Luận Văn Thạc Sĩ Khoa Học Kinh Tế: Phát Triển Tiểu Thủ Công Nghiệp Ở Thị Xã Ba Đồn, Tỉnh Quảng Bình

• Chuyên ngành: Phát triển tiểu thủ công nghiệp
• Đề tài: Phát triển tiểu thủ công nghiệp tại thị xã Ba Đồn, Quảng Bình
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Địa điểm: Quảng Bình

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN TTCN
• 1.1. LÝ LUẬN VỀ TTCN
• 1.1.1. Một số khái niệm
• 1.1.2. Khái niệm TTCN
• 1.1.3. Khái niệm về phát triển
• 1.1.4. Khái niệm phát triển TTCN
• 1.1.5. Đặc trưng của sản xuất tiểu thủ công nghiệp
• 1.2. Thực trạng phát triển TTCN trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình
• 1.3. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển TTCN trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tính cấp thiết của đề tài

Phát triển tiểu thủ công nghiệp tại thị xã Ba Đồn, Quảng Bình là một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh nông thôn Việt Nam đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Các làng nghề truyền thống không chỉ góp phần giải quyết việc làm mà còn bảo tồn văn hóa và tạo diện mạo mới cho nông thôn. Chính sách phát triển tiểu thủ công nghiệp của Chính phủ, như Quyết định 132/2000 và Nghị định 45/2012, đã thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề này. Tuy nhiên, tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn vẫn còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, và thiếu lao động có tay nghề cao. Đề tài này nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp để tăng trưởng tiểu thủ công nghiệp tại địa phương.

1.1. Vai trò của tiểu thủ công nghiệp

Tiểu thủ công nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết việc làm, đặc biệt cho lao động nông thôn, người già, và người khuyết tật. Các làng nghề truyền thống như nón lá, tre đan, và cơ khí rèn đúc tại Ba Đồn không chỉ tạo thu nhập mà còn góp phần bảo tồn văn hóa địa phương. Đầu tư tiểu thủ công nghiệp còn giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm tỷ trọng nông nghiệp và tăng giá trị công nghiệp, dịch vụ.

1.2. Thực trạng phát triển tại Ba Đồn

Thị xã Ba Đồn hiện có 9 làng nghề được công nhận, bao gồm các nghề truyền thống như nón lá, tre đan, và cơ khí rèn đúc. Tuy nhiên, tiểu thủ công nghiệp tại đây phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Các cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, và sản phẩm chưa đa dạng. Thị trường tiểu thủ công nghiệp còn hạn chế, sản phẩm tiêu thụ chủ yếu ở địa phương với giá trị thấp.

II. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của đề tài là phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp. Nghiên cứu cũng nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về ngành tiểu thủ công nghiệp, đánh giá hiệu quả của các chính sách hỗ trợ tiểu thủ công nghiệp hiện hành.

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài hướng đến việc thúc đẩy tăng trưởng tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn thông qua việc phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể. Nghiên cứu cũng nhằm góp phần vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, tăng giá trị sản xuất công nghiệp và dịch vụ.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Nghiên cứu đánh giá thực trạng tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn từ năm 2014 đến 2016, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển đến năm 2020. Các giải pháp tập trung vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa thị trường tiểu thủ công nghiệp, và cải thiện nguồn lao động.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn chính thức như niên giám thống kê và báo cáo của các cơ quan chức năng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát các cơ sở tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn. Phương pháp phân tích thống kê và tổng hợp được áp dụng để đánh giá hiệu quả sản xuất và phát triển.

3.1. Thu thập dữ liệu

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn như Tổng cục Thống kê, Cục Thống kê Quảng Bình, và các báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 141 cơ sở tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn, bao gồm các ngành như sản xuất nón lá, tre đan, và cơ khí rèn đúc.

3.2. Phân tích dữ liệu

Dữ liệu được phân tích bằng các phương pháp thống kê như phân tổ, so sánh, và đánh giá biến động qua thời gian. Các chỉ số như giá trị sản xuất, chi phí trung gian, và tình hình tiêu thụ sản phẩm được sử dụng để đánh giá hiệu quả sản xuất của các cơ sở tiểu thủ công nghiệp.

IV. Kết luận và đề xuất

Nghiên cứu chỉ ra rằng tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn có tiềm năng phát triển nhưng cần được hỗ trợ về công nghệ, đào tạo lao động, và mở rộng thị trường tiểu thủ công nghiệp. Các giải pháp đề xuất bao gồm cải thiện chất lượng sản phẩm, đăng ký thương hiệu, và tăng cường đầu tư tiểu thủ công nghiệp.

4.1. Giải pháp phát triển

Các giải pháp tập trung vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua cải tiến công nghệ và đào tạo lao động. Chính sách phát triển tiểu thủ công nghiệp cần được điều chỉnh để hỗ trợ các cơ sở sản xuất nhỏ và vừa, đồng thời mở rộng thị trường tiểu thủ công nghiệp ra các khu vực lân cận.

4.2. Khuyến nghị

Đề tài khuyến nghị tăng cường hỗ trợ tiểu thủ công nghiệp từ phía chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan. Cần có các chương trình đào tạo nghề chất lượng cao để nâng cao tay nghề cho lao động, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào ngành tiểu thủ công nghiệp tại Ba Đồn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nông thôn, tiểu thủ công nghiệp (TTCN) đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết việc làm, bảo tồn văn hóa truyền thống và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tại thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, với tổng diện tích 162,3 km² và dân số trên 106.000 người, TTCN đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Từ năm 2014 đến 2016, giá trị sản xuất TTCN của thị xã đạt trên 1.100 tỷ đồng, thu hút hàng nghìn lao động tham gia. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, chất lượng sản phẩm chưa đồng đều và thị trường tiêu thụ hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển TTCN tại Ba Đồn trong giai đoạn 2014-2016, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cơ sở sản xuất TTCN trên địa bàn thị xã, với số liệu thu thập từ Tổng điều tra kinh tế năm 2017 và khảo sát trực tiếp 141 cơ sở đại diện cho các ngành nghề chủ lực như chế biến thực phẩm, sản xuất đồ uống, mộc mỹ nghệ, cơ khí và sản xuất vật liệu xây dựng.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoạch định chính sách phát triển TTCN, góp phần nâng cao thu nhập, giải quyết việc làm và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn tại Ba Đồn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển kinh tế nông thôn, trong đó:

• Lý thuyết phát triển tiểu thủ công nghiệp (TTCN): TTCN được hiểu là lĩnh vực sản xuất quy mô nhỏ, kết hợp kỹ thuật thủ công và máy móc đơn giản, đóng vai trò quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm và tăng thu nhập cho lao động nông thôn.

• Mô hình phát triển bền vững: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và bảo tồn văn hóa truyền thống, đảm bảo nguồn lực cho các thế hệ tương lai.

• Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Phân tích sự thay đổi tỷ trọng các ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ trong nền kinh tế địa phương, đặc biệt là vai trò của TTCN trong việc tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ.

Các khái niệm chính bao gồm: giá trị sản xuất (GO), chi phí trung gian (IC), giá trị tăng thêm (VA), hiệu quả sản xuất kinh doanh (tỷ lệ GO/IC, VA/IC), và các chỉ tiêu về quy mô cơ sở, lao động, vốn.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ Tổng cục Thống kê, Cục Thống kê tỉnh Quảng Bình, Sở Công Thương, Sở Kế hoạch và Đầu tư, cùng các báo cáo chính thức và tài liệu chuyên ngành; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 141 cơ sở TTCN đại diện cho các ngành nghề chủ lực trên địa bàn.

• Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có tỷ lệ 2,5% trên tổng số 5.532 cơ sở TTCN toàn thị xã, phân bổ theo tỷ trọng ngành nghề và loại hình cơ sở (doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở cá thể). Phương pháp chọn mẫu theo khoảng cách dựa trên doanh thu để đảm bảo tính đại diện.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tổ, phân tích thống kê mô tả và so sánh các chỉ tiêu kinh tế qua các năm. Các chỉ số như giá trị sản xuất, giá trị tăng thêm, hiệu quả sản xuất được tính toán và so sánh để đánh giá sự phát triển TTCN. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2014-2016, đề xuất giải pháp phát triển TTCN đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô và số lượng cơ sở TTCN ổn định nhưng tăng trưởng chậm: Năm 2014, thị xã có 5.462 cơ sở TTCN, đến năm 2016 tăng lên 5.532 cơ sở, tốc độ tăng bình quân 0,7%/năm. Trong đó, cơ sở tư nhân tăng từ 28 lên 33, công ty TNHH tăng từ 18 lên 22, còn cơ sở cá thể tăng nhẹ 65 cơ sở.

2. Giá trị sản xuất TTCN đạt trên 1.100 tỷ đồng/năm: TTCN đóng góp quan trọng vào cơ cấu kinh tế thị xã, chiếm khoảng 33,9% giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng năm 2016, tăng từ 32,3% năm 2014. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất TTCN bình quân đạt 7,6%/năm.

3. Lao động tham gia TTCN chiếm tỷ lệ lớn: Tổng số lao động trong các ngành kinh tế năm 2016 là 63.000 người, trong đó lao động phi nông nghiệp tăng, phản ánh sự chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang TTCN và dịch vụ.

4. Cơ sở vật chất và công nghệ còn hạn chế: Phần lớn cơ sở TTCN sử dụng công nghệ lạc hậu, quy mô nhỏ, sản phẩm chất lượng chưa đồng đều, giá trị gia tăng thấp. Việc đăng ký thương hiệu, cải tiến mẫu mã, bao bì còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Thảo luận kết quả

Sự phát triển TTCN tại Ba Đồn phản ánh xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất và số lượng cơ sở tuy có tăng nhưng còn khiêm tốn so với tiềm năng địa phương. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về vốn đầu tư, trình độ kỹ thuật, công nghệ và nguồn nhân lực có tay nghề cao.

So sánh với các địa phương khác như Bắc Ninh hay Phù Ninh, Ba Đồn còn thiếu các cụm công nghiệp làng nghề quy mô lớn và hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nghề chưa phát triển đồng bộ. Việc phát triển TTCN chưa gắn kết chặt chẽ với thị trường tiêu thụ, đặc biệt là thị trường xuất khẩu, làm giảm hiệu quả kinh tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng cơ sở TTCN, biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất theo ngành và bảng phân tích hiệu quả sản xuất kinh doanh qua các năm để minh họa rõ nét xu hướng phát triển và những hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đầu tư công nghệ và đổi mới thiết bị: Khuyến khích các cơ sở TTCN đầu tư máy móc hiện đại, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Mục tiêu đạt tăng trưởng giá trị sản xuất TTCN trên 10%/năm trong giai đoạn 2018-2020. Chủ thể thực hiện: chính quyền thị xã phối hợp với các sở ngành.

2. Phát triển đào tạo nghề và nâng cao tay nghề lao động: Tổ chức các lớp đào tạo, chuyển giao kỹ thuật cho lao động TTCN, đặc biệt chú trọng đào tạo nghề truyền thống kết hợp kỹ năng quản lý, marketing. Mục tiêu đào tạo ít nhất 500 lao động/năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm khuyến công, các trường nghề địa phương.

3. Xây dựng và phát triển cụm công nghiệp làng nghề: Quy hoạch và đầu tư hạ tầng cho các cụm công nghiệp TTCN tập trung tại các phường, xã trọng điểm như Quảng Phúc, Quảng Văn. Mục tiêu nâng tỷ lệ lấp đầy cụm công nghiệp lên trên 70% vào năm 2020. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Sở Công Thương.

4. Đẩy mạnh xúc tiến thương mại và phát triển thị trường: Hỗ trợ các cơ sở đăng ký thương hiệu, cải tiến mẫu mã, bao bì, tổ chức các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh để mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là thị trường xuất khẩu. Chủ thể thực hiện: Sở Công Thương, các hiệp hội ngành nghề.

5. Tăng cường chính sách hỗ trợ vốn và khuyến công: Cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng ưu đãi cho các cơ sở TTCN đầu tư mở rộng sản xuất, đổi mới công nghệ. Mục tiêu tăng nguồn vốn đầu tư cho TTCN lên ít nhất 20% so với giai đoạn trước. Chủ thể thực hiện: Ngân hàng chính sách, UBND thị xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển TTCN phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn.

2. Các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất TTCN: Cung cấp thông tin về thực trạng, xu hướng phát triển và các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường.

3. Các tổ chức đào tạo nghề và khuyến công: Làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo, chuyển giao công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động và sản xuất.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế nông thôn, phát triển công nghiệp: Tham khảo để hiểu rõ hơn về mô hình phát triển TTCN, các nhân tố ảnh hưởng và kinh nghiệm thực tiễn tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. TTCN là gì và vai trò của nó trong phát triển kinh tế nông thôn?
   TTCN là lĩnh vực sản xuất quy mô nhỏ kết hợp kỹ thuật thủ công và máy móc đơn giản, tạo việc làm, tăng thu nhập và góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. Ví dụ, tại Ba Đồn, TTCN chiếm gần 34% giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng.

2. Những khó khăn chính của TTCN tại Ba Đồn hiện nay là gì?
   Bao gồm quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, thiếu nguồn nhân lực có tay nghề cao và thị trường tiêu thụ hạn chế.

3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
   Kết hợp số liệu thứ cấp từ các cơ quan thống kê và khảo sát trực tiếp 141 cơ sở TTCN đại diện, phân tích thống kê mô tả và so sánh các chỉ tiêu kinh tế qua các năm.

4. Giải pháp nào được đề xuất để phát triển TTCN tại Ba Đồn?
   Tăng cường đầu tư công nghệ, đào tạo nghề, xây dựng cụm công nghiệp làng nghề, xúc tiến thương mại và hỗ trợ vốn.

5. Làm thế nào để TTCN góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống?
   Phát triển TTCN gắn liền với bảo tồn nghề truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa qua các sản phẩm thủ công đặc trưng, đồng thời áp dụng công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh.

Kết luận

• TTCN tại thị xã Ba Đồn có quy mô lớn với hơn 5.500 cơ sở, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương.
• Giá trị sản xuất TTCN tăng trưởng ổn định, chiếm gần 34% giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng năm 2016.
• Hạn chế về công nghệ, nhân lực và thị trường là những thách thức cần giải quyết để phát triển bền vững.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đầu tư công nghệ, đào tạo nghề, phát triển cụm công nghiệp làng nghề và xúc tiến thương mại.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền và các bên liên quan trong hoạch định chính sách phát triển TTCN đến năm 2020 và các giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật số liệu để điều chỉnh chiến lược phát triển TTCN phù hợp với thực tiễn.