## Tổng quan nghiên cứu

Ngành công nghiệp xây dựng luôn đối mặt với sự biến động mạnh mẽ do rủi ro về công nghệ, ngân sách và tiến trình thi công. Tại Việt Nam, tình trạng thực hiện dự án của các nhà thầu trong giai đoạn thi công còn nhiều hạn chế, thể hiện qua việc chậm tiến độ, vượt chi phí và chất lượng chưa đảm bảo. Theo ước tính, khoảng 60% dự án xây dựng dân dụng tại Thành phố Hồ Chí Minh gặp phải các vấn đề này trong giai đoạn 2014-2015. Trước bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc đo lường và kiểm soát sự thực hiện dự án trở thành yếu tố sống còn giúp nhà thầu nâng cao năng lực và hiệu quả thi công.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung xây dựng một khung đo lường sự thực hiện dự án của nhà thầu trong giai đoạn thi công dựa trên 4 khía cạnh chính: thời gian, chi phí, chất lượng và sự thỏa mãn của khách hàng (chủ đầu tư). Đồng thời, nghiên cứu đề xuất quy trình đo lường cụ thể nhằm hỗ trợ nhà thầu đánh giá, kiểm soát và cải tiến hiệu quả thực hiện dự án. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án xây dựng dân dụng tại Thành phố Hồ Chí Minh, thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2014 đến tháng 12/2015. Việc áp dụng khung đo lường này sẽ giúp nâng cao năng suất, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh của các nhà thầu trong ngành xây dựng Việt Nam.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án và đo lường sự thực hiện sau:

- **Lý thuyết đo lường sự thực hiện (Performance Measurement Theory):** Định nghĩa đo lường sự thực hiện là quá trình định lượng hiệu quả và hiệu suất của các hành động trong quá khứ, nhằm cung cấp thông tin để cải tiến liên tục.
- **Mô hình Hệ thống đo lường sự thực hiện (Performance Measurement System - PMS):** PMS là cấu trúc liên kết chiến lược, chiến thuật và hoạt động vận hành để cung cấp thông tin phục vụ cải tiến dựa trên cơ sở có hệ thống.
- **Khung đo lường thành công dự án (Project Success Framework):** Bao gồm các khía cạnh thời gian, chi phí, chất lượng và sự thỏa mãn các bên liên quan, đặc biệt là chủ đầu tư.
- **Chỉ số hiệu suất chính (KPI):** Các chỉ số đo lường cụ thể như chênh lệch thời gian thi công, chênh lệch chi phí, số lỗi chất lượng và mức độ hài lòng của khách hàng.

Các khái niệm chính bao gồm: đo lường sự thực hiện, quản lý dự án, KPI, PMS, và thành công dự án.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo quy trình hai giai đoạn:

- **Giai đoạn 1:** Xây dựng khung đo lường và quy trình đo lường sự thực hiện dự án dựa trên tổng quan tài liệu, phân tích các nghiên cứu trước đây và thảo luận với các chuyên gia trong ngành xây dựng.
- **Giai đoạn 2:** Khảo sát thực tế với các chuyên gia, kỹ sư và nhà quản lý dự án tại Thành phố Hồ Chí Minh để kiểm tra tính khả dụng và hiệu quả của khung đo lường và quy trình đề xuất.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, khảo sát chuyên gia, dữ liệu thực tế từ các dự án xây dựng dân dụng tại TP. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 50 chuyên gia và kỹ sư có kinh nghiệm trong lĩnh vực xây dựng. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, phân tích trọng số và phương pháp đánh giá ưu tiên để xác định mức độ quan trọng và khả dụng của các thước đo. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2014 đến tháng 12/2015.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Khung đo lường sự thực hiện dự án:** Nghiên cứu xác định 4 khía cạnh chính gồm thời gian, chi phí, chất lượng và sự thỏa mãn khách hàng, với tổng cộng hơn 20 thước đo cụ thể. Ví dụ, thước đo “Chênh lệch thời gian thi công” được đánh giá với thang điểm từ 0 đến 10, trong đó mức chênh lệch dưới 5% được xem là đạt yêu cầu.
- **Định lượng các thước đo:** Các công thức đo lường được xây dựng chi tiết, ví dụ, tỷ lệ chi phí = (Chi phí thực tế - Chi phí kế hoạch) / Chi phí kế hoạch, giúp nhà thầu đánh giá chính xác mức độ vượt chi phí.
- **Quy trình đo lường sự thực hiện:** Bao gồm 6 bước từ thiết lập mục tiêu dự án, hoạch định bộ đo lường, thực hiện đo lường, phân tích báo cáo đến đề xuất các chiến lược điều chỉnh. Quy trình này được khảo sát và đánh giá có tính khả dụng cao với mức độ đồng thuận trên 85% từ các chuyên gia.
- **Mức độ khả dụng của khung đo lường:** Khảo sát cho thấy trên 80% chuyên gia đánh giá khung đo lường phù hợp với thực tế thi công tại Việt Nam, giúp nhà thầu có cái nhìn tổng thể và chi tiết về hiệu quả dự án.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng khung đo lường đa chiều giúp nhà thầu không chỉ kiểm soát chi phí và tiến độ mà còn nâng cao chất lượng và sự hài lòng của khách hàng, điều mà các phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào chi phí và thời gian chưa đáp ứng đầy đủ. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, khung đo lường này tương đồng với các mô hình tiên tiến như Earned Value Management (EVM) và hệ thống Benchmarking Metric của Hoa Kỳ, nhưng được điều chỉnh phù hợp với đặc thù ngành xây dựng Việt Nam.

Việc xây dựng các công thức định lượng cụ thể giúp giảm thiểu sự chủ quan trong đánh giá, đồng thời quy trình đo lường chi tiết tạo điều kiện cho việc giám sát liên tục và điều chỉnh kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chênh lệch tiến độ và chi phí theo từng giai đoạn, bảng điểm đánh giá chất lượng và biểu đồ mức độ hài lòng khách hàng để minh họa trực quan sự thực hiện dự án.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng hệ thống đo lường nội bộ:** Các nhà thầu cần thiết lập bộ công cụ đo lường dựa trên khung đề xuất, tập trung vào 4 khía cạnh chính, nhằm theo dõi tiến độ, chi phí, chất lượng và sự hài lòng khách hàng. Thời gian triển khai trong vòng 6 tháng, do phòng quản lý dự án chủ trì.
- **Đào tạo nhân sự:** Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng đo lường và phân tích dữ liệu cho đội ngũ quản lý và kỹ sư thi công, nhằm nâng cao năng lực áp dụng các thước đo và quy trình đo lường. Kế hoạch đào tạo thực hiện trong 3 tháng đầu năm.
- **Áp dụng quy trình đo lường liên tục:** Thực hiện đo lường định kỳ theo chu kỳ dự án (hàng tháng hoặc theo giai đoạn), phân tích kết quả và điều chỉnh kế hoạch thi công kịp thời để đảm bảo dự án đạt mục tiêu đề ra.
- **Tăng cường phối hợp với chủ đầu tư:** Thiết lập kênh thông tin phản hồi thường xuyên với chủ đầu tư để đánh giá sự thỏa mãn và điều chỉnh các yêu cầu kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm cuối cùng.
- **Sử dụng công nghệ hỗ trợ:** Khuyến khích ứng dụng phần mềm quản lý dự án và công cụ phân tích dữ liệu để tự động hóa việc thu thập và xử lý thông tin đo lường, nâng cao hiệu quả và độ chính xác.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Nhà thầu xây dựng:** Giúp hiểu rõ các khía cạnh và thước đo cần thiết để đánh giá và cải tiến hiệu quả thi công, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng sản phẩm.
- **Quản lý dự án và kỹ sư thi công:** Cung cấp công cụ và quy trình cụ thể để giám sát tiến độ, chi phí và chất lượng, hỗ trợ ra quyết định chính xác trong quá trình thi công.
- **Chủ đầu tư và tư vấn giám sát:** Tham khảo để đánh giá khách quan sự thực hiện dự án của nhà thầu, từ đó có các biện pháp kiểm soát và hỗ trợ phù hợp.
- **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng:** Là tài liệu tham khảo khoa học về đo lường sự thực hiện dự án, cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần đo lường sự thực hiện dự án trong giai đoạn thi công?**  
Đo lường giúp nhà thầu kiểm soát tiến độ, chi phí, chất lượng và sự hài lòng khách hàng, từ đó phát hiện sớm các vấn đề và điều chỉnh kịp thời để đảm bảo dự án thành công.

2. **Khung đo lường dự án gồm những khía cạnh nào?**  
Khung đo lường tập trung vào 4 khía cạnh chính: thời gian, chi phí, chất lượng và sự thỏa mãn khách hàng, mỗi khía cạnh có các thước đo cụ thể để đánh giá chi tiết.

3. **Phương pháp định lượng các thước đo được thực hiện như thế nào?**  
Các thước đo được định lượng bằng công thức toán học cụ thể, ví dụ tỷ lệ chi phí = (Chi phí thực tế - Chi phí kế hoạch) / Chi phí kế hoạch, giúp đánh giá chính xác mức độ thực hiện.

4. **Quy trình đo lường sự thực hiện dự án gồm những bước nào?**  
Quy trình gồm 6 bước: thiết lập mục tiêu, hoạch định bộ đo lường, thực hiện đo lường, phân tích báo cáo, so sánh với kế hoạch và đề xuất hành động điều chỉnh.

5. **Làm thế nào để áp dụng khung đo lường vào thực tế?**  
Nhà thầu cần xây dựng hệ thống đo lường nội bộ, đào tạo nhân sự, thực hiện đo lường định kỳ và phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư để đảm bảo hiệu quả và tính khả thi của khung đo lường.

## Kết luận

- Đã xây dựng thành công khung đo lường sự thực hiện dự án trong giai đoạn thi công dựa trên 4 khía cạnh: thời gian, chi phí, chất lượng và sự thỏa mãn khách hàng.  
- Đề xuất quy trình đo lường chi tiết, khả thi, giúp nhà thầu kiểm soát và cải tiến hiệu quả thi công.  
- Khung đo lường và quy trình được đánh giá cao về tính khả dụng và phù hợp với thực tế ngành xây dựng Việt Nam.  
- Nghiên cứu góp phần nâng cao năng lực quản lý dự án, giúp nhà thầu đạt được mục tiêu dự án và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.  
- Khuyến nghị triển khai áp dụng khung đo lường trong các dự án xây dựng dân dụng tại TP. Hồ Chí Minh trong vòng 1-2 năm tới để đánh giá hiệu quả thực tiễn.

Hành động tiếp theo là tổ chức các buổi tập huấn, xây dựng hệ thống đo lường nội bộ và triển khai thử nghiệm quy trình đo lường tại các dự án trọng điểm. Các nhà thầu và quản lý dự án được khuyến khích áp dụng và phản hồi để hoàn thiện khung đo lường, hướng tới sự phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam.