Tổng quan nghiên cứu

Phát triển đội ngũ giảng viên đại học là một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục đại học, góp phần nâng cao nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ tại nhiều cơ sở giáo dục đại học còn thấp, trong khi nhu cầu đào tạo ngày càng tăng cao. Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập năm 2018 nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực khu vực phía Nam, với quy mô đào tạo dự kiến tăng từ 350 sinh viên năm 2019 lên khoảng 950 sinh viên vào năm 2024. Tuy nhiên, đội ngũ giảng viên hiện tại chỉ có 36 người, trong đó 11,1% có trình độ tiến sĩ, 63,9% thạc sĩ và 25% còn lại là cử nhân hoặc đang học cao học, chưa đáp ứng đủ yêu cầu về số lượng và chất lượng.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên tại Phân hiệu trong giai đoạn 2019, nhằm đánh giá hiệu quả các chính sách hiện hành, xác định những khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ giảng viên của Phân hiệu, với dữ liệu thu thập từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Ban lãnh đạo Phân hiệu hoạch định chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu xã hội trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết chủ nghĩa duy vật biện chứng để phân tích mối quan hệ biện chứng giữa phát triển đội ngũ giảng viên tại Phân hiệu và sự phát triển chung của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội cũng như hệ thống giáo dục đại học Việt Nam. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình thực thi chính sách công của Thomas Dye, nhấn mạnh quá trình chuyển đổi chính sách từ lý thuyết sang thực tiễn thông qua các chương trình, dự án nhằm đạt mục tiêu đề ra.

  2. Mô hình phát triển đội ngũ giảng viên theo Piper và Glatter, coi phát triển đội ngũ là nỗ lực liên tục hòa hợp lợi ích cá nhân và yêu cầu tổ chức, tập trung vào bốn tiêu chuẩn: đủ số lượng, đồng bộ cơ cấu, đảm bảo chất lượng và đồng thuận hành động.

Các khái niệm chính bao gồm: giảng viên đại học, đội ngũ giảng viên, phát triển đội ngũ giảng viên, thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, hiệu quả thực thi chính sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính được thu thập qua phiếu điều tra xã hội học với 36 giảng viên của Phân hiệu, bao gồm 23 câu hỏi liên quan đến nhận xét, đánh giá về thực trạng thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên. Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng tài liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đó.

  • Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ giảng viên hiện có tại Phân hiệu được khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để thống kê, tổng hợp số liệu; áp dụng phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp để đánh giá thực trạng, xác định các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân. Phân tích định tính được sử dụng để giải thích các kết quả và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong năm 2019, phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2020, hoàn thiện luận văn năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu và trình độ đội ngũ giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu: Trong tổng số 36 giảng viên, chỉ có 4 người (11,1%) có trình độ tiến sĩ, thấp hơn 14% so với tỷ lệ chuẩn theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tỷ lệ giảng viên thạc sĩ đạt 63,9%, còn lại là cử nhân hoặc đang học cao học. Điều này dẫn đến việc Phân hiệu phải mời khoảng 80% giảng viên thỉnh giảng để đảm bảo chương trình đào tạo.

  2. Thiếu hụt về số lượng giảng viên cho quy mô đào tạo dự kiến: Với tỷ lệ sinh viên/giảng viên là 25:1, đội ngũ hiện tại chỉ đủ đáp ứng cho khoảng 700 sinh viên, trong khi chỉ tiêu tuyển sinh dự kiến tăng lên đến 950 sinh viên/năm từ 2020 đến 2024, gây áp lực lớn cho việc bổ sung giảng viên.

  3. Năng lực chuyên môn và sư phạm còn hạn chế: Đa số giảng viên chưa thường xuyên cập nhật kiến thức chuyên môn, kỹ năng sư phạm còn yếu như biên soạn giáo trình, xây dựng môi trường học tập tương tác, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Khoảng 70% giảng viên chưa tham gia hoạt động thực tiễn liên quan đến chuyên ngành.

  4. Năng lực nghiên cứu khoa học còn yếu: Hầu hết giảng viên mới chỉ tham gia viết bài đăng nội san hoặc tạp chí chuyên ngành với chất lượng chưa cao. Không có giảng viên nào thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học ứng dụng quy mô lớn, ảnh hưởng đến khả năng hướng dẫn sinh viên nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc Phân hiệu mới thành lập, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất còn hạn chế, chưa thu hút được nhiều giảng viên có trình độ cao. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học tại Việt Nam, tình trạng thiếu hụt giảng viên tiến sĩ và năng lực nghiên cứu yếu là vấn đề phổ biến, nhưng mức độ tại Phân hiệu cao hơn do đặc thù cơ sở mới và quy mô mở rộng nhanh.

Việc phải phụ thuộc nhiều vào giảng viên thỉnh giảng làm giảm tính ổn định và chất lượng giảng dạy lâu dài. Ngoài ra, công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên chưa được tổ chức thường xuyên và bài bản, dẫn đến hạn chế trong đổi mới phương pháp giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ giảng viên, bảng so sánh tỷ lệ giảng viên theo chuẩn quy định và biểu đồ tăng trưởng số lượng sinh viên so với năng lực giảng viên hiện tại để minh họa rõ ràng hơn về sự mất cân đối.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyển dụng giảng viên có trình độ tiến sĩ: Ban lãnh đạo Phân hiệu cần xây dựng kế hoạch tuyển dụng giảng viên tiến sĩ trong vòng 3 năm tới, ưu tiên các ngành còn thiếu như Quản lý nhà nước, Luật và Quản trị nhân lực, nhằm nâng tỷ lệ giảng viên tiến sĩ lên ít nhất 25%.

  2. Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng sư phạm, cập nhật kiến thức chuyên môn và nghiên cứu khoa học định kỳ hàng năm, phối hợp với các trường đại học lớn và tổ chức quốc tế để nâng cao chất lượng giảng viên.

  3. Phát triển hệ thống nghiên cứu khoa học ứng dụng: Khuyến khích giảng viên tham gia các đề tài nghiên cứu, hỗ trợ kinh phí và tạo môi trường thuận lợi để nâng cao năng lực nghiên cứu, từ đó tăng khả năng hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban và các chủ thể liên quan: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Ban Giám đốc, các khoa, phòng chức năng và các cơ quan quản lý nhà nước để triển khai hiệu quả các chính sách phát triển đội ngũ giảng viên.

Các giải pháp trên cần được thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, với sự chủ trì của Ban Giám đốc Phân hiệu, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ và các đối tác liên quan nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các cơ sở giáo dục đại học: Giúp hoạch định chính sách phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp với đặc thù từng cơ sở, đặc biệt các phân hiệu mới thành lập.

  2. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp thông tin thực tiễn về hiệu quả và khó khăn trong thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, làm cơ sở hoàn thiện chính sách quốc gia.

  3. Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo: Nắm bắt các vấn đề về phát triển năng lực, từ đó chủ động tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chính sách công, quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ giảng viên lại quan trọng đối với giáo dục đại học?
    Đội ngũ giảng viên là nhân tố quyết định chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực và sự phát triển bền vững của xã hội.

  2. Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP.HCM đang gặp những khó khăn gì trong phát triển đội ngũ giảng viên?
    Chủ yếu là thiếu hụt số lượng giảng viên tiến sĩ, năng lực chuyên môn và nghiên cứu khoa học còn hạn chế, chưa đáp ứng được quy mô đào tạo ngày càng tăng.

  3. Các chính sách hiện hành đã hỗ trợ như thế nào cho phát triển đội ngũ giảng viên?
    Chính sách đã tạo điều kiện về đào tạo, bồi dưỡng và đãi ngộ, tuy nhiên nguồn lực tài chính và cơ chế phối hợp chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của giảng viên?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, hỗ trợ kinh phí nghiên cứu, xây dựng môi trường nghiên cứu và khuyến khích hợp tác quốc tế.

  5. Ai là chủ thể quan trọng nhất trong thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên?
    Ngoài các cơ quan quản lý nhà nước, chính các giảng viên là chủ thể quan trọng nhất vì họ vừa là đối tượng thụ hưởng vừa là người thực hiện chính sách.

Kết luận

  • Đội ngũ giảng viên tại Phân hiệu hiện còn thiếu về số lượng và chất lượng, đặc biệt tỷ lệ tiến sĩ thấp hơn chuẩn quy định khoảng 14%.
  • Năng lực chuyên môn, sư phạm và nghiên cứu khoa học của giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.
  • Việc thực thi chính sách phát triển đội ngũ giảng viên còn nhiều hạn chế do nguồn lực tài chính, cơ chế phối hợp và môi trường thực thi chưa đồng bộ.
  • Cần triển khai các giải pháp đồng bộ như tăng cường tuyển dụng tiến sĩ, đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực, phát triển nghiên cứu khoa học và tăng cường phối hợp các chủ thể liên quan trong giai đoạn 2021-2025.
  • Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho Ban lãnh đạo Phân hiệu và các nhà hoạch định chính sách trong việc nâng cao hiệu quả phát triển đội ngũ giảng viên đại học.

Để tiếp tục phát triển, Phân hiệu cần nhanh chóng thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả thực thi chính sách. Các bên liên quan được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học khu vực phía Nam.