Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, công tác thi đua, khen thưởng (TĐKT) tại các trường Trung học phổ thông (THPT) trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Bình Định là tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ với vị trí địa lý thuận lợi, có hệ thống giao thông phát triển và nguồn nhân lực dồi dào, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác TĐKT tại một số trường THPT vẫn còn mang tính hình thức, chạy theo thành tích, chưa phản ánh đúng chất lượng dạy và học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý công tác TĐKT ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phong trào thi đua phát triển thiết thực, sinh động, tạo động lực nâng cao chất lượng giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THPT trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn từ năm học 2015-2016 đến nay.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý TĐKT, góp phần nâng cao hiệu quả phong trào thi đua, từ đó thúc đẩy chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường THPT. Các chỉ số như mức độ nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò của công tác TĐKT, tỷ lệ tổ chức thi đua theo kế hoạch, mức độ hài lòng của đội ngũ giáo viên với công tác thi đua được khảo sát và phân tích nhằm làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và quản lý công tác thi đua, khen thưởng. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hoạt động có ý thức của con người nhằm điều khiển, phối hợp các nguồn lực trong nhà trường để đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục diễn ra hiệu quả.

  2. Lý thuyết quản lý công tác thi đua, khen thưởng: Quản lý công tác TĐKT là quá trình sử dụng các chức năng quản lý để điều chỉnh, tổ chức và kiểm soát các phong trào thi đua và hoạt động khen thưởng nhằm thúc đẩy sự phát triển của tổ chức. Công tác này bao gồm lập kế hoạch thi đua, tổ chức lực lượng thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, thi đua, khen thưởng, công tác thi đua khen thưởng trong trường THPT. Ngoài ra, nghiên cứu cũng phân tích vai trò của hiệu trưởng trong quản lý công tác TĐKT và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý công tác này như yếu tố khách quan (chính sách pháp luật, kinh tế, xã hội) và yếu tố chủ quan (trình độ cán bộ quản lý, môi trường làm việc).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng tại 4 trường THPT tiêu biểu trên địa bàn thành phố Quy Nhơn gồm: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn, Trường THPT Quốc học Quy Nhơn, Trường THPT Hùng Vương và Trường THPT Nguyễn Thái Học. Đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) và giáo viên.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng hỏi khảo sát với thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá nhận thức, mức độ thực hiện và hiệu quả công tác TĐKT; phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý và thành viên Hội đồng TĐKT; quan sát thực tế các hoạt động thi đua tại trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20 để xử lý số liệu thống kê, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và giá trị trung bình nhằm đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Phân tích định tính được thực hiện qua phỏng vấn và quan sát để bổ sung cho kết quả định lượng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng giai đoạn 2016-2020 và đề xuất các biện pháp quản lý công tác TĐKT cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò công tác TĐKT: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức công tác TĐKT là rất quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, có khoảng 30% cho rằng công tác này còn mang tính hình thức, chưa thực sự tạo động lực bền vững.

  2. Thực trạng lập kế hoạch và tổ chức thi đua: 70% trường THPT đã xây dựng kế hoạch thi đua theo hướng bám sát nhiệm vụ chính trị và đặc thù nhà trường. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% kế hoạch được triển khai đầy đủ và có sự phối hợp hiệu quả giữa các tổ chức trong trường.

  3. Hình thức thi đua và khen thưởng: Hình thức thi đua chủ yếu là thi đua thường xuyên và thi đua theo chuyên đề. Tỷ lệ khen thưởng kịp thời và đúng đối tượng đạt khoảng 65%, còn lại có hiện tượng khen thưởng chưa công bằng, gây ảnh hưởng đến tinh thần tham gia.

  4. Ảnh hưởng của công tác TĐKT đến chất lượng giáo dục: 75% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác TĐKT có tác động tích cực đến việc nâng cao chất lượng dạy và học, góp phần xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác TĐKT tại các trường THPT trên địa bàn Quy Nhơn đã đạt được những kết quả tích cực, thể hiện qua mức độ nhận thức cao và sự quan tâm của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế như tính hình thức trong tổ chức thi đua, khen thưởng chưa công bằng và chưa kịp thời, ảnh hưởng đến hiệu quả động viên.

Nguyên nhân chủ yếu do một số trường chưa xây dựng kế hoạch thi đua sát thực tế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức trong nhà trường, cũng như hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân sự chuyên trách công tác TĐKT. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này không phải là hiếm gặp, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế đòi hỏi sự đổi mới trong quản lý công tác thi đua.

Việc áp dụng các quy định pháp luật mới về TĐKT, như Luật TĐKT năm 2013 và các nghị định hướng dẫn, đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác này. Tuy nhiên, việc triển khai thực tế còn nhiều khó khăn do chưa đồng bộ về nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức về vai trò TĐKT, mức độ thực hiện kế hoạch thi đua, tỷ lệ khen thưởng đúng đối tượng và biểu đồ so sánh mức độ ảnh hưởng của TĐKT đến chất lượng giáo dục theo từng trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng về vai trò, ý nghĩa của công tác TĐKT trong toàn ngành giáo dục và tại các trường THPT nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học 2021-2022. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch thi đua sát thực tế: Các trường cần xây dựng kế hoạch thi đua cụ thể, phù hợp với đặc thù và nhiệm vụ của từng đơn vị, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian: triển khai hàng năm, bắt đầu từ năm học 2021-2022. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Hội đồng TĐKT nhà trường.

  3. Đổi mới hình thức thi đua và khen thưởng: Đổi mới nội dung, hình thức tổ chức thi đua, khen thưởng nhằm tạo sự hấp dẫn, thiết thực, tránh hình thức và chạy theo thành tích. Tăng cường khen thưởng kịp thời, công bằng, minh bạch. Thời gian: từ năm học 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Hội đồng TĐKT và Ban Giám hiệu nhà trường.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý công tác TĐKT: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý công tác TĐKT cho cán bộ quản lý và chuyên trách. Thời gian: tổ chức định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá thường xuyên, khách quan về công tác TĐKT nhằm phát hiện kịp thời những hạn chế, đề xuất giải pháp khắc phục. Thời gian: thực hiện liên tục trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, các phòng giáo dục quận/huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường THPT có thể áp dụng các giải pháp quản lý công tác TĐKT để nâng cao hiệu quả phong trào thi đua, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên và nhân viên nhà trường: Hiểu rõ vai trò và quy trình công tác TĐKT, từ đó tích cực tham gia các phong trào thi đua, nâng cao động lực làm việc và phát triển nghề nghiệp.

  3. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sở Giáo dục và Đào tạo, phòng giáo dục có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác TĐKT tại các trường.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Tài liệu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý công tác thi đua, khen thưởng trong trường học, phục vụ cho các nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác thi đua, khen thưởng có vai trò gì trong trường THPT?
    Công tác TĐKT là động lực thúc đẩy cán bộ, giáo viên và học sinh phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, nâng cao chất lượng giáo dục. Ví dụ, 75% cán bộ quản lý đánh giá công tác này góp phần xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý công tác TĐKT?
    Yếu tố khách quan như chính sách pháp luật, kinh tế địa phương và yếu tố chủ quan như trình độ cán bộ quản lý, môi trường làm việc đều ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch thi đua hiệu quả?
    Kế hoạch cần bám sát nhiệm vụ chính trị, đặc thù nhà trường, có tiêu chí rõ ràng và sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức trong trường. Khoảng 70% trường đã xây dựng kế hoạch theo hướng này.

  4. Hình thức thi đua, khen thưởng nào phổ biến trong các trường THPT?
    Thi đua thường xuyên và thi đua theo chuyên đề là hai hình thức phổ biến, kết hợp với khen thưởng bằng giấy khen, bằng khen, cờ thi đua nhằm động viên kịp thời.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý công tác TĐKT là gì?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chung, điều phối, chỉ đạo và kiểm tra công tác TĐKT, đảm bảo phong trào thi đua phát triển đúng hướng và hiệu quả.

Kết luận

  • Công tác thi đua, khen thưởng tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tính hình thức và hiệu quả động viên.
  • Quản lý công tác TĐKT bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc lãnh đạo và quản lý công tác TĐKT, góp phần tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, giáo viên và học sinh.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý công tác TĐKT, cần được quan tâm đồng bộ để nâng cao chất lượng phong trào thi đua.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác TĐKT trong giai đoạn 2021-2025, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục trung học phổ thông tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT và cơ quan quản lý giáo dục cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo công tác thi đua, khen thưởng thực sự trở thành động lực nâng cao chất lượng giáo dục.