Lượn Trống Trong Tang Lễ Của Người Tày Ở Bắc Quang - Hà Giang

• Tác giả: Hoàng Nguyệt Ánh
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Lượn Trống Trong Tang Lễ Của Người Tày Ở Bắc Quang – Hà Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2010
• Địa điểm: Thái Nguyên

• MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
• Lịch sử vấn đề
• Mục đích nghiên cứu
• Nhiệm vụ nghiên cứu
• Đối tượng nghiên cứu
• Phạm vi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Đóng góp của luận văn
• Bố cục của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TẾ CỦA VIỆC TÌM HIỂU LƯỢN TRỐNG TRONG TANG LỄ NGƯỜI TÀY Ở BẮC QUANG – HÀ GIANG
• 1.1. Tổng quan về tộc người Tày ở Bắc Quang - Hà Giang
• 1.2. Vài nét về cộng đồng người Tày ở Hà Giang
• 1.3. Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế xã hội và đời sống văn hóa
• 1.4. Khái quát về dân ca tang lễ và khái niệm lượn trống trong tang lễ
• 1.4.1. Khái quát về dân ca tang lễ
• 1.4.2. Khái niệm lượn trống trong tang lễ
• 1.5. Hát lượn trống trong tang lễ của người Tày ở Bắc Quang - Hà Giang
• 1.5.1. Sơ lược về diễn xướng của hát lượn trống
• 1.5.2. Hát lượn trống trong đời sống văn hóa của người Tày ở Bắc Quang - Hà Giang
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG NHỮNG BÀI LƯỢN TRỐNG CỦA NGƯỜI TÀY Ở BẮC QUANG - HÀ GIANG
• 2.1. Ứng xử trong tang lễ của người Tày
• 2.1.1. Ứng xử trong mối quan hệ gia đình
• 2.1.2. Ứng xử trong mối quan hệ cộng đồng
• 2.1.3. Đề cao đạo lý của người đời
• 2.2. Kể về tấm gương hiếu nghĩa
• 2.2.1. Kể về tấm gương hiếu nghĩa của Đống Vịnh
• 2.2.2. Kể về tấm gương hiếu nghĩa của Mạnh Tông
• 2.3. Bày tỏ nỗi buồn thương tiếc của người thân trong gia đình đối với người đã khuất
• 2.3.1. Tình nghĩa vợ chồng
• 2.3.2. Tình cảm của con cái đối với cha mẹ
• 3. CHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT TIÊU BIỂU TRONG NHỮNG BÀI LƯỢN TRỐNG CỦA NGƯỜI TÀY Ở BẮC QUANG - HÀ GIANG
• 3.1. Thể thơ thường dùng trong hát lượn trống
• 3.1.1. Thể thơ bốn chữ
• 3.1.2. Thể thơ hỗn hợp
• 3.2. Thời gian và không gian nghệ thuật trong hát lượn trống
• 3.2.1. Thời gian nghệ thuật
• 3.2.2. Không gian nghệ thuật
• 3.3. Nhân vật trữ tình trong hát lượn trống
• 3.3.1. Hình tượng nhân vật trữ tình xuất hiện trong vai trò là người thân
• 3.3.2. Hình tượng nhân vật trữ tình xuất hiện trong vai trò là con cháu, họ hàng và trong vai trò là người diễn xướng
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Lượn Trống Trong Tang Lễ Người Tày Hà Giang

Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, mỗi dân tộc sở hữu kho tàng văn hóa riêng biệt. Dân tộc Tày nổi bật với những làn điệu trữ tình như hát then, sli, lượn, khắp cọi. Bên cạnh đó, các bài ca nghi lễ, đặc biệt trong tang lễ người Tày, đóng vai trò quan trọng. Ở Bắc Quang, Hà Giang, nghi lễ tang ma với những bài lượn trống đặc sắc ít được biết đến. Nghiên cứu về văn hóa này là cần thiết để bảo tồn di sản văn hóa dân tộc. Các bài lượn trống thường thiên về đời sống tâm linh và chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu tại Bắc Quang, Hà Giang. Việc nghiên cứu, tìm hiểu giá trị loại hình dân ca này sẽ góp phần khẳng định, gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tinh thần độc đáo của dân tộc Tày.

1.1. Vài Nét Về Phong Tục Tang Ma Của Người Tày

Kế thừa tín ngưỡng xa xưa, dân gian tin rằng chết là sự chuyển đổi sang một hình thức tồn tại khác. Ảnh hưởng của Nho giáo đề cao chữ hiếu, thể hiện qua nghi lễ. Tang lễ được thực hiện đầy đủ như đón một người sinh ra. Phong tục tang ma là nét sinh hoạt tâm linh, văn hóa truyền thống. Nghiên cứu về tang lễ người Tày đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu. Các tác giả như Hoàng Ngọc La, Hoàn Hoa Toàn, Vũ Anh Tuấn đã khái quát về các bài ca tang lễ trong cuốn “Văn hóa dân gian Tày” (2002).

1.2. Mục Đích Nghiên Cứu Về Lượn Trống Hà Giang

Nghiên cứu về lượn trống nhằm hiểu bản sắc văn hóa của người Tày. Đặc biệt là tâm tư, tình cảm, đạo lý mà người sống dành cho người đã mất. Hiểu thêm quan niệm về cõi sống và cõi chết. Nghiên cứu cũng nhằm góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của hát lượn trống trong đời sống đương đại. Đối tượng nghiên cứu là những bài lượn trống trong tang lễ người Tày ở Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.

II. Lịch Sử Nghiên Cứu Về Văn Hóa Tang Lễ Của Người Tày

Nhiều công trình đã đề cập đến các bài ca tang lễ của người Tày, nhưng chưa có nghiên cứu chuyên sâu về lượn trống tại Bắc Quang, Hà Giang. Trong cuốn “Văn hóa dân gian Tày”, Hoàng Ngọc La và cộng sự (2002) đã khái quát về “văn tế, văn than” dùng để ngâm kể trước vong linh, thể hiện lẽ tử sinh, đạo hiếu nghĩa, niềm thương tiếc. Cuốn “Văn học dân gian” (Đinh Gia Khánh chủ biên) giới thiệu về nhóm các bài ca tang lễ, thể hiện quan niệm về sự hình thành thế giới và sự ra đời của con người. Tuy vậy, chưa có công trình nào đi sâu vào nghiên cứu, tìm hiểu về tang lễ cổ truyền của người Tày và những bài ca tang lễ, đặc biệt là lượn trống ở Bắc Quang, Hà Giang.

2.1. Các Nghiên Cứu Trước Về Tang Lễ Người Tày

Hoàng Tuấn Nam có nghiên cứu chi tiết về tang lễ cổ truyền của người Tày ở Hòa An, Cao Bằng (1999). Nguyễn Thị Yên giới thiệu chi tiết về tang lễ, trình tự thủ tục, thành phần tham gia trong cuốn “Tín ngưỡng dân gian Tày Nùng” (2009). Tác giả nhắc đến lối hát thợ và hình thức diễn xướng trong tang lễ, xoay quanh vấn đề đạo hiếu. Tuy nhiên, tác giả chỉ dừng lại ở việc giới thiệu khái quát chứ chưa đi sâu vào phân tích nội dung.

2.2. Sự Thiếu Hụt Nghiên Cứu Về Lượn Trống

Mặc dù có nhiều nghiên cứu về tang lễ người Tày, vẫn thiếu công trình đi sâu vào nghiên cứu lượn trống trong tang lễ. Lượn trống là hình thức lễ nghi dùng để than, kể công lao, công đức trước vong linh. Nó thể hiện tình cảm thương tiếc và trách nhiệm báo hiếu. Đây là nét văn hóa mang đậm màu sắc dân tộc, chứa đựng yếu tố tín ngưỡng chi phối đời sống tinh thần. Loại hình trữ tình dân gian này vẫn chưa thực sự được khám phá, nghiên cứu có hệ thống.

III. Tổng Quan Về Tộc Người Tày Ở Bắc Quang Hà Giang

Dân tộc Tày là cư dân bản địa và lâu đời ở Việt Nam. Ở Hà Giang, dân tộc Tày chiếm khoảng 25% dân số, tập trung ở Bắc Quang, Vị Xuyên, Bắc Mê. Bắc Quang là huyện có địa hình thấp hơn so với các huyện khác trong tỉnh, thuận lợi cho phát triển nông, lâm nghiệp. Người Tày ở Bắc Quang có điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, địa hình phức tạp cũng gây ra khó khăn trong giao thông và sản xuất. Mặc dù có nhiều thuận lợi, nhưng môi trường tự nhiên cũng gây ra không ít khó khăn cho sản xuất và đời sống của cư dân Tày.

3.1. Phân Bố Địa Lý Của Người Tày Tại Hà Giang

Dân tộc Tày có mặt ở hầu hết các tỉnh từ Bắc đến Nam, nhưng tập trung nhất ở miền núi phía Bắc. Ở Hà Giang, họ tập trung ở các huyện Bắc Quang (51% dân số toàn huyện), Vị Xuyên, Bắc Mê và hầu khắp các huyện, thị xã trong tỉnh. Về lịch sử, các di vật khảo cổ cho thấy con người đã cư trú trên đất Hà Giang từ thời đồ đá cũ. Điều này chứng tỏ Hà Giang là vùng đất cổ có các cư dân sinh sống, trong đó có dân tộc Tày.

3.2. Đặc Điểm Về Ngôn Ngữ Của Người Tày Hà Giang

Dân tộc Tày ở Hà Giang được xem là một cộng đồng dân tộc thống nhất. Tuy nhiên, ở các vùng khác nhau có nét địa phương rõ rệt trong sinh hoạt và tiếng nói. Chẳng hạn như người Tày ở huyện Bắc Quang có thể chia làm 3 vùng khác nhau về tiếng nói: vùng Trọng Con, vùng Xuân Giang - Yên Bình, vùng Gia Tự - Nguyễn Thái Học. Ngoài ra, tiếng Tày ở Bắc Quang cũng có sự khác biệt với tiếng Tày ở huyện Vị Xuyên.

IV. Vai Trò Kinh Tế Xã Hội Trong Đời Sống Người Tày Bắc Quang

Với địa bàn cư trú chủ yếu là các thung lũng nhiều đồng ruộng, người Tày ở Bắc Quang có điều kiện phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp. Họ biết sống dựa vào trồng trọt và cày cấy, khai khẩn các thung lũng ven sông, tạo thành những cánh đồng phì nhiêu. Bên cạnh đó, chăn nuôi gia súc, gia cầm và các ngành thủ công cũng khá phát triển. Bắc Quang là vùng đất có nhiều dân tộc sinh sống. Cùng với người Việt, người Nùng, người Dao, người Mông, người Tày có quá trình gắn bó lâu dài, hòa hợp cả về đời sống vật chất lẫn tinh thần.

4.1. Tổ Chức Gia Đình Và Cộng Đồng Của Người Tày

Dân tộc Tày sống từng thôn, bản có từ ba đến năm gia đình lớn, có làng đông tới hàng chục nóc nhà. Nhiều gia đình rất đông, có tới bốn đến năm thế hệ sống phổ biến vẫn là hai đến ba thế hệ trong cùng một mái nhà. Hầu hết các gia đình người Tày đều được xây dựng theo thể chế và tục lệ hôn nhân một vợ một chồng, mang tính chất phụ hệ.

4.2. Văn Hóa Và Tín Ngưỡng Dân Gian Của Người Tày

Cư dân người Tày ở Bắc Quang có nền văn hóa đa dạng và phát triển cả về vật chất lẫn tinh thần. Mặc dù người Tày giao tiếp chủ yếu bằng ngôn ngữ hệ Tày - Thái, nhưng đa số từ ngữ là vay mượn của Tiếng Việt, tiếng Hán hoặc từ Hán Việt. Chữ viết của người Tày trong thời kỳ cổ đại rất ít ỏi, đến giai đoạn trung đại mới xuất hiện chữ Nôm Tày, phỏng theo chữ Hán.

V. Đặc Điểm Nghệ Thuật Trong Lượn Trống Tang Lễ Tày Bắc Quang

Để hiểu sâu sắc về lượn trống trong tang lễ người Tày, cần nghiên cứu về nghệ thuật tiêu biểu của nó. Các yếu tố như thể thơ thường dùng, thời gian và không gian nghệ thuật, nhân vật trữ tình đều góp phần tạo nên bản sắc riêng. Thể thơ bốn chữ và thể thơ hỗn hợp thường được sử dụng trong hát lượn trống. Thời gian nghệ thuật và không gian nghệ thuật cũng có vai trò quan trọng trong việc truyền tải nội dung và cảm xúc của bài hát.

5.1. Thể Thơ Sử Dụng Trong Hát Lượn Trống

Hát lượn trống thường sử dụng thể thơ bốn chữ và thể thơ hỗn hợp. Thể thơ bốn chữ tạo nên nhịp điệu ngắn gọn, dễ nhớ, phù hợp với việc truyền tải những câu chuyện, lời than. Thể thơ hỗn hợp cho phép người hát linh hoạt thay đổi độ dài câu, tạo sự đa dạng và phong phú cho bài hát.

5.2. Nhân Vật Trữ Tình Trong Lượn Trống

Nhân vật trữ tình xuất hiện trong vai trò là người thân, con cháu, họ hàng và người diễn xướng. Mỗi vai trò mang đến những cảm xúc và cách diễn đạt khác nhau, tạo nên bức tranh đa chiều về tình cảm gia đình và cộng đồng trong tang lễ.

VI. Kết Luận Giá Trị Và Bảo Tồn Di Sản Lượn Trống Hà Giang

Lượn trống trong tang lễ người Tày ở Bắc Quang - Hà Giang là một di sản văn hóa quý giá, phản ánh đời sống tâm linh, tình cảm và đạo lý của cộng đồng. Việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị của lượn trống là vô cùng quan trọng trong bối cảnh hiện đại. Cần có những biện pháp thiết thực để hỗ trợ các nghệ nhân, sưu tầm các bài hát cổ, và giới thiệu lượn trống đến với công chúng. Việc bảo tồn di sản văn hóa Tày là trách nhiệm của cả cộng đồng.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Bảo Tồn Lượn Trống

Bảo tồn lượn trống không chỉ là giữ gìn một hình thức nghệ thuật truyền thống, mà còn là bảo vệ bản sắc văn hóa của dân tộc Tày. Lượn trống chứa đựng những giá trị đạo đức, tình cảm gia đình, và quan niệm về cuộc sống và cái chết. Việc bảo tồn giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về nguồn gốc và truyền thống của dân tộc.

6.2. Các Giải Pháp Để Phát Huy Di Sản Lượn Trống

Để phát huy di sản lượn trống, cần có sự phối hợp của các cơ quan chức năng, nhà nghiên cứu, và cộng đồng. Các giải pháp bao gồm việc tổ chức các lớp dạy hát lượn trống, sưu tầm và ghi âm các bài hát cổ, hỗ trợ các nghệ nhân, và quảng bá lượn trống trên các phương tiện truyền thông.

Tổng quan nghiên cứu

Người Tày là một trong những dân tộc bản địa lâu đời tại miền núi phía Bắc Việt Nam, với dân số khoảng 157.757 người tại tỉnh Hà Giang, chiếm 25% dân số toàn tỉnh (năm 2001). Tại huyện Bắc Quang, người Tày chiếm tới 51% dân số toàn huyện, sinh sống chủ yếu ở các thung lũng và vùng đồng bằng phù sa màu mỡ. Trong kho tàng văn hóa phong phú của dân tộc Tày, hát lượn trống trong tang lễ là một loại hình dân ca nghi lễ đặc sắc, gắn liền với tín ngưỡng và đời sống tâm linh của cộng đồng. Tuy nhiên, loại hình này chưa được nghiên cứu sâu rộng, đặc biệt tại địa phương Bắc Quang, Hà Giang.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ nội dung, nghệ thuật và giá trị văn hóa của hát lượn trống trong tang lễ người Tày ở Bắc Quang, qua đó góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bài lượn trống sưu tầm tại huyện Bắc Quang, có tham khảo so sánh với một số bài hát tại huyện Quang Bình, Hà Giang. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị truyền thống trong sinh hoạt tang lễ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về dân ca nghi lễ, tín ngưỡng dân gian và văn hóa ứng xử trong tang lễ. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết dân ca nghi lễ: Dân ca tang lễ là hệ thống lời ca thể hiện tình cảm, quan niệm về sự sống và cái chết, đồng thời phản ánh tín ngưỡng vạn vật hữu linh trong cộng đồng người Tày. Các bài lượn trống là hình thức diễn xướng dân ca nghi lễ, vừa mang tính trữ tình vừa có chức năng tiễn đưa linh hồn người đã khuất.

• Lý thuyết văn hóa ứng xử trong tang lễ: Tang lễ không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là biểu hiện của các mối quan hệ xã hội, đạo lý hiếu thảo, tình cảm gia đình và cộng đồng. Hát lượn trống là phương tiện truyền tải các giá trị đạo đức, giáo dục con cháu về truyền thống hiếu nghĩa.

Các khái niệm chính bao gồm: lượn trống (hát lượn kèm trống trong tang lễ), đạo hiếu, tín ngưỡng dân gian, diễn xướng dân ca, và văn hóa ứng xử trong tang lễ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

• Điền dã: Thu thập tư liệu thực địa tại huyện Bắc Quang, phỏng vấn nghệ nhân, thầy cúng, và người dân địa phương để sưu tầm các bài lượn trống trong tang lễ.

• Khảo sát, thống kê: Tổng hợp và phân loại các bài hát, số lượng bài lượn trống được ghi nhận, phân tích tần suất sử dụng các thể thơ và chủ đề trong lời ca.

• Phân tích, tổng hợp: Giải mã nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa văn hóa của các bài lượn trống, so sánh với các nghiên cứu trước đây về dân ca tang lễ của người Tày và các dân tộc khác.

• Tiếp cận hệ thống: Đánh giá vai trò của hát lượn trống trong hệ thống nghi lễ tang ma, mối quan hệ giữa các thành phần tham gia tang lễ và cộng đồng.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 4 nghệ nhân chính trong đội hát thợ, cùng hơn 20 bài lượn trống được sưu tầm và phân tích. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí nghệ nhân có kinh nghiệm và bài hát phổ biến trong tang lễ. Thời gian nghiên cứu kéo dài khoảng 12 tháng, từ khảo sát thực địa đến phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu trúc và nội dung bài lượn trống: Các bài lượn trống thường sử dụng thể thơ bốn chữ và thể thơ hỗn hợp, với câu hát ngắn (4-7 từ), ngâm ngợi theo nhịp trống. Nội dung xoay quanh các chủ đề: báo hiếu tổ tiên, kể về tấm gương hiếu nghĩa (như Đống Vịnh, Mạnh Tông), tình cảm gia đình (vợ chồng, con cái), và mối quan hệ cộng đồng trong tang lễ. Khoảng 16 bài ca mời cơm trong tang lễ được sử dụng theo trình tự nghi thức.

2. Vai trò của hát lượn trống trong tang lễ: Hát lượn trống không chỉ là hình thức diễn xướng nghệ thuật mà còn là phương tiện giao tiếp giữa người sống và người đã khuất, thể hiện sự biết ơn, thương tiếc và trách nhiệm báo hiếu. Đội hát thợ gồm 4 người (thầy cả, hai thợ hát đánh trống, một thợ thổi kèn) thực hiện các bài hát theo quyển tổng hợp, linh hoạt theo yêu cầu tang chủ.

3. Ứng xử trong mối quan hệ gia đình và cộng đồng: Tang lễ là dịp thể hiện đạo lý hiếu thảo, tình nghĩa vợ chồng, con cái với cha mẹ, anh chị em. Cộng đồng thể hiện sự tương trợ vật chất và tinh thần cho gia đình tang chủ qua việc góp gạo, củi, tiền, và tham gia các công việc tang lễ. Hội làng, thầy Tào, thầy Lễ phối hợp chặt chẽ trong tổ chức tang lễ.

4. Giá trị văn hóa và nghệ thuật: Hát lượn trống là biểu hiện sinh động của tín ngưỡng dân gian, phản ánh quan niệm về thế giới bên kia và đạo lý làm người. Nghệ thuật thể hiện qua giai điệu, nhịp trống, lời ca giàu cảm xúc, tạo nên không khí trang nghiêm, xúc động trong tang lễ. So với các nghiên cứu trước, hát lượn trống ở Bắc Quang có nét đặc trưng riêng về ngôn ngữ địa phương và cách thức diễn xướng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hát lượn trống là một phần không thể thiếu trong tang lễ người Tày, vừa mang giá trị tâm linh vừa là phương tiện giáo dục đạo đức. Sự phối hợp giữa lời ca và nhịp trống tạo nên hiệu ứng cảm xúc sâu sắc, giúp người sống bày tỏ nỗi đau mất mát và lòng biết ơn với người đã khuất. Các bài ca kể về tấm gương hiếu nghĩa như Đống Vịnh, Mạnh Tông không chỉ là truyền thuyết mà còn là chuẩn mực đạo đức được truyền lại qua các thế hệ.

So sánh với các nghiên cứu về dân ca tang lễ của người Tày ở Cao Bằng hay các dân tộc khác, hát lượn trống ở Bắc Quang có sự khác biệt về nội dung và hình thức diễn xướng, phản ánh đặc điểm văn hóa địa phương và sự biến đổi theo thời gian. Việc giảm số lượng bài hát trong quyển I và II, tập trung vào quyển tổng hợp cho thấy sự thích nghi với thực tiễn hiện đại nhưng vẫn giữ được giá trị cốt lõi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố thể thơ, bảng thống kê số lượng bài hát theo chủ đề, và sơ đồ tổ chức đội hát thợ trong tang lễ để minh họa rõ hơn vai trò và cấu trúc của hát lượn trống.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng chương trình đào tạo nghệ nhân hát lượn trống nhằm bảo tồn kỹ năng diễn xướng truyền thống, nâng cao chất lượng biểu diễn, đảm bảo truyền nghề cho thế hệ trẻ trong vòng 3 năm tới, do các cơ quan văn hóa địa phương phối hợp với trường đại học.

2. Tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội dân gian tại Bắc Quang để giới thiệu và quảng bá hát lượn trống, tăng cường nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa tang lễ, hướng tới mục tiêu thu hút ít nhất 500 lượt khách tham dự mỗi năm.

3. Sưu tầm, biên soạn và xuất bản tài liệu về hát lượn trống dưới dạng sách, audio, video nhằm lưu giữ tư liệu và phục vụ nghiên cứu, giáo dục trong vòng 2 năm, do Trung tâm Văn hóa tỉnh Hà Giang chủ trì.

4. Khuyến khích nghiên cứu liên ngành về hát lượn trống kết hợp ngôn ngữ học, âm nhạc học và nhân học để phát triển các đề tài khoa học sâu hơn, góp phần nâng cao giá trị học thuật và thực tiễn của loại hình dân ca này.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian và ngôn ngữ học: Luận văn cung cấp tư liệu quý giá về dân ca nghi lễ, giúp hiểu sâu sắc về tín ngưỡng và ngôn ngữ địa phương của người Tày.

2. Cơ quan quản lý văn hóa và du lịch địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch văn hóa đặc thù.

3. Nghệ nhân và cộng đồng người Tày: Giúp nhận thức rõ hơn về giá trị di sản văn hóa của mình, từ đó có ý thức bảo tồn và truyền dạy hát lượn trống cho thế hệ kế tiếp.

4. Sinh viên, học viên ngành Ngôn ngữ học, Văn hóa học, Nhân học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến văn hóa dân tộc thiểu số và dân ca nghi lễ.

Câu hỏi thường gặp

1. Hát lượn trống trong tang lễ người Tày có đặc điểm gì nổi bật?
   Hát lượn trống là hình thức dân ca nghi lễ kết hợp lời ca ngắn gọn, ngâm ngợi theo nhịp trống, thể hiện tình cảm thương tiếc, đạo hiếu và quan niệm về thế giới bên kia. Ví dụ, các bài ca thường kể về tấm gương hiếu nghĩa như Đống Vịnh, Mạnh Tông.

2. Ai là người thực hiện hát lượn trống trong tang lễ?
   Đội hát thợ gồm 4 người: một thầy cả chỉ huy, hai thợ hát kiêm đánh trống và một thợ hát kiêm thổi kèn. Họ là nghệ nhân có kinh nghiệm, đảm nhiệm việc diễn xướng các bài lượn trống theo quyển tổng hợp.

3. Vai trò của hát lượn trống trong đời sống cộng đồng người Tày?
   Hát lượn trống không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là phương tiện giáo dục đạo đức, thể hiện sự tương trợ, đoàn kết trong cộng đồng khi có tang lễ, góp phần củng cố mối quan hệ xã hội.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để khảo sát hát lượn trống?
   Nghiên cứu kết hợp điền dã, khảo sát, thống kê, phân tích tổng hợp và tiếp cận hệ thống, với cỡ mẫu gồm 4 nghệ nhân và hơn 20 bài hát được sưu tầm, nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

5. Làm thế nào để bảo tồn và phát huy giá trị hát lượn trống?
   Cần đào tạo nghệ nhân, tổ chức lễ hội văn hóa, sưu tầm tài liệu, và khuyến khích nghiên cứu liên ngành. Ví dụ, tổ chức các sự kiện văn hóa tại Bắc Quang giúp quảng bá và thu hút sự quan tâm của cộng đồng và du khách.

Kết luận

• Hát lượn trống trong tang lễ người Tày ở Bắc Quang là loại hình dân ca nghi lễ độc đáo, phản ánh sâu sắc tín ngưỡng và đạo lý hiếu thảo.
• Nội dung bài hát tập trung vào các chủ đề báo hiếu, tình cảm gia đình và mối quan hệ cộng đồng, sử dụng thể thơ bốn chữ và hỗn hợp.
• Đội hát thợ gồm 4 nghệ nhân thực hiện các bài lượn trống theo quyển tổng hợp, đóng vai trò quan trọng trong nghi thức tang lễ.
• Hát lượn trống góp phần củng cố mối quan hệ xã hội, giáo dục đạo đức và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Tày.
• Các bước tiếp theo cần tập trung đào tạo nghệ nhân, tổ chức sự kiện văn hóa, sưu tầm tài liệu và nghiên cứu chuyên sâu để bảo tồn và phát huy giá trị di sản này.

Hành động ngay hôm nay để góp phần giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của người Tày tại Bắc Quang – Hà Giang!