Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những vấn đề trọng yếu nhằm đảm bảo sự vận hành hiệu quả của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tại thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn, trong giai đoạn 2015-2017, chi thường xuyên ngân sách có xu hướng tăng bình quân 13,2% mỗi năm, tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực sự nghiệp kinh tế, giáo dục - đào tạo, y tế và văn hóa. Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như trình độ xây dựng dự toán còn yếu, phân bổ dự toán chưa hợp lý, báo cáo quyết toán chưa đảm bảo tiêu chuẩn và công tác kiểm tra, thanh tra chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại thành phố Bắc Kạn, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đơn vị dự toán ngân sách trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, với số liệu thu thập từ năm 2015 đến 2017 và khảo sát thực tế trong tháng 9-10/2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ UBND thành phố Bắc Kạn xây dựng kế hoạch quản lý chi thường xuyên đến năm 2025, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý và giảng dạy về quản lý ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý kinh tế, tài chính công, đặc biệt tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: NSNN được hiểu là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Chi thường xuyên NSNN là khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước và các hoạt động sự nghiệp xã hội.

  • Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên NSNN: Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả và chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước. Các nguyên tắc này đảm bảo sự minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong quản lý chi ngân sách.

  • Khái niệm và vai trò quản lý chi thường xuyên NSNN: Quản lý chi thường xuyên là quá trình sử dụng các biện pháp tác động nhằm đảm bảo các khoản chi được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế - xã hội và phát triển bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách, quản lý chi ngân sách, dự toán ngân sách, định mức chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo quyết toán thu, chi NSNN của thành phố Bắc Kạn giai đoạn 2015-2017, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Quốc hội 2015, Nghị quyết của HĐND tỉnh Bắc Kạn, cùng các tài liệu nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu điều tra với 167 cán bộ quản lý chi ngân sách, 157 cán bộ và doanh nghiệp liên quan tại địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tổ thống kê và phân tích dãy số theo thời gian để đánh giá thực trạng và xu hướng quản lý chi thường xuyên NSNN. Sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá mức độ hài lòng và nhận thức của các đối tượng khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2015 đến 2017; khảo sát thực tế và thu thập dữ liệu sơ cấp từ tháng 9 đến tháng 10 năm 2018; xử lý và phân tích số liệu trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi thường xuyên ngân sách: Tổng chi thường xuyên NSNN tại thành phố Bắc Kạn tăng bình quân 13,2%/năm trong giai đoạn 2015-2017, với tỷ trọng chi sự nghiệp chiếm từ 64,9% đến 71,4% tổng chi thường xuyên, thể hiện sự ưu tiên cho phát triển kinh tế, giáo dục, y tế và văn hóa.

  2. Chênh lệch giữa dự toán và quyết toán: Năm 2017, số quyết toán chi thường xuyên vượt dự toán giao do thu ngân sách vượt kế hoạch (đạt 115%), dẫn đến bổ sung các nhiệm vụ chi phát sinh như tuần văn hóa du lịch, mua thiết bị phòng chống cháy rừng, xúc tiến đầu tư.

  3. Hệ thống định mức phân bổ dự toán: Đã được xây dựng với tiêu chí rõ ràng, công bằng và minh bạch, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế như chưa có cơ sở khoa học vững chắc, chưa bao quát toàn diện, định mức chưa sát thực tiễn, dẫn đến phải bổ sung dự toán ngoài định mức.

  4. Công tác lập và chấp hành dự toán: Việc lập dự toán chi thường xuyên được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, dựa trên các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, chính sách của Nhà nước và khả năng cân đối nguồn kinh phí. Tuy nhiên, trình độ xây dựng dự toán của các đơn vị còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý chi thường xuyên NSNN tại thành phố Bắc Kạn đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc ưu tiên chi cho các lĩnh vực trọng yếu và thực hiện đúng nguyên tắc quản lý theo dự toán. Việc tăng chi sự nghiệp phản ánh sự quan tâm của địa phương đến phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa dự toán và quyết toán, cũng như hạn chế trong xây dựng định mức phân bổ cho thấy còn tồn tại những khó khăn trong công tác dự báo và điều hành ngân sách. Điều này có thể do năng lực cán bộ lập dự toán chưa đồng đều, thiếu cơ sở dữ liệu khoa học và sự thay đổi chính sách phát sinh trong năm ngân sách.

So sánh với các địa phương như thành phố Thái Nguyên và Cao Bằng, Bắc Kạn còn hạn chế trong việc phân bổ dự toán sát thực tế và kiểm soát chi tiêu, trong khi các địa phương này đã áp dụng cơ chế tự chủ tài chính và tăng cường kiểm tra, giám sát hiệu quả hơn. Việc hoàn thiện hệ thống định mức, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng chi thường xuyên theo năm, bảng so sánh dự toán và quyết toán chi, cũng như sơ đồ hệ thống định mức phân bổ để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Rà soát và hoàn thiện hệ thống định mức phân bổ chi thường xuyên: Cần xây dựng định mức dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp với đặc thù địa phương và sát với nhu cầu thực tế. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Sở Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi ngân sách cho cán bộ tài chính các cấp. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và ý thức trách nhiệm, thực hiện trong vòng 1 năm, do UBND thành phố và Sở Tài chính chủ trì.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán chi thường xuyên: Thiết lập quy trình kiểm tra chặt chẽ, phối hợp giữa Kho bạc Nhà nước, cơ quan tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện liên tục, ưu tiên trong 2 năm tới.

  4. Khuyến khích các đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện cơ chế tự chủ tài chính: Tạo điều kiện cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ về tài chính, quản lý biên chế và kinh phí nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Thực hiện thí điểm trong 1-3 năm, do UBND thành phố và các sở ngành liên quan triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương: Giúp các cấp chính quyền xây dựng và điều chỉnh chính sách quản lý chi ngân sách phù hợp với thực tiễn, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công.

  2. Cán bộ, công chức làm công tác tài chính ngân sách: Cung cấp kiến thức, phương pháp và công cụ quản lý chi thường xuyên ngân sách, hỗ trợ nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi tiêu.

  3. Các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp liên quan: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc quản lý chi ngân sách, từ đó thực hiện đúng quy định, nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí được giao.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh quản lý chi thường xuyên tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên NSNN là khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh theo quy định của pháp luật.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên NSNN lại quan trọng?
    Quản lý chi thường xuyên hiệu quả giúp đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng dịch vụ công và phòng chống tham nhũng, lãng phí.

  3. Các nguyên tắc quản lý chi thường xuyên NSNN gồm những gì?
    Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả và chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, nhằm đảm bảo sự minh bạch, kỷ cương và hiệu quả trong quản lý chi ngân sách.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bắc Kạn?
    Bao gồm các yếu tố khách quan như tăng trưởng kinh tế, chính sách của Nhà nước, sự giám sát của tổ chức đoàn thể và người dân; và các yếu tố chủ quan như nguồn lực địa phương, sự lãnh đạo của chính quyền, năng lực và đạo đức cán bộ quản lý.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bắc Kạn?
    Rà soát hệ thống định mức chi, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát, khuyến khích cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong quản lý chi ngân sách.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN tại thành phố Bắc Kạn trong giai đoạn 2015-2017 có sự tăng trưởng ổn định, tập trung ưu tiên cho các lĩnh vực sự nghiệp kinh tế, giáo dục, y tế và văn hóa.
  • Hệ thống định mức phân bổ dự toán đã được xây dựng nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở khoa học và tính sát thực tiễn, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Công tác lập dự toán, phân bổ và chấp hành dự toán được thực hiện theo quy trình chặt chẽ nhưng năng lực cán bộ và công tác kiểm tra, giám sát cần được nâng cao.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên bao gồm rà soát định mức, đào tạo cán bộ, tăng cường kiểm tra và khuyến khích tự chủ tài chính.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để UBND thành phố Bắc Kạn xây dựng kế hoạch quản lý chi thường xuyên NSNN đến năm 2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, cán bộ tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách tại Bắc Kạn nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật số liệu để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển.