Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc đổi mới phương pháp giáo dục, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo hàng hải, trở nên cấp thiết nhằm nâng cao năng lực thực tiễn cho sinh viên. Việt Nam với bờ biển dài 3.260 km từ Quảng Ninh đến Kiên Giang, có vị trí chiến lược quan trọng trên Biển Đông – khu vực được đánh giá là một trong năm bồn trũng dầu lớn nhất thế giới và tuyến vận tải biển nhộn nhịp thứ hai toàn cầu. Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982) là văn bản pháp lý quốc tế quan trọng, nhưng do tính chất “luật mở” nên nhiều nội dung cần được vận dụng linh hoạt trong thực tiễn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng bộ câu hỏi đáp ứng chuẩn đầu ra môn Luật biển theo chương trình CDIO (Conceive – Design – Implement – Operate) dành cho học viên hàng hải tại Học viện Hải quân, nhằm nâng cao năng lực nhận thức, kỹ năng xử lý tình huống và thái độ trách nhiệm với biển đảo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình môn Luật biển tại Học viện Hải quân, bao gồm các nội dung về các vùng biển pháp lý theo UNCLOS 1982, Luật biển Việt Nam 2012 và các nghị định liên quan.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp công cụ đánh giá kết quả học tập hiệu quả, đồng thời góp phần tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp luật biển trong cộng đồng, đặc biệt là lực lượng vũ trang và học viên hàng hải. Bộ câu hỏi được thiết kế theo chuẩn CDIO giúp sinh viên phát triển toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ, đáp ứng yêu cầu đào tạo hiện đại và thực tiễn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: mô hình CDIO trong giáo dục và các quy định pháp lý về Luật biển quốc tế.

  1. Mô hình CDIO: CDIO là phương pháp đào tạo dựa trên chuẩn đầu ra, gồm bốn giai đoạn: Hình thành ý tưởng (Conceive), Thiết kế (Design), Triển khai (Implement) và Vận hành (Operate). Mục tiêu là phát triển năng lực toàn diện cho sinh viên, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ. Chuẩn đầu ra được xây dựng theo thang nhận thức Bloom với sáu cấp độ: Biết, Hiểu, Vận dụng, Phân tích, Tổng hợp và Đánh giá. Ngoài ra, kỹ năng và thái độ cũng được đánh giá theo các cấp độ tương ứng.

  2. Luật biển quốc tế và Luật biển Việt Nam: UNCLOS 1982 là văn bản pháp lý quốc tế quan trọng, quy định chi tiết về các vùng biển (Nội thủy, Lãnh hải, Vùng tiếp giáp, Vùng đặc quyền kinh tế, Thềm lục địa và Biển cả), quyền và nghĩa vụ của quốc gia ven biển, cũng như cơ chế giải quyết tranh chấp. Luật biển Việt Nam 2012 cụ thể hóa các quy định này trong bối cảnh quốc gia, bảo vệ chủ quyền và quyền lợi quốc gia trên biển.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: Chuẩn đầu ra (Outcome-based), Vùng biển pháp lý, Chủ quyền, Quyền chủ quyền, Quyền tài phán, Đường cơ sở thẳng, Vùng đặc quyền kinh tế, Thềm lục địa, và các nguyên tắc Luật biển như Tự do biển cả, Đất thống trị biển, Công bằng và Di sản chung của nhân loại.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp chuyên gia: Tham vấn các chuyên gia trong lĩnh vực Luật biển và giáo dục hàng hải để xác định nội dung phù hợp và xử lý các tình huống thực tiễn.

  • Phương pháp thu thập và xử lý thông tin: Tổng hợp dữ liệu từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, báo cáo ngành và các nghiên cứu liên quan nhằm xây dựng bộ câu hỏi chuẩn xác và đầy đủ.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Tham khảo quá trình đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam, đặc biệt trong các lực lượng vũ trang, để đảm bảo tính thực tiễn và ứng dụng của bộ câu hỏi.

  • Phương pháp phân tích và tổng hợp: Đánh giá, phân tích các vấn đề pháp lý và giáo dục, từ đó đề xuất bộ câu hỏi phù hợp với chuẩn đầu ra CDIO.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm học viên và giảng viên tại Học viện Hải quân, với quá trình nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2021. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và chuyên gia nhằm đảm bảo tính đại diện và chuyên môn. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính kết hợp đánh giá mức độ phù hợp của câu hỏi với chuẩn đầu ra.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng thành công bộ câu hỏi Luật biển theo chuẩn CDIO: Bộ câu hỏi được phân loại theo các nhóm chủ đề chính như Tổng quan Luật biển, Vai trò Biển Đông, Các thực thể biển, Chế độ pháp lý các vùng biển và Hướng dẫn nghiệp vụ cơ bản. Mỗi nhóm câu hỏi được thiết kế theo các cấp độ nhận thức từ Biết đến Đánh giá, đảm bảo phát triển toàn diện năng lực học viên.

  2. Chuẩn đầu ra môn Luật biển được xác định rõ ràng: Các chuẩn đầu ra bao gồm khả năng phân tích tính chất pháp lý các vùng biển, vận dụng các nghị định liên quan, hoàn thiện kỹ năng chỉ huy và làm việc nhóm, cũng như xây dựng thái độ tôn trọng pháp luật và ý thức trách nhiệm với biển đảo. Ví dụ, chuẩn đầu ra CĐR1 yêu cầu phân tích được tính chất pháp lý của các vùng biển theo UNCLOS và Luật biển Việt Nam.

  3. Ứng dụng mô hình CDIO tại Học viện Hải quân đã tạo bước chuyển biến tích cực: Từ năm học 2018-2019, chương trình đào tạo theo chuẩn CDIO chính thức được triển khai, với 50 tiết học cho môn Luật biển, bao gồm lý thuyết, thảo luận và kiểm tra. Khoảng 60% sinh viên được đào tạo theo mô hình này đã thể hiện sự tiến bộ rõ rệt về năng lực nhận thức và kỹ năng xử lý tình huống.

  4. Bộ câu hỏi hiện tại còn hạn chế về số lượng và đa dạng câu hỏi: Qua khảo sát và đánh giá, bộ câu hỏi cần được mở rộng thêm các tình huống thực tế và câu hỏi vận dụng cao hơn để đáp ứng nhu cầu đào tạo nâng cao. Tỷ lệ câu hỏi ở cấp độ Vận dụng, Phân tích và Đánh giá chiếm khoảng 40%, cần tăng lên để nâng cao chất lượng đào tạo.

Thảo luận kết quả

Việc xây dựng bộ câu hỏi theo chuẩn CDIO giúp chuyển đổi phương pháp đào tạo từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực toàn diện, phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại. Các số liệu về chuẩn đầu ra và phân bổ thời gian học tập cho thấy sự cân đối giữa lý thuyết và thực hành, tạo điều kiện cho học viên phát triển kỹ năng vận dụng và thái độ tích cực.

So sánh với các nghiên cứu về ứng dụng CDIO tại Đại học Quốc gia TP.HCM và Đại học Giao thông vận tải TP.HCM, Học viện Hải quân đã có bước tiến tương đồng trong việc xây dựng chuẩn đầu ra và áp dụng phương pháp học tập chủ động. Tuy nhiên, việc mở rộng bộ câu hỏi và tăng cường các hoạt động thực hành, thảo luận nhóm vẫn là thách thức cần giải quyết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ câu hỏi theo cấp độ Bloom, bảng chuẩn đầu ra và ma trận câu hỏi – chuẩn đầu ra để minh họa sự phù hợp và toàn diện của bộ câu hỏi. Điều này giúp giảng viên dễ dàng lựa chọn câu hỏi phù hợp với mục tiêu đào tạo và đánh giá kết quả học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng và đa dạng hóa bộ câu hỏi Luật biển theo chuẩn CDIO: Tăng tỷ lệ câu hỏi ở cấp độ Vận dụng, Phân tích và Đánh giá lên ít nhất 60% nhằm nâng cao năng lực tư duy phản biện và xử lý tình huống thực tế. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ môn Luật biển và Ban chuyên môn Học viện Hải quân.

  2. Tăng cường đào tạo, tập huấn giảng viên về phương pháp CDIO và xây dựng chuẩn đầu ra: Đào tạo kỹ năng biên soạn câu hỏi, tổ chức hoạt động học tập chủ động và đánh giá năng lực học viên. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Ban đào tạo và phòng nghiên cứu khoa học.

  3. Phát triển các hoạt động thực hành, thảo luận nhóm và mô phỏng tình huống pháp lý biển: Áp dụng phương pháp học tập chủ động, tăng cường kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Giảng viên bộ môn và học viên.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá liên tục và phản hồi kết quả học tập theo chuẩn CDIO: Kết hợp đánh giá của giảng viên, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng để nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Ban đào tạo và giảng viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ đào tạo tại các học viện, trường đại học hàng hải: Giúp xây dựng chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra và bộ câu hỏi phù hợp với mô hình CDIO, nâng cao chất lượng giảng dạy.

  2. Sinh viên, học viên ngành Quản lý Hàng hải và Luật biển: Hỗ trợ tự học, nâng cao nhận thức và kỹ năng xử lý tình huống pháp lý trên biển, chuẩn bị tốt cho công tác thực tiễn.

  3. Lực lượng vũ trang và các cơ quan quản lý biển, hải đảo: Cung cấp kiến thức pháp lý và công cụ đánh giá năng lực, phục vụ công tác bảo vệ chủ quyền và thực thi pháp luật trên biển.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực Luật biển và giáo dục đại học: Tham khảo mô hình ứng dụng CDIO trong đào tạo chuyên ngành, phát triển các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp đào tạo và đánh giá năng lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. CDIO là gì và tại sao lại áp dụng trong đào tạo Luật biển?
    CDIO là mô hình đào tạo dựa trên chuẩn đầu ra, giúp phát triển toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của sinh viên. Áp dụng CDIO trong Luật biển giúp học viên không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn vận dụng linh hoạt trong thực tiễn, nâng cao năng lực xử lý tình huống pháp lý.

  2. Bộ câu hỏi theo chuẩn CDIO có gì khác biệt so với bộ câu hỏi truyền thống?
    Bộ câu hỏi CDIO được thiết kế theo các cấp độ nhận thức từ Biết đến Đánh giá, bao gồm cả kỹ năng và thái độ, không chỉ kiểm tra kiến thức mà còn đánh giá khả năng vận dụng, phân tích và tổng hợp, phù hợp với yêu cầu đào tạo năng lực.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của bộ câu hỏi CDIO?
    Hiệu quả được đánh giá qua kết quả học tập của học viên, mức độ đạt chuẩn đầu ra, phản hồi từ giảng viên và học viên, cũng như khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế. Việc đánh giá nên kết hợp đánh giá liên tục và tổng kết cuối khóa.

  4. UNCLOS 1982 có vai trò như thế nào trong đào tạo Luật biển?
    UNCLOS 1982 là văn bản pháp lý quốc tế quan trọng, quy định chi tiết về các vùng biển và quyền lợi quốc gia ven biển. Hiểu và vận dụng UNCLOS là nền tảng để học viên nắm vững kiến thức pháp lý và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển.

  5. Làm sao để nâng cao kỹ năng xử lý tình huống pháp lý biển cho học viên?
    Ngoài việc học lý thuyết, cần tổ chức các hoạt động thực hành, thảo luận nhóm, mô phỏng tình huống thực tế, kết hợp phương pháp học tập chủ động và đánh giá theo chuẩn CDIO để phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề.

Kết luận

  • Bộ câu hỏi Luật biển theo chuẩn CDIO đã được xây dựng, đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực toàn diện cho học viên hàng hải tại Học viện Hải quân.
  • Chuẩn đầu ra môn Luật biển được xác định rõ ràng, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ, phù hợp với mô hình đào tạo hiện đại.
  • Việc áp dụng CDIO trong đào tạo Luật biển tại Học viện Hải quân đã tạo bước chuyển biến tích cực, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
  • Cần tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa bộ câu hỏi và tăng cường các hoạt động thực hành để nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Khuyến nghị triển khai đào tạo giảng viên, phát triển hệ thống đánh giá liên tục và tăng cường phối hợp giữa các đơn vị liên quan nhằm hoàn thiện chương trình đào tạo.

Luận văn góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương pháp đào tạo ngành Quản lý Hàng hải, đồng thời hỗ trợ bảo vệ chủ quyền biển đảo quốc gia. Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện bộ câu hỏi, tổ chức tập huấn giảng viên và triển khai đánh giá thực tế. Đề nghị các đơn vị đào tạo và quản lý biển tiếp nhận, áp dụng và phát triển nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hàng hải.