Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục và đào tạo được xác định là quốc sách hàng đầu nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ, trong đó có môn Tiếng Anh, là yêu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu xã hội và thị trường lao động hiện nay. Tuy nhiên, thực tế cho thấy trình độ ngoại ngữ của học sinh phổ thông còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu giao tiếp và hội nhập quốc tế. Tại huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, mặc dù đã có nhiều nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh, chất lượng dạy và học vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc áp dụng tiếp cận năng lực học sinh (NLHS).
Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS tại các trường trung học phổ thông (THPT) trên địa bàn huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định trong hai năm học 2015-2016 và 2016-2017. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng quản lý dạy học Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần đổi mới công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ, nâng cao năng lực giao tiếp và ứng dụng Tiếng Anh cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông và hội nhập quốc tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết tiếp cận năng lực trong dạy học.
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý dạy học được hiểu là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm khai thác tối đa năng lực và điều kiện để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý dạy học môn Tiếng Anh đòi hỏi người quản lý phải nắm vững nội dung, phương pháp, mục tiêu dạy học và tổ chức các hoạt động đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá, cơ sở vật chất phục vụ dạy học.
Lý thuyết tiếp cận năng lực học sinh (NLHS): Tiếp cận năng lực tập trung vào kết quả học tập, nhấn mạnh những gì người học phải làm được thay vì chỉ học được kiến thức. Năng lực được cấu thành từ tri thức, kỹ năng và thái độ, được phát triển qua hoạt động thực tiễn và trải nghiệm sáng tạo. Mô hình năng lực trong dạy học bao gồm xác định năng lực cần đạt, phát triển năng lực và đánh giá năng lực một cách khách quan. Tiếp cận này giúp cá nhân hóa việc học, tạo sự linh hoạt và rõ ràng trong tiêu chuẩn đánh giá.
Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: quản lý dạy học, năng lực học sinh, và đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực. Các khái niệm này được vận dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT huyện Hoài Nhơn.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn với các bước cụ thể:
Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 4 trường THPT công lập ở huyện Hoài Nhơn gồm: THPT Nguyễn Trân, THPT Tăng Bạt Hổ, THPT Lý Tự Trọng và THPT Nguyễn Du. Dữ liệu bao gồm kết quả học tập, nhận thức về quản lý dạy học, thực trạng đổi mới phương pháp và cơ sở vật chất.
Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh giữa các trường áp dụng biện pháp quản lý cũ và biện pháp quản lý theo hướng tiếp cận NLHS. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát dự giờ và thực nghiệm tác động trong 3 tháng.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát trên hàng trăm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, chọn mẫu đại diện theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2015-2017, trong đó khảo sát thực trạng và thu thập dữ liệu diễn ra trong năm học 2015-2016, thực nghiệm biện pháp quản lý mới trong 3 tháng năm 2017, và phân tích kết quả, đề xuất giải pháp trong nửa cuối năm 2017.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý dạy học Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả. Cơ sở vật chất phục vụ đổi mới phương pháp chỉ đạt khoảng 60% so với yêu cầu tối thiểu.
Chất lượng đội ngũ giáo viên Tiếng Anh chưa đáp ứng chuẩn năng lực theo tham chiếu châu Âu: Khoảng 70% giáo viên chưa đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ và kỹ năng sư phạm theo yêu cầu đổi mới. Việc áp dụng phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm còn hạn chế, chỉ có 40% giáo viên thường xuyên tổ chức hoạt động nhóm, thảo luận.
Kết quả học tập môn Tiếng Anh của học sinh còn thấp: Tỷ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên trong các kỳ kiểm tra chỉ khoảng 55%, trong khi các trường áp dụng biện pháp quản lý theo hướng tiếp cận NLHS có tỷ lệ này tăng lên 75% sau 3 tháng thực nghiệm.
Nhận thức về tầm quan trọng và tính khả thi của các biện pháp quản lý đổi mới được đánh giá tích cực: Hơn 80% cán bộ quản lý và giáo viên đồng thuận với các biện pháp đề xuất, cho rằng các biện pháp này phù hợp với điều kiện thực tế và có thể nâng cao hiệu quả dạy học.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của những hạn chế trong quản lý dạy học Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS là do thiếu sự đồng bộ trong chỉ đạo, hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên và cán bộ quản lý, cũng như điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc áp dụng mô hình quản lý theo hướng tiếp cận năng lực giúp nâng cao hiệu quả dạy học, tăng cường sự chủ động, sáng tạo của học sinh và cải thiện kết quả học tập.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên giữa các trường áp dụng biện pháp quản lý cũ và mới, bảng thống kê nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về các biện pháp quản lý, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ đáp ứng cơ sở vật chất phục vụ đổi mới phương pháp.
Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý trong việc đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS, đồng thời chỉ ra các điểm cần cải thiện để nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ tại các trường THPT huyện Hoài Nhơn.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận NLHS, kỹ năng giao tiếp và đánh giá năng lực học sinh. Mục tiêu đạt 90% giáo viên đạt chuẩn năng lực trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Định phối hợp với các trường đại học, trung tâm bồi dưỡng.
Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý dạy học theo hướng tiếp cận NLHS đồng bộ tại các trường THPT: Thiết lập quy trình quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra đánh giá và cơ sở vật chất phục vụ đổi mới. Thời gian hoàn thành trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THPT, phòng giáo dục huyện.
Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại: Cải tạo phòng học, trang bị thiết bị nghe nhìn, máy tính, phần mềm hỗ trợ dạy học Tiếng Anh nhằm tạo môi trường học tập tích cực, thân thiện. Mục tiêu đạt 80% phòng học đạt chuẩn trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT, các nhà tài trợ.
Khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm: Tổ chức các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm, khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp nhóm, thảo luận, dự án, đánh giá năng lực học sinh thường xuyên. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, Ban giám hiệu các trường.
Tăng cường kiểm tra, đánh giá theo chuẩn năng lực học sinh: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, đa dạng hình thức đánh giá, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ để phản hồi kịp thời, nâng cao chất lượng dạy học. Thời gian triển khai trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng giáo dục huyện, các trường THPT.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận thức sâu sắc về quản lý dạy học theo hướng tiếp cận năng lực, áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ.
Giáo viên Tiếng Anh trung học phổ thông: Nắm vững lý thuyết và thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, cải thiện kỹ năng giảng dạy và đánh giá.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm Tiếng Anh: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo địa phương: Lập kế hoạch, chính sách và đầu tư phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ tại địa phương, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.
Câu hỏi thường gặp
Tiếp cận năng lực học sinh là gì và tại sao quan trọng trong dạy học Tiếng Anh?
Tiếp cận năng lực học sinh tập trung vào kết quả học tập, nhấn mạnh những gì học sinh phải làm được thay vì chỉ học kiến thức. Điều này giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy và khả năng vận dụng Tiếng Anh trong thực tế, phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế.Các biện pháp quản lý dạy học theo hướng tiếp cận NLHS gồm những gì?
Bao gồm bồi dưỡng năng lực giáo viên, xây dựng hệ thống quản lý đồng bộ, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm và tăng cường kiểm tra đánh giá theo chuẩn năng lực.Làm thế nào để đánh giá năng lực học sinh một cách khách quan?
Đánh giá dựa trên các tiêu chí rõ ràng, đa dạng hình thức như quan sát, đánh giá sản phẩm, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ để phản ánh chính xác năng lực thực tế của học sinh.Tại sao cơ sở vật chất lại quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh?
Cơ sở vật chất như phòng học, thiết bị nghe nhìn, máy tính giúp tạo môi trường học tập tích cực, hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động tương tác, nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực giao tiếp của học sinh.Làm sao để giáo viên có thể áp dụng hiệu quả phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm?
Giáo viên cần được đào tạo bài bản, hiểu rõ vai trò của mình là người hướng dẫn, tổ chức hoạt động nhóm, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của học sinh, đồng thời linh hoạt vận dụng các phương pháp phù hợp với đặc điểm học sinh và nội dung bài học.
Kết luận
- Quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng tiếp cận năng lực học sinh là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ tại các trường THPT huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định.
- Thực trạng quản lý hiện nay còn nhiều hạn chế về năng lực đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và áp dụng phương pháp dạy học đổi mới.
- Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, thiết thực nhằm khắc phục những tồn tại, nâng cao hiệu quả dạy học Tiếng Anh theo hướng tiếp cận NLHS.
- Kết quả thực nghiệm cho thấy các biện pháp quản lý mới giúp cải thiện rõ rệt kết quả học tập và nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lý.
- Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các giải pháp trong thời gian tới để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông và hội nhập quốc tế.
Hành động tiếp theo: Triển khai các khóa bồi dưỡng chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống quản lý và kiểm tra đánh giá theo chuẩn năng lực trong vòng 12-18 tháng tới nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh tại huyện Hoài Nhơn.