Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam và tạo ra khoảng 60% tổng số việc làm, đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế. Tuy nhiên, DNNVV thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và các biến động kinh tế từ 2021 đến 2023. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) – Chi nhánh Quang Trung đã triển khai nhiều chính sách mở rộng cho vay DNNVV nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển. Giai đoạn 2021-2023, số lượng DNNVV vay vốn tại chi nhánh tăng từ 179 lên 209 doanh nghiệp, doanh số cho vay tăng từ 12.625 tỷ đồng lên 17.625 tỷ đồng, với dư nợ cho vay DNNVV chiếm khoảng 30% tổng dư nợ cho vay. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng nhẹ và tỷ trọng thu nhập từ cho vay DNNVV giảm dần, cho thấy còn nhiều thách thức trong việc mở rộng cho vay hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng mở rộng cho vay DNNVV tại BIDV – Chi nhánh Quang Trung, đánh giá các chỉ tiêu quy mô và chất lượng cho vay, từ đó đề xuất giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững của DNNVV và tăng trưởng kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về tín dụng ngân hàng, quản trị rủi ro tín dụng và phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Lý thuyết cấp tín dụng của Rose (2003) và Casu (2013) được vận dụng để hiểu bản chất cho vay và các hình thức cấp tín dụng phù hợp với đặc thù DNNVV. Mô hình đánh giá chất lượng tín dụng dựa trên xếp hạng tín nhiệm nội bộ của ngân hàng giúp phân loại rủi ro và điều chỉnh chính sách cho vay. Các khái niệm chính bao gồm: cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa, mở rộng cho vay, chỉ tiêu đánh giá quy mô và chất lượng cho vay (số lượng khách hàng, doanh số cho vay, dư nợ, tỷ lệ nợ quá hạn, thu nhập từ cho vay), cùng các nhân tố tác động chủ quan và khách quan đến hoạt động cho vay.

Phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ báo cáo tài chính, số liệu hoạt động cho vay và hồ sơ khách hàng tại BIDV – Chi nhánh Quang Trung giai đoạn 2021-2023. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ các doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn tại chi nhánh trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp tổng hợp toàn bộ dữ liệu thứ cấp có sẵn để đảm bảo tính đại diện và đầy đủ. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê tổng hợp, mô tả và so sánh để đánh giá sự biến động và xu hướng của các chỉ tiêu cho vay. Phương pháp phân tích định lượng được áp dụng để xác định nguyên nhân, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp phù hợp. Timeline nghiên cứu tập trung vào phân tích dữ liệu trong 3 năm liên tiếp từ 2021 đến 2023, nhằm phản ánh chính xác thực trạng và xu hướng mở rộng cho vay DNNVV tại chi nhánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng và doanh số cho vay DNNVV: Số lượng DNNVV vay vốn tăng từ 179 doanh nghiệp năm 2021 lên 209 doanh nghiệp năm 2023, tương đương mức tăng trung bình 8%/năm. Doanh số cho vay DNNVV tăng từ 12.625 tỷ đồng lên 17.625 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng lần lượt 20% năm 2022 và 17% năm 2023.

  2. Dư nợ cho vay DNNVV chiếm khoảng 30% tổng dư nợ: Dư nợ cho vay DNNVV tăng từ 6.509 tỷ đồng năm 2021 lên 7.485 tỷ đồng năm 2023, chiếm khoảng 30% tổng dư nợ cho vay của chi nhánh. Tỷ lệ này thấp hơn so với dư nợ cho vay doanh nghiệp lớn, cho thấy tiềm năng mở rộng còn lớn.

  3. Cơ cấu cho vay chủ yếu là ngắn hạn và tập trung vào bất động sản: Khoảng 90% doanh số cho vay DNNVV là cho vay ngắn hạn, phục vụ bổ sung vốn lưu động. Ngành bất động sản chiếm gần 45% dư nợ cho vay DNNVV, tiếp theo là thương mại dịch vụ và công nghiệp xây dựng.

  4. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu có xu hướng tăng nhẹ: Tỷ lệ nợ quá hạn trong cho vay DNNVV tăng qua các năm, gây áp lực lên chất lượng tín dụng. Tỷ lệ thu nhập từ hoạt động cho vay DNNVV mặc dù tăng về giá trị tuyệt đối nhưng tỷ trọng so với tổng thu nhập cho vay giảm dần, phản ánh hiệu quả sinh lời chưa tối ưu.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng số lượng và doanh số cho vay DNNVV tại BIDV – Chi nhánh Quang Trung phản ánh nỗ lực mở rộng thị trường và hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế khó khăn do đại dịch. Tuy nhiên, tỷ trọng dư nợ cho vay DNNVV chỉ chiếm khoảng 1/3 tổng dư nợ, thấp hơn so với tiềm năng thị trường, cho thấy ngân hàng còn thận trọng trong việc mở rộng cho vay do rủi ro tín dụng cao. Cơ cấu cho vay ngắn hạn chiếm ưu thế phù hợp với nhu cầu vốn lưu động của DNNVV, nhưng hạn chế trong việc hỗ trợ đầu tư dài hạn, ảnh hưởng đến khả năng phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tỷ lệ nợ quá hạn tăng nhẹ phản ánh khó khăn trong quản lý rủi ro và khả năng trả nợ của DNNVV, tương tự với xu hướng chung của ngành ngân hàng trong giai đoạn hậu COVID-19. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả phù hợp với báo cáo của ngành ngân hàng về thách thức trong cho vay DNNVV do đặc thù tài chính và quản trị của nhóm khách hàng này. Việc tập trung dư nợ vào ngành bất động sản cũng tiềm ẩn rủi ro nếu thị trường biến động. Các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng doanh số cho vay, tỷ lệ nợ quá hạn và cơ cấu ngành nghề sẽ minh họa rõ nét các xu hướng này, giúp ngân hàng điều chỉnh chiến lược phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển sản phẩm vay linh hoạt: Thiết kế các gói vay trung và dài hạn phù hợp với nhu cầu đầu tư của DNNVV, giảm bớt yêu cầu tài sản đảm bảo, tăng cường cho vay tín chấp dựa trên xếp hạng tín nhiệm. Mục tiêu tăng tỷ trọng cho vay trung dài hạn lên ít nhất 20% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Sản phẩm và Phòng Kinh doanh BIDV – Chi nhánh Quang Trung.

  2. Cải tiến quy trình thẩm định và xét duyệt: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, áp dụng công nghệ số trong thẩm định và quản lý hồ sơ vay, giảm thủ tục hành chính để nâng cao trải nghiệm khách hàng. Mục tiêu giảm thời gian xét duyệt xuống dưới 7 ngày. Chủ thể thực hiện: Phòng Thẩm định, Phòng Công nghệ thông tin.

  3. Nâng cao năng lực quản lý rủi ro và kiểm soát sau vay: Tăng cường giám sát, kiểm tra định kỳ các khoản vay, xử lý kịp thời các khoản nợ quá hạn, áp dụng các biện pháp thu hồi nợ hiệu quả. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ quá hạn xuống dưới 2% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý rủi ro, Phòng Thu hồi nợ.

  4. Tăng cường hỗ trợ tư vấn và truyền thông: Tổ chức các chương trình đào tạo, tư vấn tài chính cho DNNVV, đẩy mạnh truyền thông về các sản phẩm vay ưu đãi, nâng cao nhận thức và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Mục tiêu tăng số lượng khách hàng mới tiếp cận vay lên 15% mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Marketing, Phòng Dịch vụ khách hàng.

  5. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước: Đề xuất xây dựng chính sách tín dụng ưu đãi riêng cho DNNVV, đơn giản hóa thủ tục cấp tín dụng, giảm tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro cho các khoản vay DNNVV, ưu tiên các ngành nông nghiệp, năng lượng tái tạo. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo BIDV, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và các chi nhánh: Giúp hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp mở rộng cho vay DNNVV, từ đó cải thiện chính sách tín dụng và quản lý rủi ro.

  2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Cung cấp thông tin về các hình thức vay vốn, quy trình và điều kiện vay tại ngân hàng, giúp doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ và nâng cao khả năng tiếp cận vốn.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: Hỗ trợ xây dựng chính sách tín dụng phù hợp, thúc đẩy phát triển DNNVV và ổn định hệ thống tài chính.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính ngân hàng: Là tài liệu tham khảo về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và thực trạng cho vay DNNVV tại Việt Nam, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao BIDV – Chi nhánh Quang Trung tập trung cho vay ngắn hạn cho DNNVV?
    Doanh nghiệp nhỏ và vừa chủ yếu cần vốn lưu động để duy trì hoạt động kinh doanh hàng ngày, trong khi vay trung và dài hạn yêu cầu tài sản đảm bảo cao và quy trình phức tạp. Vì vậy, ngân hàng ưu tiên cho vay ngắn hạn để đáp ứng nhu cầu cấp bách và giảm rủi ro.

  2. Tỷ lệ nợ quá hạn tăng ảnh hưởng thế nào đến hoạt động cho vay?
    Tỷ lệ nợ quá hạn tăng làm tăng chi phí trích lập dự phòng rủi ro, giảm lợi nhuận và hạn chế khả năng cấp vốn mới. Ngân hàng phải thận trọng hơn trong thẩm định và quản lý rủi ro, ảnh hưởng đến tốc độ mở rộng cho vay.

  3. Làm thế nào để DNNVV nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay?
    DNNVV cần xây dựng báo cáo tài chính minh bạch, phương án kinh doanh khả thi, cải thiện xếp hạng tín nhiệm và chuẩn bị hồ sơ vay đầy đủ, chính xác. Đồng thời, doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu các sản phẩm vay phù hợp và tư vấn từ ngân hàng.

  4. Ngân hàng có thể làm gì để giảm rủi ro khi cho vay DNNVV?
    Ngân hàng cần áp dụng quy trình thẩm định chặt chẽ, sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu, giám sát sau vay hiệu quả, đa dạng hóa sản phẩm vay và tăng cường đào tạo nhân viên để nâng cao năng lực quản lý rủi ro.

  5. Chính sách của Ngân hàng Nhà nước ảnh hưởng thế nào đến cho vay DNNVV?
    Chính sách tín dụng ưu đãi, giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ lãi suất và giảm trích lập dự phòng giúp ngân hàng mở rộng cho vay DNNVV, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Số lượng và doanh số cho vay DNNVV tại BIDV – Chi nhánh Quang Trung tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2021-2023, nhưng tỷ trọng dư nợ và thu nhập từ cho vay DNNVV còn hạn chế.
  • Cơ cấu cho vay chủ yếu là ngắn hạn, tập trung vào bổ sung vốn lưu động và ngành bất động sản, chưa đa dạng hóa sản phẩm vay trung và dài hạn.
  • Tỷ lệ nợ quá hạn có xu hướng tăng nhẹ, đòi hỏi nâng cao công tác quản lý rủi ro và kiểm soát sau vay.
  • Giải pháp tập trung vào phát triển sản phẩm vay linh hoạt, cải tiến quy trình thẩm định, nâng cao năng lực quản lý rủi ro và tăng cường hỗ trợ tư vấn cho DNNVV.
  • Kiến nghị chính sách tín dụng ưu đãi từ Ngân hàng Nhà nước nhằm thúc đẩy mở rộng cho vay DNNVV, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp. Các bên liên quan được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay DNNVV.