I. Tổng Quan Nghiên Cứu Đặc Điểm Cây Tre Điểm Trúc Quảng Trị
Cây tre và lũy tre làng là biểu tượng văn hóa Việt Nam. Tre dễ trồng, lớn nhanh, chế biến đơn giản và có nhiều ứng dụng. Tre được dùng trong xây dựng, làm nhà, chuồng trại, hàng rào, thuyền bè, phao lưới, thực phẩm, đồ trang trí và thuốc chữa bệnh. Trong công nghiệp, tre nứa là nguyên liệu sản xuất bột giấy, ván ép, thay thế gỗ, bảo vệ tài nguyên rừng. Tre còn có vai trò phòng hộ, bảo vệ đất, nước, các công trình thủy điện, thủy lợi, chắn sóng, bảo vệ đê điều, làng mạc. Quảng Trị có hơn 70% diện tích đồi núi và cát ven biển, lâm nghiệp có vị trí quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Việc tìm ra các loài cây lâm nghiệp sớm thu hoạch và đa mục đích là rất cấp thiết. Cây tre Điểm trúc được đưa về phát triển từ năm 2001, cho thấy hiệu quả tương đối rõ. Đây là loài tre trồng chuyên lấy măng, nhập nội từ Trung Quốc, chất lượng măng ngon, dễ chế biến, được thị trường ưa chuộng và dễ tiêu thụ, năng suất tương đối cao, trồng một lần có thể thu hoạch nhiều lần.
1.1. Lịch Sử Nghiên Cứu Tre Điểm Trúc Trên Thế Giới
Măng tre là thực phẩm sạch, ngon, có giá trị dinh dưỡng và có thể chữa bệnh. Nghiên cứu về măng tre đã được thực hiện từ lâu. Theo tài liệu của Dương Ninh Minh và Huy Triệu Mạo (Trung Quốc), tre Điểm trúc có thể cao tới 20-30m, thân dày tới 1cm. Phân tích dinh dưỡng măng Điểm trúc cho thấy: Nước 91,24%; Protein 1,96%; Lipit 0,45%; Đường tổng số 2,63%; Xenlulo 0,63%; tro 0,72%. Chu Phương Thuần (Trung Quốc) nghiên cứu 35 loài tre trúc, kết quả chung: măng tươi chứa 88-93% nước; Protein 1,5-4%; Lipit 0,25-0,95%; Đường tổng số 0,78-5,86%; Xenlulo 0,6-1,34%; Tro 0,66-1,21%; các nguyên tố vi lượng: Lân 37-92ppm, Fe 4-9ppm, Ca 42-300ppm. Măng tre chứa 18 loại axit amin, trong đó có những axit amin không thể thay thế.
1.2. Tình Hình Nghiên Cứu Cây Tre Điểm Trúc Tại Việt Nam
Ở Việt Nam, tre nứa gắn liền với đời sống kinh tế xã hội. Các sản phẩm từ tre nứa có giá trị nhiều mặt. Các nhà khoa học lâm nghiệp đã quan tâm nghiên cứu đối tượng này song song với các loài cây gỗ và cây đặc sản khác. Từ những năm đầu thập niên 60, công trình “Kinh nghiệm trồng luồng” của Phạm Văn Tích (1963) đã tổng kết những kinh nghiệm trồng luồng trong nhân dân. Tiếp sau đó là hàng loạt các công trình nghiên cứu về cây luồng ở các khía cạnh khác nhau như: “Bước đầu nghiên cứu đặc điểm đất trồng luồng” của Phạm Ngọc Bình (1964), “Nghiên cứu đất trồng Diễn ở Cầu Hai – Vĩnh Phúc” của Nguyễn Thị Phi Anh (1967), “Nghiên cứu diễn biến của đất trồng tre trúc của Hoàng Xuân Tý (1972). Các tác giả đã tìm hiểu về đất để trồng tre trúc và diễn biến dưới tán rừng tre trúc.
II. Thách Thức và Cơ Hội Phát Triển Tre Điểm Trúc Quảng Trị
Quảng Trị đã gây trồng và phát triển một số loài cây như Bời lời đỏ, Sở, Quế, Dó trầm, nhưng chưa thấy được hiệu quả cụ thể. Cây tre Điểm trúc được đưa về phát triển trên địa bàn tỉnh từ năm 2001 đến nay cho thấy được hiệu quả của nó tương đối rõ. Đây là loài tre trồng chuyên để lấy măng được nhập nội từ Trung Quốc, chất lượng măng được người dân công nhận là ngon, dễ chế biến, được thị trường ưa chuộng và dễ tiêu thụ, năng suất tương đối cao, trồng một lần có thể thu hoạch nhiều lần, đưa so sánh giá trị kinh tế với các loài cây nông nghiệp ngắn ngày khác trên cùng chân đất như Ngô, Khoai, Sắn, Lạc, Đậu đỗ.thì người dân thích đưa cây tre Điểm trúc vào thay thế.
2.1. Đánh Giá Giá Trị Thực Của Tre Điểm Trúc
Để thấy được giá trị thực của loài tre Điểm trúc cũng như khả năng sinh trưởng phát triển như thế nào từ đó có hướng phát triển, tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm hình thái, sinh thái, sinh trưởng và giá trị kinh tế của cây tre Điểm trúc nhập nội trồng lấy măng tại Quảng Trị”. Mục tiêu là nghiên cứu một số đặc điểm hình thái, sinh thái, sinh trưởng và giá trị kinh tế, xã hội của cây tre Điểm trúc nhập nội trồng tại Quảng Trị, từ đó đánh giá khả năng phát triển loài cây này ở địa phương. Đối tượng nghiên cứu là loài tre Điểm trúc (Dendrocalamus latiflorus Munro, tên khác: Ma trúc, Bát độ) nhập nội từ Trung Quốc trồng lấy măng tại Quảng Trị.
2.2. Phạm Vi Nghiên Cứu và Địa Điểm Khảo Sát
Phạm vi nghiên cứu là nghiên cứu một số đặc điểm hình thái, sinh thái, sinh trưởng và giá trị kinh tế của cây tre Điểm trúc nhập nội trồng lấy măng tại Quảng Trị. Đề tài được thực hiện trên địa bàn tỉnh Quảng Trị và lấy mẫu tại các điểm sau: Địa bàn huyện Cam Lộ, huyện Vĩnh Linh, huyện Triệu Phong. Nội dung nghiên cứu bao gồm: Nghiên cứu một số đặc điểm hình thái, sinh thái và sinh trưởng của cây tre Điểm trúc nhập nội tại Quảng Trị; Các biện pháp kỹ thuật áp dụng trong kinh doanh trồng tre lấy măng; Tìm hiểu giá trị kinh tế, giá trị xã hội của cây tre Điểm trúc.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Tre Điểm Trúc
Để thu thập thông tin cho mỗi nội dung nghiên cứu sử dụng một hoặc kết hợp các phương pháp sau đây: nghiên cứu tài liệu, đánh giá nhanh nông thôn RRA và PRA, phát phiếu theo dõi, quan sát, đo đếm ngoài hiện trường, điều tra thực địa bằng cách chọn cây tiêu chuẩn, khóm tiêu chuẩn. Cụ thể các chỉ tiêu được thực hiện như sau: Đặc điểm khí hậu, điều kiện tự nhiên và dân sinh kinh tế: Kế thừa số liệu tại cuốn “Chiến lược phát triển lâm nghiệp tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2005 - 2010 và định hướng phát triển đến năm 2020”, thu thập số liệu của Trạm Khí tượng Đông Hà - Quảng Trị. Căn cứ vào số liệu khí tượng này so sánh với điều kiện thích nghi của loài tre Điểm trúc để xác định mức độ thích nghi, khả năng phát triển và sự cần thiết của loài cây này trên địa bàn tỉnh.
3.1. Nghiên Cứu Đặc Điểm Hình Thái Cây Tre Điểm Trúc
Nghiên cứu đặc điểm hình thái của cây tre Điểm trúc bao gồm: Hình thái thân, hình thái cành và phân cành, hình thái măng và mo nang. Nghiên cứu sinh trưởng của cây tre Điểm trúc bao gồm: Theo dõi sinh trưởng của măng từ khi nhú khỏi mặt đất đến khi định hình một cây tre; Tuổi tre cho thu hoạch sản phẩm măng và sản lượng ổn định; Số lượng cây mẹ hợp lý; Mối quan hệ giữa đường kính thân cây mẹ và măng.
3.2. Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Thái Của Tre Điểm Trúc
Nghiên cứu đặc điểm sinh thái của tre Điểm trúc bao gồm: Các biện pháp kỹ thuật áp dụng trong trồng và chăm sóc; Sự liên quan giữa cách chăm sóc khác nhau của các gia đình nông dân và sản lượng măng. Tìm hiểu giá trị kinh tế, giá trị xã hội của cây tre Điểm trúc bao gồm: Tìm hiểu sản lượng măng của tre Điểm trúc; Năm bắt đầu cho thu hoạch măng; Năm cho sản lượng măng cao và ổn định; Tỷ lệ măng cả vỏ (bẹ mo) và không vỏ; Tỷ lệ giữa khối lượng măng khô và khối lượng măng tươi.
IV. Giá Trị Kinh Tế và Ứng Dụng Thực Tiễn Của Tre Điểm Trúc
Hiệu quả kinh tế của trồng tre Điểm trúc lấy măng bao gồm: Đầu tư trồng mới; Thời gian bắt đầu thu hoạch cho hiệu quả kinh tế; Thời gian hòa vốn, tính theo thời giá thị trường hiện hành; Giá cả măng tươi và măng khô. Tìm hiểu về hiệu quả xã hội: giải quyết lao động, việc làm, thu nhập, đời sống. Từ các nắm bắt ở trên có hướng đề xuất nhằm phát triển bền vững cây tre Điểm trúc.
4.1. Phân Tích Hiệu Quả Kinh Tế Từ Măng Tre Điểm Trúc
Phân tích hiệu quả kinh tế từ măng tre Điểm trúc cần xem xét các yếu tố như chi phí đầu tư ban đầu, chi phí chăm sóc, năng suất măng thu hoạch được, giá bán măng trên thị trường. So sánh với các loại cây trồng khác trên cùng diện tích để đánh giá tính hiệu quả của việc trồng tre Điểm trúc. Cần tính toán thời gian hoàn vốn đầu tư và lợi nhuận thu được trong dài hạn.
4.2. Ứng Dụng Tre Điểm Trúc Trong Sản Xuất và Chế Biến
Ngoài việc lấy măng, tre Điểm trúc còn có thể được sử dụng trong sản xuất và chế biến các sản phẩm khác như đồ thủ công mỹ nghệ, vật liệu xây dựng, bột giấy. Việc đa dạng hóa các sản phẩm từ tre Điểm trúc sẽ giúp tăng giá trị kinh tế và tạo thêm nhiều việc làm cho người dân địa phương. Cần nghiên cứu các quy trình chế biến và công nghệ sản xuất phù hợp để tận dụng tối đa tiềm năng của tre Điểm trúc.
4.3. Tiêu Thụ và Thị Trường Măng Tre Điểm Trúc
Nghiên cứu thị trường tiêu thụ măng tre Điểm trúc, bao gồm thị trường trong nước và xuất khẩu. Xác định các kênh phân phối hiệu quả và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm măng tre Điểm trúc. Cần chú trọng đến chất lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Tìm kiếm các đối tác kinh doanh và mở rộng thị trường tiêu thụ để tăng doanh thu và lợi nhuận.
V. Bảo Tồn và Phát Triển Bền Vững Cây Tre Điểm Trúc
Từ các kết quả nghiên cứu, đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững cây tre Điểm trúc tại Quảng Trị. Cần có chính sách hỗ trợ người dân trồng tre và khuyến khích các hoạt động chế biến, tiêu thụ sản phẩm từ tre. Tăng cường công tác quản lý và bảo vệ rừng tre, ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép. Nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của cây tre và vai trò của nó trong bảo vệ môi trường.
5.1. Giải Pháp Quản Lý và Bảo Vệ Rừng Tre Điểm Trúc
Xây dựng quy hoạch chi tiết về diện tích trồng tre Điểm trúc và các khu vực bảo tồn. Tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng. Khuyến khích người dân tham gia vào công tác quản lý và bảo vệ rừng tre. Áp dụng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh để phục hồi và nâng cao chất lượng rừng tre.
5.2. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Tre Điểm Trúc
Ban hành các chính sách hỗ trợ về vốn, kỹ thuật và giống cho người dân trồng tre Điểm trúc. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến và tiêu thụ sản phẩm từ tre. Xây dựng các mô hình liên kết giữa người dân, doanh nghiệp và nhà khoa học để nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh. Hỗ trợ quảng bá và giới thiệu sản phẩm tre Điểm trúc trên thị trường trong nước và quốc tế.
VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tre Điểm Trúc
Nghiên cứu này đã cung cấp những thông tin cơ bản về đặc điểm sinh học, giá trị kinh tế và ứng dụng thực tiễn của cây tre Điểm trúc tại Quảng Trị. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các giải pháp phát triển bền vững cây tre Điểm trúc tại địa phương. Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các khía cạnh khác của cây tre Điểm trúc như khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, tác động của việc trồng tre đến môi trường và xã hội.
6.1. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Mới Về Tre Điểm Trúc
Nghiên cứu về khả năng hấp thụ CO2 của rừng tre Điểm Trúc và vai trò của nó trong giảm thiểu biến đổi khí hậu. Nghiên cứu về tác động của việc trồng tre Điểm Trúc đến đa dạng sinh học và bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm. Nghiên cứu về các phương pháp chế biến măng tre Điểm Trúc để tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
6.2. Triển Vọng Phát Triển Cây Tre Điểm Trúc Tại Quảng Trị
Với những ưu điểm về sinh học và kinh tế, cây tre Điểm Trúc có tiềm năng lớn để phát triển tại Quảng Trị. Việc phát triển cây tre Điểm Trúc không chỉ giúp tăng thu nhập cho người dân mà còn góp phần bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần có sự quan tâm và đầu tư đúng mức để khai thác tối đa tiềm năng của cây tre Điểm Trúc.
