến thức tài chính: Hiểu biết về các khái niệm tài chính cơ bản như lãi suất, ngân sách, thẻ tín dụng, và các sản phẩm tài chính khác.
  • Nhân khẩu học: Các yếu tố như năm học, giới tính, ngành học, nguồn thu nhập và nền tảng giáo dục của cha mẹ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng khảo sát trực tuyến gồm 41 câu hỏi, áp dụng thang đo Likert 5 cấp độ, với mẫu 548 sinh viên BUH. Dữ liệu nhân khẩu học cũng được thu thập để phân nhóm phân tích.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện (convenience sampling) từ sinh viên các năm học và ngành học khác nhau tại BUH nhằm đảm bảo tính đại diện tương đối.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để thực hiện các phân tích thống kê mô tả, kiểm định Cronbach’s Alpha đánh giá độ tin cậy thang đo, phân tích ANOVA một chiều để kiểm định sự khác biệt về hiểu biết tài chính giữa các nhóm nhân khẩu học. Các phân tích sâu hơn được thực hiện qua kiểm định Post-hoc nhằm xác định cặp nhóm có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 01 đến tháng 04 năm 2021, phân tích và báo cáo kết quả trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ hiểu biết tài chính chung của sinh viên BUH: Điểm trung bình tổng thể về hiểu biết tài chính là khoảng 62,7%, thể hiện mức độ kiến thức tài chính trung bình khá. Trong đó, 65,9% sinh viên trả lời đúng từ 5 đến 8 câu hỏi về kiến thức tài chính, 30,3% trả lời đúng từ 9 đến 12 câu hỏi.

  2. Hành vi tài chính: Khoảng 94% sinh viên có thói quen tiết kiệm tiền, trong đó 46,2% tiết kiệm không thường xuyên, 32,1% tiết kiệm cho mục tiêu cụ thể và 16,1% tiết kiệm đều đặn hàng tháng. Hơn 63% sinh viên tự đánh giá mình không quá phung phí nhưng cũng không tiết kiệm nhiều.

  3. Thái độ tài chính: 55,3% sinh viên nhận thức rằng tiết kiệm và tiêu dùng hợp lý hiện tại sẽ mang lại tương lai tài chính tốt hơn. Tuy nhiên, gần 40,2% cho biết họ gặp rắc rối về tài chính do lo lắng và áp lực tài chính.

  4. Sự khác biệt theo nhân khẩu học: Kiểm định ANOVA cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về hành vi tài chính giữa các nhóm sinh viên theo năm học (Sig. = 0,005) và nguồn thu nhập thường xuyên (Sig. = 0,012). Sinh viên năm cuối và có nguồn thu nhập từ học bổng hoặc công việc làm thêm có hành vi tài chính tích cực hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sinh viên BUH có mức độ hiểu biết tài chính ở mức trung bình khá, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Việc phần lớn sinh viên có thói quen tiết kiệm nhưng chưa đều đặn phản ánh sự cần thiết trong việc nâng cao kỹ năng quản lý tài chính cá nhân. Thái độ tài chính tích cực của hơn nửa số sinh viên cho thấy nhận thức về tầm quan trọng của tiết kiệm và chi tiêu hợp lý đã được hình thành, tuy nhiên áp lực tài chính vẫn là thách thức lớn.

Sự khác biệt về hành vi tài chính theo năm học và nguồn thu nhập phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy kinh nghiệm và điều kiện tài chính cá nhân ảnh hưởng đến cách thức quản lý tiền bạc. Kết quả này cũng nhấn mạnh vai trò của gia đình và nhà trường trong việc cung cấp kiến thức và hỗ trợ tài chính nhằm nâng cao hiểu biết tài chính cho sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tiết kiệm theo mức độ thường xuyên, biểu đồ tròn phân bố kiến thức tài chính theo cấp độ trả lời đúng, và bảng so sánh điểm trung bình hành vi tài chính giữa các nhóm nhân khẩu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục tài chính trong chương trình đào tạo: Nhà trường cần tích hợp các khóa học về quản lý tài chính cá nhân, kỹ năng lập ngân sách và đầu tư cơ bản nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng tài chính cho sinh viên trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Phát triển các chương trình hỗ trợ tài chính và tư vấn: Thiết lập các dịch vụ tư vấn tài chính cá nhân và hỗ trợ tài chính cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ quản lý nguồn thu nhập hiệu quả, dự kiến triển khai trong 6 tháng tới.

  3. Khuyến khích sinh viên tham gia các lớp kỹ năng mềm về tài chính: Tổ chức các workshop, hội thảo về kỹ năng tiết kiệm, đầu tư và sử dụng thẻ tín dụng an toàn, nhằm nâng cao thái độ và hành vi tài chính tích cực, thực hiện định kỳ hàng quý.

  4. Tăng cường vai trò của gia đình và cộng đồng: Khuyến khích phụ huynh và các bên liên quan phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục tài chính cho sinh viên, đồng thời xây dựng các kênh truyền thông nâng cao nhận thức tài chính trong cộng đồng sinh viên, thực hiện trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục đại học: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao năng lực tài chính cho sinh viên, từ đó cải thiện chất lượng đào tạo và hỗ trợ sinh viên.

  2. Chuyên gia tư vấn tài chính cá nhân: Tham khảo để hiểu rõ hơn về đặc điểm hành vi và thái độ tài chính của sinh viên, từ đó xây dựng các dịch vụ tư vấn phù hợp với nhóm đối tượng trẻ tuổi.

  3. Sinh viên và người học: Nhận thức được tầm quan trọng của hiểu biết tài chính, từ đó chủ động nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý tài chính cá nhân, áp dụng vào thực tế cuộc sống.

  4. Các nhà hoạch định chính sách: Dựa trên kết quả nghiên cứu để phát triển các chính sách giáo dục tài chính quốc gia, đặc biệt tập trung vào nhóm thanh niên và sinh viên nhằm giảm thiểu rủi ro tài chính trong tương lai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hiểu biết tài chính cá nhân gồm những khía cạnh nào?
    Hiểu biết tài chính cá nhân bao gồm ba khía cạnh chính: kiến thức tài chính, hành vi tài chính và thái độ tài chính. Kiến thức giúp hiểu các khái niệm tài chính, hành vi thể hiện cách quản lý tiền bạc, thái độ phản ánh quan điểm và niềm tin về tài chính.

  2. Sinh viên BUH có mức độ hiểu biết tài chính như thế nào?
    Sinh viên BUH có mức độ hiểu biết tài chính trung bình khá với điểm trung bình khoảng 62,7%. Phần lớn sinh viên có kiến thức cơ bản về tài chính nhưng cần cải thiện kỹ năng quản lý và thái độ tài chính tích cực hơn.

  3. Yếu tố nhân khẩu học nào ảnh hưởng đến hiểu biết tài chính của sinh viên?
    Năm học và nguồn thu nhập thường xuyên là hai yếu tố nhân khẩu học có ảnh hưởng đáng kể đến hành vi tài chính của sinh viên. Sinh viên năm cuối và có thu nhập ổn định thường có hành vi tài chính tích cực hơn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiểu biết tài chính cho sinh viên?
    Có thể nâng cao hiểu biết tài chính thông qua việc tích hợp giáo dục tài chính vào chương trình học, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tài chính, cung cấp dịch vụ tư vấn tài chính và tăng cường sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường.

  5. Tại sao hiểu biết tài chính lại quan trọng đối với sinh viên?
    Hiểu biết tài chính giúp sinh viên đưa ra các quyết định tài chính hợp lý, tránh rủi ro và tổn thất tài chính, đồng thời xây dựng nền tảng cho sự ổn định và phát triển tài chính cá nhân trong tương lai.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định ba khía cạnh chính của hiểu biết tài chính cá nhân gồm hành vi, thái độ và kiến thức tài chính, áp dụng cho sinh viên BUH.
  • Mức độ hiểu biết tài chính của sinh viên ở mức trung bình khá với nhiều sinh viên có thói quen tiết kiệm nhưng chưa đều đặn và còn gặp khó khăn trong quản lý tài chính.
  • Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về hành vi tài chính giữa các nhóm sinh viên theo năm học và nguồn thu nhập thường xuyên.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp giáo dục tài chính toàn diện, hỗ trợ tài chính và tăng cường vai trò của gia đình, nhà trường nhằm nâng cao hiểu biết tài chính cho sinh viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo, tư vấn tài chính và nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp.

Hành động ngay: Các nhà quản lý giáo dục và chuyên gia tài chính nên phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao hiểu biết tài chính cho sinh viên nhằm xây dựng thế hệ trẻ có năng lực tài chính vững vàng và bền vững.