Luận văn về thi pháp xây dựng nhân vật phản diện trong truyện Nôm bình dân

Truyện Nôm bình dân ra đời vào giai đoạn cuối thế kỷ XVIII - đầu thế kỷ XIX, đánh dấu sự trỗi dậy của ý thức dân tộc và tinh thần phản kháng xã hội. Khác với truyện Nôm bác học mang đậm dấu ấn Nho giáo, truyện Nôm bình dân hướng đến tầng lớp bình dân, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu và phản ánh đời sống thường nhật của người dân. Thi pháp Truyện Nôm là hệ thống các nguyên tắc, phương pháp, thủ pháp nghệ thuật được sử dụng để xây dựng tác phẩm, bao gồm cả việc xây dựng nhân vật chính diện và phản diện.

Nghiên cứu nhân vật phản diện không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về thi pháp của truyện Nôm bình dân, mà còn giúp chúng ta nhìn nhận được những vấn đề xã hội mà các tác giả dân gian muốn phản ánh. Nhân vật phản diện thường là hiện thân của những thói hư tật xấu, những bất công trong xã hội phong kiến, từ đó thức tỉnh lương tri và khơi gợi tinh thần đấu tranh của người đọc. Đồng thời, việc phân tích nhân vật phản diện cũng giúp ta hiểu rõ hơn về nhân vật chính diện và giá trị đạo đức mà tác phẩm hướng đến. Nghiên cứu này sẽ đóng góp vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của truyện Nôm bình dân.

Một số đánh giá về nhân vật phản diện trong truyện Nôm bình dân còn mang tính chủ quan và phiến diện. Nhân vật phản diện thường bị coi là những kẻ độc ác, tàn bạo, không có giá trị nghệ thuật và đạo đức. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách khách quan và toàn diện, ta sẽ thấy rằng nhân vật phản diện cũng có những phẩm chất riêng, những lý do riêng để hành động như vậy. Việc đánh giá nhân vật phản diện cần phải đặt trong bối cảnh xã hội và văn hóa cụ thể, tránh những định kiến và khuôn mẫu.

Để hiểu sâu sắc về thi pháp của truyện Nôm bình dân, cần phải có cái nhìn toàn diện về tất cả các yếu tố cấu thành tác phẩm, bao gồm cả nhân vật chính diện và phản diện, cốt truyện, ngôn ngữ, hình ảnh,... Nhân vật phản diện không thể tách rời khỏi tổng thể tác phẩm, mà phải được xem xét trong mối quan hệ với các yếu tố khác. Việc phân tích nhân vật phản diện cần phải dựa trên những nguyên tắc và phương pháp khoa học, tránh những suy diễn và áp đặt chủ quan.

Nhiều nhân vật phản diện xuất thân từ tầng lớp thống trị, giàu có, nhưng lại sử dụng quyền lực và tiền bạc để đàn áp, bóc lột người dân. Xuất thân cao sang của họ càng làm nổi bật sự tha hóa về đạo đức và nhân cách. Ví dụ, những kẻ quan lại tham nhũng, những phú ông keo kiệt trong truyện Nôm bình dân thường xuất thân từ những gia đình quyền thế, giàu có.

Một số nhân vật phản diện lại có ngoại hình hiền lành, dễ mến, nhưng bên trong lại chứa đựng những mưu đồ đen tối. Ngoại hình này như một "mặt nạ" che giấu bản chất xấu xa và giúp họ dễ dàng tiếp cận, lừa gạt người khác. Hình ảnh "miệng nam mô, bụng bồ dao găm" thường được sử dụng để miêu tả những nhân vật phản diện có ngoại hình như vậy.

Nhiều nhân vật phản diện có tâm lý phức tạp, bị ám ảnh bởi quyền lực, tiền bạc hoặc sự trả thù. Tâm lý này chi phối hành vi và khiến họ trở nên độc ác, tàn bạo. Ví dụ, những kẻ ghen ghét, đố kỵ trong truyện Nôm bình dân thường có tâm lý bất ổn, luôn tìm cách hãm hại người khác để thỏa mãn lòng đố kỵ của mình.

Ngôn ngữ của nhân vật phản diện thường bộc lộ bản chất thật của họ. Họ có thể sử dụng những lời lẽ xảo trá, dối trá để lừa gạt người khác hoặc những lời lẽ thô tục, miệt thị để hạ thấp người khác. Ngôn ngữ cũng là công cụ để họ thể hiện quyền lực và uy thế của mình.

Tính cách độc ác của nhân vật phản diện chi phối mọi hành động của họ. Họ sẵn sàng làm bất cứ điều gì để đạt được mục đích của mình, kể cả việc giết người, cướp của hoặc hãm hại người khác. Hành động của họ thể hiện rõ sự tha hóa về đạo đức và nhân cách.

Hành động của nhân vật phản diện thường tạo ra những xung đột và kịch tính cho cốt truyện. Họ gây ra những khó khăn, thử thách cho nhân vật chính diện, buộc họ phải đấu tranh để bảo vệ công lý và lẽ phải. Hành động phản diện là động lực thúc đẩy sự phát triển của cốt truyện.

Nhân vật phản diện trong truyện Nôm bình dân thường có xuất thân từ tầng lớp thống trị hoặc từ những gia đình nghèo khó, bất hạnh. Họ có thể có ngoại hình xấu xí, dữ tợn hoặc ngược lại, có vẻ ngoài hiền lành, dễ mến. Tâm lý của họ thường phức tạp, đầy mâu thuẫn và giằng xé. Ngôn ngữ của họ có thể thô tục, xảo trá hoặc hoa mỹ. Tính cách của họ có thể độc ác, tham lam, ích kỷ, ghen ghét hoặc xảo trá. Hành động của họ thường gây ra những hậu quả tiêu cực cho người khác và cho xã hội.

Thi pháp xây dựng nhân vật trong truyện Nôm bình dân có giá trị to lớn trong việc phản ánh hiện thực xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và khơi gợi cảm xúc của người đọc. Việc nghiên cứu và bảo tồn truyện Nôm bình dân là góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.