## Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2016-2018, chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn có quy mô ngày càng tăng, phản ánh vai trò quan trọng của ngân sách phường trong việc duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường qua KBNN vẫn còn nhiều tồn tại như trình độ xây dựng dự toán yếu kém, phân bổ dự toán chưa hợp lý, báo cáo quyết toán chưa đảm bảo tiêu chuẩn và công tác thanh tra, kiểm tra chưa hiệu quả. Những hạn chế này ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội và an ninh chính trị trên địa bàn.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường qua KBNN tại Thành phố Bắc Kạn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các phường trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn, với số liệu thu thập từ năm 2016 đến 2018 và khảo sát thực tế trong tháng 9-10/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương, góp phần đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, minh bạch và hiệu quả, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc ra quyết định chính sách tài chính phù hợp.
## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
### Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm:
- **Lý thuyết ngân sách nhà nước**: Ngân sách nhà nước là công cụ chính sách kinh tế, chính trị và pháp lý, được sử dụng để huy động và phân bổ nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước. Chi ngân sách nhà nước bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển, trong đó chi thường xuyên đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ xã hội.
- **Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách**: Kiểm soát chi là quá trình đảm bảo các khoản chi được thực hiện đúng đối tượng, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và tuân thủ các nguyên tắc quản lý tài chính công. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường qua KBNN là việc sử dụng các công cụ nghiệp vụ để kiểm tra tính hợp pháp, hợp lý, hợp lệ của hồ sơ thanh toán.
- **Khái niệm chính**: Ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách phường, kiểm soát chi ngân sách, dự toán ngân sách, định mức chi ngân sách, cam kết chi, kế toán nhà nước, hệ thống thông tin quản lý ngân sách.
### Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:
- **Nguồn dữ liệu**: Số liệu thống kê chi thường xuyên NSNN qua KBNN Thành phố Bắc Kạn giai đoạn 2016-2018; báo cáo quyết toán ngân sách phường; khảo sát thực tế và phỏng vấn cán bộ quản lý ngân sách tại các phường trong tháng 9-10/2019.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích số liệu thống kê, so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán chi thường xuyên, đánh giá hiệu quả kiểm soát chi qua các chỉ tiêu tài chính; phân tích nội dung, quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi; đánh giá các nhân tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan đến công tác kiểm soát chi.
- **Cỡ mẫu và chọn mẫu**: Lựa chọn các phường đại diện trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn dựa trên quy mô ngân sách và đặc điểm kinh tế xã hội để khảo sát và thu thập dữ liệu nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.
- **Timeline nghiên cứu**: Thu thập số liệu và khảo sát thực tế từ tháng 9 đến tháng 10 năm 2019; phân tích và tổng hợp dữ liệu trong các tháng tiếp theo; hoàn thiện luận văn năm 2020.
## Kết quả nghiên cứu và thảo luận
### Những phát hiện chính
1. **Tình hình lập và phân bổ dự toán chi thường xuyên**: Trong giai đoạn 2016-2018, dự toán chi thường xuyên ngân sách phường tại Bắc Kạn được lập dựa trên các tiêu chuẩn và định mức do cơ quan có thẩm quyền ban hành. Tuy nhiên, trình độ xây dựng dự toán của các đơn vị sử dụng ngân sách còn yếu, dẫn đến việc phân bổ dự toán chưa hợp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
2. **Chấp hành dự toán chi thường xuyên**: Tỷ lệ chấp hành dự toán chi thường xuyên đạt khoảng 85-90%, tuy nhiên vẫn còn tồn tại tình trạng chi vượt dự toán hoặc chi không đúng mục đích, do công tác kiểm soát và giám sát chưa chặt chẽ.
3. **Quyết toán và kiểm tra, kiểm toán**: Báo cáo quyết toán của các đơn vị sử dụng ngân sách thường chưa đảm bảo đúng tiêu chuẩn, chất lượng công tác thẩm định và xét duyệt còn thấp. Công tác thanh tra, kiểm tra chưa mang lại hiệu quả cao, dẫn đến một số sai phạm chưa được phát hiện kịp thời.
4. **Nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi**: Năng lực cán bộ kiểm soát chi còn hạn chế, quy trình phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa đồng bộ, hệ thống văn bản pháp luật còn thiếu đồng bộ và chưa phù hợp với thực tiễn địa phương. Ngoài ra, điều kiện kinh tế - xã hội và cơ sở hạ tầng cũng ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi.
### Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Trình độ chuyên môn của cán bộ kiểm soát chi chưa đáp ứng yêu cầu, quy trình nghiệp vụ còn phức tạp và chưa được chuẩn hóa hoàn toàn. So với các địa phương khác như Thái Nguyên, Cao Bằng, Đà Nẵng, Bắc Kạn còn nhiều điểm yếu trong việc áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính trong kiểm soát chi. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa KBNN với các cơ quan Thuế, Tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách cũng làm giảm hiệu quả kiểm soát.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chấp hành dự toán chi thường xuyên qua các năm, bảng thống kê số lượng hồ sơ bị trả lại do sai sót trong thanh toán, và biểu đồ phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi.
## Đề xuất và khuyến nghị
1. **Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi thường xuyên**: Xây dựng và cập nhật định mức chi phù hợp với thực tiễn địa phương, đảm bảo tính khoa học và khả thi, làm cơ sở pháp lý cho việc lập dự toán và kiểm soát chi.
2. **Hiện đại hóa ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi**: Triển khai hệ thống phần mềm quản lý chi ngân sách trực tuyến, hỗ trợ kiểm soát hồ sơ, chứng từ và theo dõi tiến độ thanh toán nhằm nâng cao hiệu quả và giảm thiểu sai sót.
3. **Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi ngân sách**: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ kiểm soát chi cho cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách, nâng cao ý thức trách nhiệm và kỹ năng thực hiện công việc.
4. **Tăng cường phối hợp giữa KBNN với các cơ quan liên quan**: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Thuế, Tài chính, UBND phường và các đơn vị sử dụng ngân sách để đảm bảo kiểm soát chi hiệu quả, minh bạch và kịp thời.
5. **Tăng cường công tác tự kiểm tra và thanh tra, kiểm toán**: Đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong quản lý chi ngân sách.
Các giải pháp trên cần được thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, với sự chủ trì của KBNN Thành phố Bắc Kạn phối hợp cùng các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị sử dụng ngân sách.
## Đối tượng nên tham khảo luận văn
1. **Lãnh đạo và cán bộ Kho bạc Nhà nước**: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi ngân sách, cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin.
2. **Cán bộ quản lý tài chính tại các phường, xã**: Hiểu rõ hơn về quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi ngân sách, từ đó nâng cao năng lực quản lý và sử dụng ngân sách hiệu quả.
3. **Các cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách**: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn địa phương.
4. **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công**: Tham khảo để hiểu sâu về công tác kiểm soát chi ngân sách địa phương, các phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý ngân sách.
## Câu hỏi thường gặp
1. **Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường là gì?**
Là quá trình KBNN kiểm tra, giám sát các khoản chi thường xuyên của ngân sách phường nhằm đảm bảo chi đúng đối tượng, tiêu chuẩn, định mức và tuân thủ quy định pháp luật.
2. **Tại sao cần kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước?**
Để đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng ngân sách, ngăn ngừa tham nhũng, sai phạm và đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
3. **Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên tại Bắc Kạn là gì?**
Bao gồm trình độ cán bộ hạn chế, quy trình nghiệp vụ phức tạp, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan, điều kiện kinh tế xã hội và hạ tầng chưa thuận lợi.
4. **Các công cụ kiểm soát chi ngân sách thường xuyên gồm những gì?**
Bao gồm dự toán chi ngân sách, định mức chi, hóa đơn chứng từ, hồ sơ thanh toán, cam kết chi, kế toán nhà nước và hệ thống thông tin quản lý hiện đại.
5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường?**
Thông qua hoàn thiện hệ thống định mức, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra.
## Kết luận
- Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi thường xuyên ngân sách phường qua KBNN tại Thành phố Bắc Kạn.
- Thực trạng kiểm soát chi còn nhiều hạn chế do năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ và điều kiện khách quan.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp liên ngành.
- Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, hỗ trợ công tác quản lý ngân sách địa phương và là tài liệu tham khảo cho các cơ quan, đơn vị liên quan.
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách phường, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ và triển khai hệ thống công nghệ thông tin quản lý chi ngân sách hiện đại. Các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị này.