Tổng quan nghiên cứu

Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) cho đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) là một nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật trong cộng đồng đa dân tộc Việt Nam. Trên địa bàn huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk, nơi có 24 dân tộc thiểu số sinh sống phân bố trên 17 xã, thị trấn với dân số khoảng 173 nghìn người, công tác này đối mặt với nhiều thách thức do đặc điểm địa lý, trình độ dân trí và sự đa dạng văn hóa. Từ năm 2020 đến 2023, các hoạt động PBGDPL đã được triển khai với hơn 1.664 lượt người tham dự các buổi tuyên truyền, cùng hàng nghìn lượt người theo dõi các chương trình truyền thanh, hội thi pháp luật và các hoạt động hòa giải cơ sở.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức PBGDPL cho ĐBDTTS trên địa bàn huyện Cư M’gar, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này trong giai đoạn 2025-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào địa bàn huyện Cư M’gar, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2020-2023, nhằm xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tổ chức PBGDPL phù hợp với đặc điểm văn hóa, xã hội của đồng bào dân tộc thiểu số.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao nhận thức pháp luật, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở để các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan xây dựng các chương trình, kế hoạch PBGDPL hiệu quả, phù hợp với đặc thù địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: chủ nghĩa duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của học thuyết Mác-Lênin, làm nền tảng phân tích các yếu tố xã hội, văn hóa và chính trị ảnh hưởng đến công tác PBGDPL. Ngoài ra, mô hình quản lý công và lý thuyết truyền thông giáo dục được áp dụng để xây dựng khung tổ chức và phương pháp truyền đạt pháp luật phù hợp với đặc điểm của ĐBDTTS.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS): nhóm dân cư có số lượng ít hơn dân tộc đa số, có đặc điểm văn hóa, ngôn ngữ riêng biệt.
  • Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật (TCPBGDPL): quá trình có định hướng, mục đích, kế hoạch nhằm trang bị kiến thức pháp luật cho đối tượng tiếp nhận.
  • Nguyên tắc PBGDPL: chính xác, đầy đủ, dễ hiểu, đa dạng hình thức, gắn với thi hành pháp luật và phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức.
  • Yếu tố ảnh hưởng: trình độ dân trí, tâm lý, đặc điểm cư trú, kinh tế - xã hội, văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm các văn bản pháp luật, nghị định, kế hoạch của Trung ương, tỉnh Đắk Lắk và huyện Cư M’gar giai đoạn 2020-2023; báo cáo, đề án, tài liệu chuyên khảo liên quan đến PBGDPL và ĐBDTTS. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các cơ quan chức năng, phòng ban liên quan và các tổ chức đoàn thể.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phương pháp logic - lịch sử: nghiên cứu cơ sở lý luận, pháp lý và các yếu tố ảnh hưởng.
  • Phương pháp thống kê, tổng hợp: phân tích số liệu về đội ngũ cán bộ, số lượng buổi tuyên truyền, kinh phí, tỷ lệ tham gia.
  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.
  • Phương pháp khảo sát: thu thập ý kiến, đánh giá hiệu quả công tác PBGDPL qua các cuộc điều tra, khảo sát tại địa phương.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm 700 phiếu khảo sát tại 17 xã, thị trấn, cùng số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng theo địa bàn và dân tộc để đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ 2020 đến 2023, với kế hoạch ứng dụng kết quả trong giai đoạn 2025-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nội dung PBGDPL chưa chuyên biệt cho ĐBDTTS: Nội dung phổ biến chủ yếu dựa trên các văn bản luật chung, thiếu các chương trình riêng biệt phù hợp với đặc điểm văn hóa, trình độ dân trí của đồng bào. Tỷ lệ học sinh người DTTS đi học đúng tuổi tiểu học đạt 87,69%, trung học cơ sở 88,6%, trung học phổ thông 67,36%, cho thấy trình độ dân trí còn hạn chế ảnh hưởng đến tiếp thu pháp luật.

  2. Hình thức tổ chức đa dạng nhưng chưa khai thác hiệu quả đặc thù văn hóa: Các hình thức tuyên truyền gồm hội thi, truyền thanh, phát tài liệu, hòa giải cơ sở được triển khai rộng rãi với hơn 1.370 buổi PBGDPL và hơn 1 triệu lượt người theo dõi. Tuy nhiên, việc lồng ghép PBGDPL trong các lễ hội truyền thống và sử dụng ngôn ngữ dân tộc chưa được quan tâm đúng mức.

  3. Đội ngũ cán bộ PBGDPL từng bước được củng cố nhưng còn hạn chế: Toàn huyện có 502 cán bộ, công chức, viên chức là người DTTS, trong đó 41 báo cáo viên pháp luật và 271 tuyên truyền viên pháp luật, nhưng phần lớn làm kiêm nhiệm, chưa chuyên trách. Có 5/17 xã không có công chức cấp xã người DTTS, ảnh hưởng đến hiệu quả tuyên truyền.

  4. Kinh phí và điều kiện vật chất còn hạn chế: Trung bình kinh phí PBGDPL cấp huyện khoảng 370 triệu đồng/năm, cấp xã gần 200 triệu đồng/năm. Các nguồn lực xã hội chưa được huy động hiệu quả, chưa có doanh nghiệp, cá nhân đồng hành hỗ trợ công tác này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế xuất phát từ hệ thống pháp luật còn chồng chéo, chưa đồng bộ, thiếu các văn bản hướng dẫn chuyên biệt cho vùng DTTS. Nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền về vai trò PBGDPL chưa đầy đủ, phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ. Đội ngũ cán bộ PBGDPL chủ yếu làm kiêm nhiệm, thiếu chính sách khuyến khích, đào tạo chuyên sâu.

So sánh với các nghiên cứu trước đây cho thấy, việc xây dựng nội dung và hình thức PBGDPL phù hợp với đặc thù văn hóa, ngôn ngữ của đồng bào là yếu tố quyết định hiệu quả. Việc tổ chức các buổi tuyên truyền gắn với lễ hội, sử dụng ngôn ngữ dân tộc và phát huy vai trò người có uy tín trong cộng đồng được đánh giá cao trong các mô hình thành công tại một số địa phương khác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia các hình thức PBGDPL, bảng thống kê số lượng cán bộ PBGDPL theo dân tộc, và biểu đồ kinh phí hàng năm cho công tác này. Các phân tích này giúp minh họa rõ nét ưu điểm và hạn chế, từ đó làm cơ sở đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng nội dung PBGDPL chuyên biệt, gắn với nâng cao trình độ dân trí: Rà soát, xây dựng chương trình PBGDPL phù hợp với đặc điểm văn hóa, trình độ học vấn của ĐBDTTS, đặc biệt chú trọng dạy tiếng Việt cho trẻ em dân tộc thiểu số từ bậc mầm non. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Phòng Tư pháp huyện. Thời gian: 2025-2027.

  2. Đổi mới hình thức PBGDPL, phát huy văn hóa truyền thống: Lồng ghép PBGDPL trong các lễ hội truyền thống, sử dụng ngôn ngữ dân tộc trong tài liệu, chương trình phát thanh, phát huy vai trò người có uy tín như già làng, trưởng buôn. Chủ thể: UBND các xã, thị trấn phối hợp với các đoàn thể. Thời gian: 2025-2030.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ PBGDPL chuyên trách: Tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền, sử dụng tiếng dân tộc cho báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật. Chủ thể: Học viện Hành chính Quốc gia, Phòng Tư pháp huyện. Thời gian: 2025-2028.

  4. Huy động nguồn lực xã hội, tăng kinh phí và trang thiết bị: Kêu gọi doanh nghiệp, tổ chức xã hội tham gia hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phục vụ PBGDPL; nâng cấp hệ thống truyền thanh, trang thiết bị kỹ thuật số tại các xã, buôn. Chủ thể: UBND huyện, Ban Dân vận Huyện ủy. Thời gian: 2025-2030.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và điều tra khảo sát: Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát định kỳ và chuyên đề về công tác PBGDPL; tổ chức khảo sát đánh giá hiệu quả, nhu cầu của đồng bào để điều chỉnh kế hoạch phù hợp. Chủ thể: Hội đồng Phối hợp PBGDPL huyện, HĐND huyện. Thời gian: 2025-2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL cho ĐBDTTS, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật: Cung cấp kiến thức chuyên sâu, phương pháp tổ chức PBGDPL hiệu quả, đặc biệt trong môi trường đa văn hóa, đa ngôn ngữ.

  3. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý công và phát triển cộng đồng: Tài liệu tham khảo về mô hình tổ chức PBGDPL, phân tích các yếu tố xã hội, văn hóa ảnh hưởng đến công tác pháp luật vùng dân tộc thiểu số.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển cộng đồng: Hiểu rõ nhu cầu, đặc điểm và các giải pháp hỗ trợ công tác PBGDPL, từ đó phối hợp hiệu quả với chính quyền địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xây dựng nội dung PBGDPL riêng cho đồng bào dân tộc thiểu số?
    Nội dung riêng giúp phù hợp với trình độ dân trí, văn hóa, ngôn ngữ đặc thù của đồng bào, tăng khả năng tiếp thu và áp dụng pháp luật, tránh tình trạng phổ biến chung chung, khó hiểu.

  2. Các hình thức PBGDPL nào hiệu quả nhất với đồng bào dân tộc thiểu số?
    Hình thức lồng ghép trong lễ hội truyền thống, tuyên truyền qua người có uy tín, phát thanh bằng tiếng dân tộc và tổ chức các buổi hòa giải lưu động được đánh giá cao về tính sinh động và thuyết phục.

  3. Đội ngũ cán bộ PBGDPL hiện nay có đáp ứng được yêu cầu không?
    Đội ngũ đang được củng cố nhưng còn nhiều cán bộ làm kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu và kỹ năng sử dụng tiếng dân tộc, cần được đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu hơn.

  4. Kinh phí cho công tác PBGDPL có đủ không?
    Kinh phí hiện còn hạn chế, trung bình cấp huyện khoảng 370 triệu đồng/năm, cấp xã gần 200 triệu đồng/năm, chưa huy động được nguồn lực xã hội, ảnh hưởng đến quy mô và chất lượng hoạt động.

  5. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá hiệu quả công tác PBGDPL?
    Cần tổ chức khảo sát định kỳ, kiểm tra chuyên đề, giám sát hoạt động tại các địa phương, sử dụng các chỉ số đánh giá hiệu quả theo Bộ tiêu chí của Bộ Tư pháp để điều chỉnh kế hoạch phù hợp.

Kết luận

  • Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Cư M’gar đã đạt được nhiều kết quả tích cực về nội dung, hình thức và đội ngũ cán bộ.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về nội dung chưa chuyên biệt, hình thức chưa khai thác hết đặc thù văn hóa, đội ngũ cán bộ chưa chuyên trách và kinh phí hạn chế.
  • Các yếu tố chủ quan như trình độ dân trí, tâm lý và khách quan như đặc điểm cư trú, kinh tế - xã hội, văn hóa, tôn giáo ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu quả công tác.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, hình thức, tăng cường đào tạo cán bộ, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát nhằm nâng cao chất lượng công tác trong giai đoạn 2025-2030.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng chung tay thực hiện để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, bền vững trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Hãy bắt đầu hành trình nâng cao nhận thức pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số ngay hôm nay để góp phần xây dựng xã hội công bằng, văn minh và phát triển bền vững!