Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiện nay, việc xây dựng và quản lý văn hóa nhà trường (VHNT) đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là trường cao đẳng. Trường Cao đẳng Y tế Bình Định, với chức năng đào tạo nguồn nhân lực y dược trình độ cao đẳng, đang đối mặt với thách thức nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn từ năm 2017 đến nay. Theo khảo sát, VHNT tích cực, lành mạnh không chỉ tạo ra môi trường học tập thân thiện mà còn thúc đẩy sự hợp tác, sáng tạo giữa cán bộ quản lý (CBQL), giảng viên (GV), nhân viên (NV) và sinh viên (SV). Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý xây dựng VHNT tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định trong giai đoạn 2020-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát tại trường, với đối tượng là CBQL, GV và SV, nhằm cung cấp số liệu cụ thể về nhận thức, thực trạng xây dựng và quản lý VHNT. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần xây dựng môi trường giáo dục tích cực, hỗ trợ thực hiện các mục tiêu đổi mới giáo dục theo Nghị quyết 29-NQ/TW và Luật Giáo dục 2019, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo và phát triển bền vững của nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình lý thuyết chính về văn hóa tổ chức và văn hóa nhà trường. Thứ nhất, mô hình ba tầng bậc của Edgar H. Schein (2004) phân tích văn hóa tổ chức qua ba cấp độ: (1) các cấu trúc và quá trình hữu hình dễ quan sát như kiến trúc, trang thiết bị; (2) hệ thống giá trị được tuyên bố như tầm nhìn, sứ mệnh, quy tắc ứng xử; (3) các giả định cơ bản ngầm định, khó quan sát nhưng chi phối hành vi và nhận thức. Thứ hai, mô hình tảng băng của Frank Gonzales (1978) phân biệt văn hóa biểu hiện ở bề mặt (giá trị vật chất) và chiều sâu (giá trị tinh thần, niềm tin). Các khái niệm trọng tâm bao gồm: văn hóa nhà trường là hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do tập thể nhà trường xây dựng; quản lý xây dựng VHNT là quá trình tác động có hệ thống của lãnh đạo qua các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm duy trì và phát triển các giá trị văn hóa phù hợp. Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các lý thuyết về quản lý giáo dục và quản lý nhà trường để làm rõ vai trò của CBQL trong xây dựng VHNT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu chuyên ngành về VHNT và quản lý giáo dục để xây dựng cơ sở lý luận vững chắc. Về thực tiễn, khảo sát được tiến hành tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định trong giai đoạn 2020-2021 với cỡ mẫu khoảng 200 người gồm CBQL, GV và SV, được chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm bảng hỏi, phỏng vấn chuyên gia và quan sát thực tế. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm Excel và các kỹ thuật thống kê mô tả như tần suất, tỷ lệ phần trăm, trung bình để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline gồm: tháng 1-3/2020 thu thập tài liệu và xây dựng công cụ khảo sát; tháng 4-6/2020 tiến hành khảo sát thực địa; tháng 7-9/2020 xử lý và phân tích dữ liệu; tháng 10-12/2020 đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi; tháng 1-3/2021 hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về VHNT: Khoảng 78% CBQL, GV và SV nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng VHNT tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 62% cho rằng công tác quản lý xây dựng VHNT được thực hiện hiệu quả, phản ánh sự cần thiết cải thiện quản lý.

  2. Giá trị vật chất và tinh thần: Đánh giá của các nhóm đối tượng cho thấy 70% đồng ý rằng các giá trị vật chất như cơ sở vật chất, trang thiết bị, cảnh quan trường học tương đối phù hợp nhưng còn thiếu đồng bộ và hiện đại. Về giá trị tinh thần, 65% cho rằng các giá trị như tầm nhìn, sứ mệnh, phong cách làm việc và giao tiếp ứng xử cần được củng cố và phát triển hơn nữa.

  3. Thực trạng quản lý xây dựng VHNT: Kết quả khảo sát cho thấy chỉ 55% CBQL và GV đánh giá cao công tác lập kế hoạch xây dựng VHNT, 50% đánh giá tổ chức thực hiện kế hoạch còn hạn chế, trong khi 48% cho rằng công tác kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức. Điều này cho thấy các chức năng quản lý chưa được vận hành đồng bộ và hiệu quả.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố khách quan như nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất chiếm khoảng 60% ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý xây dựng VHNT. Yếu tố chủ quan như vai trò lãnh đạo, sự phối hợp giữa các phòng ban và sự tham gia của CBQL, GV, NV và SV cũng được xác định là những nhân tố quyết định thành công của công tác này.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý xây dựng VHNT tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định đã có những tiến bộ nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nguyên nhân chủ yếu là do sự thiếu đồng bộ trong lập kế hoạch và tổ chức thực hiện, cũng như công tác kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với nhận định của Peterson (2002) về tầm quan trọng của vai trò lãnh đạo và sự phối hợp trong xây dựng VHNT. Việc chưa phát huy tối đa vai trò của lãnh đạo và chưa tạo được sự đồng thuận cao trong tập thể là nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý. Ngoài ra, hạn chế về nguồn lực vật chất và trang thiết bị cũng ảnh hưởng đến việc xây dựng các giá trị vật chất của VHNT. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các khía cạnh quản lý và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng chính, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và các điểm cần cải thiện. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để nhà trường điều chỉnh chiến lược quản lý, nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của CBQL, GV, NV và SV: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về VHNT và quản lý xây dựng VHNT nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho các thành viên trong nhà trường. Mục tiêu đạt 90% cán bộ và giảng viên tham gia trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Tổ chức - Hành chính.

  2. Hoạch định kế hoạch xây dựng VHNT đồng bộ và khả thi: Xây dựng kế hoạch chi tiết, có lộ trình cụ thể, phân công rõ ràng trách nhiệm và nguồn lực cho từng hoạt động xây dựng VHNT. Mục tiêu hoàn thành kế hoạch trong 6 tháng đầu năm và triển khai hiệu quả trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và các phòng ban chức năng.

  3. Tăng cường công tác chỉ đạo, điều phối và phối hợp: Thiết lập cơ chế phối hợp liên phòng ban, tổ chức đoàn thể để triển khai các hoạt động xây dựng VHNT một cách đồng bộ, hiệu quả. Mục tiêu đạt 80% hoạt động được phối hợp tốt trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và các trưởng phòng, tổ chức đoàn thể.

  4. Củng cố công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả xây dựng VHNT, tổ chức kiểm tra định kỳ và báo cáo kết quả để kịp thời điều chỉnh. Mục tiêu hoàn thiện bộ tiêu chí trong 3 tháng và thực hiện đánh giá hàng quý. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý chất lượng và Ban Giám hiệu.

  5. Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Ưu tiên nâng cấp, bổ sung trang thiết bị dạy học, cảnh quan và môi trường học tập nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xây dựng VHNT. Mục tiêu hoàn thành các hạng mục ưu tiên trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Kế hoạch - Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và CBQL các trường cao đẳng: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý xây dựng VHNT, từ đó áp dụng hiệu quả trong nhà trường mình nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giảng viên và nhân viên quản lý giáo dục: Cung cấp kiến thức về các yếu tố cấu thành VHNT và cách thức phối hợp trong xây dựng văn hóa nhà trường, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giảng dạy và quản lý.

  3. Sinh viên ngành Quản lý giáo dục và Giáo dục học: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa nhà trường và quản lý giáo dục trong bối cảnh đổi mới giáo dục nghề nghiệp.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Hỗ trợ xây dựng các chính sách, chương trình phát triển VHNT phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa nhà trường là gì và tại sao nó quan trọng?
    Văn hóa nhà trường là hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần được xây dựng và duy trì trong nhà trường, ảnh hưởng đến hành vi và thái độ của các thành viên. Nó quan trọng vì tạo môi trường học tập tích cực, nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững nhà trường.

  2. Vai trò của lãnh đạo trong quản lý xây dựng VHNT như thế nào?
    Lãnh đạo nhà trường là chủ thể quyết định, định hướng và điều phối các hoạt động xây dựng VHNT. Họ phải là tấm gương mẫu mực, truyền cảm hứng và tạo điều kiện để các thành viên tham gia tích cực vào quá trình xây dựng văn hóa.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý xây dựng VHNT?
    Bao gồm yếu tố khách quan như nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất; yếu tố chủ quan như vai trò lãnh đạo, sự phối hợp giữa các phòng ban, nhận thức và sự tham gia của CBQL, GV, NV và SV.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả xây dựng VHNT?
    Có thể sử dụng bộ tiêu chí đánh giá dựa trên các khía cạnh như mức độ nhận thức, thực hiện các giá trị vật chất và tinh thần, sự phối hợp trong tổ chức hoạt động, kết quả kiểm tra, đánh giá định kỳ và phản hồi từ các thành viên.

  5. Các biện pháp quản lý xây dựng VHNT có thể áp dụng ngay tại trường cao đẳng là gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, lập kế hoạch đồng bộ, tăng cường chỉ đạo và phối hợp, củng cố kiểm tra đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị, đồng thời xây dựng môi trường giao tiếp ứng xử văn minh, thân thiện.

Kết luận

  • Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định đã đạt được những tiến bộ nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục để nâng cao hiệu quả.
  • VHNT tích cực, lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, tạo môi trường học tập thân thiện và phát triển bền vững nhà trường.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm vai trò lãnh đạo, sự phối hợp nội bộ và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, lập kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với mục tiêu phát triển nhà trường.
  • Tiếp theo, cần triển khai khảo nghiệm các biện pháp đề xuất trong thực tế, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giảng viên tại Trường Cao đẳng Y tế Bình Định nên bắt đầu triển khai các biện pháp nâng cao nhận thức và lập kế hoạch xây dựng VHNT để tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của nhà trường.