Tổng quan nghiên cứu

Chăn nuôi lợn là một ngành kinh tế quan trọng tại tỉnh Tuyên Quang, với tổng đàn lợn khoảng 551 con tính đến ngày 01/4/2017. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi này đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó bệnh Tai xanh (PRRS) là một trong những nguyên nhân chính gây thiệt hại nghiêm trọng. Bệnh Tai xanh ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản và sức khỏe của lợn, gây sảy thai, đẻ non, lợn con yếu, tỷ lệ chết cao và giảm năng suất lợn thịt. Từ năm 2007 đến 2016, dịch PRRS đã bùng phát rộng rãi tại nhiều tỉnh miền Bắc, trong đó có các tỉnh đồng bằng sông Hồng, tuy chưa xảy ra tại Tuyên Quang nhưng nguy cơ bùng phát là rất lớn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định sự lưu hành virus PRRS ở lợn tại 5 huyện, thành phố của tỉnh Tuyên Quang bằng bộ kit POCKIT, đồng thời phân lập và xác định một số vi khuẩn có khả năng gây viêm phổi kế phát, đánh giá hiệu quả vắc xin AMERVAC®PRRS và đề xuất các biện pháp phòng chống hiệu quả. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 01/2017 đến tháng 07/2018, tập trung tại các xã, phường thuộc huyện Sơn Dương, Yên Sơn, Chiêm Hóa, Hàm Yên và thành phố Tuyên Quang.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giám sát dịch bệnh, nâng cao hiệu quả phòng chống và điều trị bệnh Tai xanh, góp phần bảo vệ và phát triển ngành chăn nuôi lợn tại địa phương. Tỷ lệ lưu hành virus PRRS được xác định khoảng 22,22%, với tỷ lệ cao nhất tại thành phố Tuyên Quang (43,33%). Nghiên cứu cũng cung cấp dữ liệu về các vi khuẩn kế phát và hiệu quả bảo hộ của vắc xin, từ đó hỗ trợ xây dựng các phác đồ điều trị và biện pháp phòng bệnh phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về dịch tễ học virus PRRS và các vi khuẩn kế phát trong bệnh Tai xanh ở lợn. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết dịch tễ học virus PRRS: Virus PRRS thuộc họ Arteriviridae, có khả năng xâm nhập và nhân lên trong đại thực bào phế nang, gây suy giảm miễn dịch và tạo điều kiện cho các vi khuẩn kế phát phát triển. Virus có cấu trúc ARN mạch đơn, với các ORFs mã hóa protein cấu trúc quan trọng như GP5, N và M, ảnh hưởng đến độc lực và khả năng miễn dịch.

  • Lý thuyết về vi khuẩn kế phát trong bệnh Tai xanh: Các vi khuẩn như Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella multocida và Streptococcus suis thường bội nhiễm khi lợn mắc PRRS, làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm phổi. Mỗi loại vi khuẩn có đặc điểm hình thái, sinh hóa và mức độ nhạy cảm với kháng sinh khác nhau, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Các khái niệm chính bao gồm: virus PRRS, vi khuẩn kế phát, tỷ lệ lưu hành, hiệu giá kháng thể, mẫn cảm kháng sinh, phác đồ điều trị viêm phổi.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập 270 mẫu máu, 270 mẫu phổi và 270 mẫu cuống họng của lợn tại 18 xã, phường thuộc 5 huyện, thành phố tỉnh Tuyên Quang. Ngoài ra, 300 mẫu huyết thanh lợn sau tiêm vắc xin AMERVAC®PRRS được lấy để đánh giá hiệu giá kháng thể. Động vật thí nghiệm gồm 600 con lợn các lứa tuổi chưa tiêm phòng.

  • Phương pháp phân tích: Xác định sự lưu hành virus PRRS bằng bộ kit POCKIT PRRSV-CN sử dụng công nghệ PCR đẳng nhiệt (iiPCR). Phân lập và xác định đặc tính sinh hóa của vi khuẩn A. suis, P. multocida, S. suis theo quy trình chuẩn. Đánh giá mức độ mẫn cảm của vi khuẩn với kháng sinh bằng phương pháp khuếch tán đĩa. Đánh giá hiệu quả bảo hộ vắc xin qua hiệu giá kháng thể bằng phương pháp IPMA. Xây dựng và thử nghiệm các phác đồ điều trị viêm phổi dựa trên kết quả mẫn cảm kháng sinh.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 01/2017 đến tháng 07/2018, bao gồm thu thập mẫu, xét nghiệm, phân tích dữ liệu và thử nghiệm phác đồ điều trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ lưu hành virus PRRS tại Tuyên Quang: Trong 270 mẫu huyết thanh xét nghiệm, có 60 mẫu dương tính với virus PRRS, chiếm tỷ lệ 22,22%. Tỷ lệ dương tính cao nhất tại thành phố Tuyên Quang (43,33%), tiếp theo là huyện Chiêm Hóa (22,22%), Hàm Yên (16,67%), Sơn Dương (13,33%) và Yên Sơn (14,29%).

  2. Tỷ lệ lưu hành theo lứa tuổi: Lợn con ≤ 1,5 tháng tuổi có tỷ lệ dương tính cao nhất (37,5%), lợn sau cai sữa (28,57%), lợn thịt (21,9%) và lợn hậu bị, nái (9,33%). Điều này cho thấy lợn con và lợn sau cai sữa có sức đề kháng yếu, dễ bị nhiễm virus hơn.

  3. Tỷ lệ lưu hành theo mùa: Mùa xuân có tỷ lệ dương tính cao nhất (29,69%), tiếp theo là mùa đông (25,33%), mùa thu (20%) và thấp nhất là mùa hè (12,5%). Điều kiện thời tiết mùa xuân và đông có thể tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển.

  4. Phân lập vi khuẩn kế phát: Ba loại vi khuẩn A. suis, P. multocida và S. suis được phân lập từ mẫu phổi và cuống họng lợn. Các chủng vi khuẩn này có đặc tính sinh hóa phù hợp với các nghiên cứu trước và thể hiện mức độ mẫn cảm khác nhau với các loại kháng sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy virus PRRS đã lưu hành phổ biến tại tỉnh Tuyên Quang dù chưa có biểu hiện dịch bệnh rõ ràng, đặc biệt tại các khu vực có mật độ chăn nuôi tập trung như thành phố Tuyên Quang. Tỷ lệ lưu hành cao ở lợn con và lợn sau cai sữa phản ánh sự nhạy cảm của các nhóm tuổi này do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và các yếu tố stress trong quá trình nuôi.

Sự khác biệt tỷ lệ lưu hành giữa các huyện, thành phố có thể liên quan đến đặc điểm địa lý, mật độ chăn nuôi, phương thức chăn nuôi và mức độ giao thương. Mùa xuân và đông là thời điểm virus phát triển mạnh do điều kiện khí hậu thuận lợi cho sự tồn tại và lây lan của virus.

Việc phân lập các vi khuẩn kế phát như A. suis, P. multocida và S. suis khẳng định vai trò quan trọng của các tác nhân này trong việc làm nặng thêm bệnh lý viêm phổi ở lợn mắc PRRS. Mức độ mẫn cảm kháng sinh của các chủng vi khuẩn giúp lựa chọn phác đồ điều trị hiệu quả, giảm thiểu tỷ lệ chết và tổn thất kinh tế.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo trong nước và quốc tế về dịch tễ học PRRS và các vi khuẩn kế phát, đồng thời cung cấp dữ liệu thực tiễn cho công tác phòng chống dịch bệnh tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giám sát dịch bệnh PRRS: Thực hiện xét nghiệm định kỳ bằng bộ kit POCKIT tại các cơ sở chăn nuôi và giết mổ để phát hiện sớm sự lưu hành virus, đặc biệt tập trung vào các khu vực có mật độ chăn nuôi cao. Thời gian: hàng quý. Chủ thể: Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Tuyên Quang.

  2. Tiêm phòng vắc xin AMERVAC®PRRS cho lợn con và lợn sau cai sữa: Đẩy mạnh tiêm phòng cho lợn dưới 3 tháng tuổi nhằm nâng cao hiệu giá kháng thể, giảm tỷ lệ nhiễm virus. Thời gian: triển khai ngay và duy trì định kỳ. Chủ thể: Hộ chăn nuôi, trại chăn nuôi.

  3. Áp dụng biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi: Hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện các quy trình vệ sinh, cách ly, khử trùng chuồng trại, hạn chế giao lưu lợn bệnh. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Hộ chăn nuôi, cơ quan thú y.

  4. Sử dụng phác đồ điều trị viêm phổi kế phát dựa trên kết quả mẫn cảm kháng sinh: Áp dụng các phác đồ điều trị đã được thử nghiệm hiệu quả nhằm giảm tỷ lệ chết do vi khuẩn kế phát. Thời gian: khi có dấu hiệu bệnh. Chủ thể: Bác sĩ thú y, người chăn nuôi.

  5. Tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức cho người chăn nuôi: Tổ chức các lớp tập huấn về nhận biết bệnh, phòng chống và xử lý dịch bệnh PRRS. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Chi cục Chăn nuôi và Thú y, các tổ chức nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Người chăn nuôi lợn tại Tuyên Quang và các tỉnh lân cận: Nắm bắt thông tin về sự lưu hành virus PRRS, các vi khuẩn kế phát và biện pháp phòng chống hiệu quả để áp dụng trong thực tế, giảm thiệt hại kinh tế.

  2. Bác sĩ thú y và kỹ thuật viên thú y: Sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao kỹ năng chẩn đoán, điều trị và tư vấn phòng bệnh cho người chăn nuôi, đặc biệt trong việc lựa chọn kháng sinh và phác đồ điều trị.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về thú y: Là cơ sở khoa học để xây dựng chính sách giám sát, phòng chống dịch bệnh PRRS, tổ chức tiêm phòng và kiểm soát dịch bệnh trên địa bàn tỉnh.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Thú y, Chăn nuôi: Tham khảo tài liệu nghiên cứu về dịch tễ học virus PRRS, vi khuẩn kế phát và ứng dụng công nghệ xét nghiệm hiện đại, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Virus PRRS có thể tồn tại trong môi trường bao lâu?
    Virus PRRS có khả năng tồn tại lâu trong môi trường lạnh, khoảng một năm ở nhiệt độ từ -20 đến -70°C, một tháng ở 4°C. Tuy nhiên, virus dễ bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao (56°C trong 1 giờ) và dưới tác động của ánh sáng mặt trời hoặc tia tử ngoại.

  2. Tại sao lợn con và lợn sau cai sữa dễ bị nhiễm PRRS hơn?
    Lợn con và lợn sau cai sữa có hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh, sức đề kháng yếu, đồng thời chịu nhiều yếu tố stress như thay đổi thức ăn và môi trường, tạo điều kiện thuận lợi cho virus PRRS xâm nhập và phát triển.

  3. Bộ kit POCKIT có ưu điểm gì trong chẩn đoán PRRS?
    Bộ kit POCKIT sử dụng công nghệ PCR đẳng nhiệt (iiPCR) cho phép phát hiện nhanh RNA virus PRRS trong mẫu huyết thanh, mô tươi với độ nhạy và đặc hiệu cao, rút ngắn thời gian chẩn đoán so với phương pháp truyền thống.

  4. Các vi khuẩn nào thường gây viêm phổi kế phát ở lợn mắc PRRS?
    Ba loại vi khuẩn thường gặp là Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella multocida và Streptococcus suis. Chúng làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm phổi và tỷ lệ tử vong ở lợn.

  5. Hiệu quả của vắc xin AMERVAC®PRRS như thế nào?
    Vắc xin AMERVAC®PRRS là vắc xin nhược độc, được tiêm bắp cho lợn từ 4-5 tuần tuổi, giúp tạo miễn dịch chủ động. Hiệu giá kháng thể đạt mức bảo hộ từ 1/160 trở lên sau 1 đến 4 tháng tiêm phòng, góp phần giảm tỷ lệ nhiễm virus PRRS.

Kết luận

  • Virus PRRS đã lưu hành phổ biến tại 5 huyện, thành phố của tỉnh Tuyên Quang với tỷ lệ dương tính trung bình 22,22%, cao nhất tại thành phố Tuyên Quang (43,33%).
  • Lợn con và lợn sau cai sữa có tỷ lệ nhiễm virus cao hơn so với lợn thịt và lợn nái, phản ánh sự nhạy cảm theo lứa tuổi.
  • Tỷ lệ lưu hành virus PRRS biến động theo mùa, cao nhất vào mùa xuân và đông.
  • Ba loại vi khuẩn kế phát A. suis, P. multocida và S. suis được phân lập, có mức độ mẫn cảm khác nhau với các kháng sinh, hỗ trợ xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả.
  • Vắc xin AMERVAC®PRRS có khả năng bảo hộ tốt, khuyến nghị tiêm phòng định kỳ cho lợn con và lợn sau cai sữa.

Next steps: Triển khai giám sát dịch bệnh thường xuyên, mở rộng tiêm phòng vắc xin, áp dụng phác đồ điều trị phù hợp và nâng cao nhận thức người chăn nuôi.

Call to action: Các cơ quan thú y và người chăn nuôi cần phối hợp chặt chẽ để kiểm soát và phòng chống hiệu quả bệnh Tai xanh, bảo vệ ngành chăn nuôi lợn tại Tuyên Quang.