Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục hòa nhập (GDHN) cho trẻ khuyết tật (TKT) là một xu hướng toàn cầu nhằm đảm bảo quyền học tập bình đẳng và phát triển toàn diện cho mọi trẻ em, đặc biệt là những trẻ có nhu cầu giáo dục đặc biệt. Tại Việt Nam, Luật Giáo dục 2019 đã khẳng định rõ quyền lợi của TKT được học trong môi trường hòa nhập, phù hợp với khả năng và nhu cầu của từng trẻ. Thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi, với sự quan tâm của các cấp chính quyền và ngành giáo dục, đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ GDHN cho TKT tại các trường mầm non. Tuy nhiên, thực trạng quản lý công tác GDHN tại các trường mầm non trên địa bàn vẫn còn nhiều hạn chế như thiếu trang thiết bị đặc thù, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu, và sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia còn chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý công tác GDHN cho TKT tại các trường mầm non ở thành phố Quảng Ngãi trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 4 trường mầm non có lớp hòa nhập với 11 cán bộ quản lý, 17 giáo viên dạy hòa nhập, cùng các cán bộ chuyên trách của phòng Giáo dục và Trung tâm hỗ trợ phát triển GDHN tỉnh Quảng Ngãi. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả quản lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập, đảm bảo quyền lợi học tập cho trẻ khuyết tật, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục mầm non tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục hòa nhập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Định nghĩa quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả và đạt mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục hòa nhập là một bộ phận của quản lý giáo dục, tập trung vào việc tổ chức, điều phối các hoạt động giáo dục cho trẻ khuyết tật trong môi trường hòa nhập.

  • Lý thuyết giáo dục hòa nhập: GDHN là phương thức giáo dục chung người khuyết tật với người không khuyết tật trong cơ sở giáo dục phổ thông, nhằm đáp ứng nhu cầu và khả năng khác nhau của người học, bảo đảm quyền học tập bình đẳng và phát triển toàn diện. GDHN dựa trên nguyên tắc tôn trọng sự đa dạng, không phân biệt đối xử và hỗ trợ phù hợp cho từng trẻ.

Các khái niệm chính bao gồm: trẻ khuyết tật, giáo dục hòa nhập, quản lý giáo dục, quản lý công tác giáo dục hòa nhập, kế hoạch giáo dục cá nhân, phương pháp giáo dục hòa nhập, và các lực lượng tham gia công tác giáo dục hòa nhập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 4 trường mầm non tại thành phố Quảng Ngãi, gồm 11 cán bộ quản lý, 17 giáo viên dạy hòa nhập, 1 cán bộ phòng chuyên trách và 1 cán bộ Trung tâm hỗ trợ phát triển GDHN tỉnh. Dữ liệu được thu thập qua quan sát, phỏng vấn sâu, điều tra bằng bảng hỏi và thống kê số liệu thực tế.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để tổng hợp, khái quát hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn; phân tích định lượng bằng thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ thực hiện và hiệu quả quản lý công tác GDHN.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong 2 năm, từ tháng 3/2019 đến tháng 3/2021, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và đánh giá thực trạng cũng như hiệu quả các biện pháp quản lý.

Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích, tập trung vào các trường mầm non có lớp hòa nhập và cán bộ, giáo viên trực tiếp tham gia công tác GDHN nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu GDHN: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về mục tiêu GDHN cho TKT, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% trường thực hiện đầy đủ kế hoạch tiếp nhận và phân lớp hòa nhập phù hợp với đặc điểm trẻ. Tỷ lệ trẻ khuyết tật được đi học hòa nhập đạt khoảng 70%, còn tồn tại tình trạng trẻ không được tiếp cận giáo dục do hạn chế về cơ sở vật chất và nhân lực.

  2. Quản lý nội dung và phương pháp giáo dục: 75% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học cá nhân hóa, tuy nhiên chỉ 50% được đào tạo bài bản về kỹ năng giáo dục hòa nhập. Việc điều chỉnh nội dung chương trình phù hợp với từng dạng tật và mức độ khuyết tật còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của trẻ.

  3. Quản lý cơ sở vật chất và điều kiện hỗ trợ: Chỉ khoảng 40% trường có phòng học hỗ trợ GDHN đầy đủ trang thiết bị đặc thù. Đồ dùng dạy học đặc thù chưa được sử dụng hiệu quả do thiếu hướng dẫn và đào tạo cho giáo viên. Cơ sở vật chất chưa đáp ứng tốt nhu cầu phát triển của trẻ khuyết tật.

  4. Phối hợp các lực lượng tham gia GDHN: Mức độ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội đạt khoảng 65%. Gia đình và cộng đồng chưa nhận thức đầy đủ về vai trò và trách nhiệm trong giáo dục hòa nhập, dẫn đến sự hỗ trợ chưa đồng bộ và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, nguồn lực đầu tư cho GDHN tại các trường mầm non còn hạn chế, đặc biệt là về cơ sở vật chất và trang thiết bị chuyên biệt. Về chủ quan, đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu, thiếu kỹ năng và kinh nghiệm trong quản lý và tổ chức giáo dục hòa nhập. Sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia còn lỏng lẻo, chưa phát huy tối đa vai trò của gia đình và cộng đồng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi mới triển khai GDHN, cho thấy cần có sự đầu tư đồng bộ và chiến lược phát triển bền vững. Việc quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện hỗ trợ cần được nâng cao để đảm bảo trẻ khuyết tật được học tập trong môi trường thực sự hòa nhập, không chỉ là nhập học mà còn phát triển toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện các tiêu chí quản lý GDHN tại các trường, bảng so sánh mức độ đào tạo giáo viên và trang thiết bị hỗ trợ giữa các trường, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý mục tiêu GDHN: Xây dựng kế hoạch tiếp nhận và phân lớp hòa nhập rõ ràng, đảm bảo 100% trẻ khuyết tật trong độ tuổi mầm non được tiếp cận giáo dục hòa nhập trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng Giáo dục và đào tạo thành phố phối hợp với các trường mầm non.

  2. Đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng giáo dục hòa nhập, phương pháp dạy học cá nhân hóa cho 100% giáo viên dạy hòa nhập trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là các trung tâm đào tạo giáo dục đặc biệt và phòng Giáo dục.

  3. Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư xây dựng và trang bị phòng học hỗ trợ GDHN đầy đủ thiết bị đặc thù tại tất cả các trường mầm non có lớp hòa nhập trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với các đơn vị tài trợ.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các lực lượng tham gia GDHN: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, y tế và các tổ chức xã hội, tổ chức các buổi tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của giáo dục hòa nhập trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện là ban giám hiệu các trường, phòng Giáo dục và các tổ chức đoàn thể địa phương.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá GDHN: Áp dụng hệ thống đánh giá toàn diện, bao gồm đánh giá kế hoạch giáo dục cá nhân và kết quả học tập của trẻ, thực hiện định kỳ hàng học kỳ. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng các trường mầm non và cán bộ chuyên trách GDHN.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý công tác giáo dục hòa nhập, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả tại các trường mầm non.

  2. Giáo viên dạy hòa nhập và giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức về phương pháp giáo dục hòa nhập, kỹ năng xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân và tổ chức các hoạt động phù hợp cho trẻ khuyết tật.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Là tài liệu tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định và chương trình hỗ trợ giáo dục hòa nhập phù hợp với thực tiễn địa phương.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng: Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm trong việc hỗ trợ giáo dục hòa nhập, phối hợp cùng nhà trường và gia đình chăm sóc, giáo dục trẻ khuyết tật.

Câu hỏi thường gặp

  1. GDHN là gì và tại sao quan trọng đối với trẻ khuyết tật?
    GDHN là phương thức giáo dục chung người khuyết tật với người không khuyết tật trong cơ sở giáo dục, nhằm đảm bảo quyền học tập bình đẳng và phát triển toàn diện. GDHN giúp trẻ khuyết tật hòa nhập cộng đồng, phát huy khả năng và giảm thiểu sự phân biệt đối xử.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý công tác GDHN tại các trường mầm non là gì?
    Khó khăn gồm thiếu trang thiết bị đặc thù, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, và sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và sự phát triển của trẻ.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân cho trẻ khuyết tật?
    Kế hoạch giáo dục cá nhân được xây dựng dựa trên khảo sát khả năng và nhu cầu của từng trẻ, phối hợp giữa giáo viên, nhân viên hỗ trợ và gia đình. Kế hoạch bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, thời gian thực hiện và đánh giá kết quả.

  4. Vai trò của gia đình trong giáo dục hòa nhập là gì?
    Gia đình là người phát hiện sớm khuyết tật, phối hợp với nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục và hỗ trợ trẻ phát triển. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường giúp trẻ có môi trường học tập và phát triển tốt nhất.

  5. Các phương pháp giáo dục hòa nhập hiệu quả cho trẻ khuyết tật?
    Các phương pháp gồm dạy học cá nhân hóa, tổ chức chơi học tập, học hợp tác nhóm, luyện tập thực hành và dạy học qua thực tế. Những phương pháp này giúp trẻ phát triển kỹ năng, tăng sự tự tin và hòa nhập tốt hơn trong môi trường học tập chung.

Kết luận

  • Quản lý công tác giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật tại các trường mầm non ở thành phố Quảng Ngãi đã đạt được những kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và sự phối hợp các lực lượng.
  • Mục tiêu giáo dục hòa nhập cần được cụ thể hóa và quản lý chặt chẽ để đảm bảo mọi trẻ khuyết tật đều được tiếp cận giáo dục bình đẳng.
  • Đào tạo chuyên môn cho giáo viên và nâng cấp trang thiết bị hỗ trợ là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập.
  • Sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện thành công công tác giáo dục hòa nhập.
  • Các biện pháp quản lý đề xuất cần được triển khai trong vòng 2-3 năm tới nhằm cải thiện hiệu quả giáo dục hòa nhập, góp phần xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, bình đẳng cho trẻ khuyết tật.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và các trường mầm non cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các nhà nghiên cứu và thực tiễn tiếp tục theo dõi, cập nhật và phát triển các mô hình giáo dục hòa nhập hiệu quả hơn.

Kêu gọi hành động: Hãy chung tay xây dựng môi trường giáo dục hòa nhập chất lượng, để mọi trẻ em, đặc biệt là trẻ khuyết tật, đều có cơ hội phát triển toàn diện và hòa nhập cộng đồng một cách bền vững.