Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và xu hướng quốc tế hóa giáo dục đại học ngày càng gia tăng, các trường đại học phải đối mặt với áp lực cạnh tranh và yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý. Tại Việt Nam, đặc biệt là Trường Đại học Quy Nhơn, công tác kế toán trách nhiệm được xem là công cụ quản lý quan trọng nhằm kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động của các đơn vị trực thuộc. Tuy nhiên, thực trạng áp dụng kế toán trách nhiệm tại trường còn nhiều hạn chế do mô hình tổ chức cũ kỹ, bộ máy quản lý nặng nề và chưa phát huy được năng lực của đội ngũ quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kế toán trách nhiệm tại Trường Đại học Quy Nhơn trong giai đoạn từ năm 2018 đến tháng 5/2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu tập trung khảo sát các yếu tố như phân quyền quản lý, phân chia tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, công tác khen thưởng, phân bổ chi phí và thu nhập, lập dự toán, đánh giá dự toán và lập báo cáo, đồng thời xem xét tác động của môi trường pháp lý và đặc điểm hoạt động của trường.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ nhà quản trị tại Trường Đại học Quy Nhơn phát triển hệ thống kế toán trách nhiệm phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và hoạt động đào tạo, từ đó tăng cường năng lực cạnh tranh của trường trong môi trường giáo dục đại học hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết nền tảng để xây dựng mô hình nghiên cứu:

  • Lý thuyết thông tin hữu ích nhấn mạnh vai trò của báo cáo tài chính và quản trị trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho các đối tượng sử dụng nhằm ra quyết định hiệu quả.
  • Lý thuyết ủy nhiệm tập trung vào mối quan hệ giữa bên ủy nhiệm và bên được ủy nhiệm, đặc biệt là vấn đề thông tin bất cân xứng giữa chủ sở hữu và người quản lý, qua đó đề xuất cơ chế kiểm soát và đánh giá hiệu quả quản lý.
  • Lý thuyết quản trị công ty phân tích cơ chế phân định quyền hạn và ảnh hưởng quyết định quản lý, vai trò của người quản lý cấp cao, cũng như tác động của thể chế và luật pháp đến hoạt động quản trị.

Ba lý thuyết này hỗ trợ việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kế toán trách nhiệm, bao gồm phân quyền quản lý, phân chia tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, công tác khen thưởng, phân bổ chi phí và thu nhập, lập dự toán, đánh giá dự toán, lập báo cáo, môi trường pháp lý và đặc điểm hoạt động của trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát 104 cá nhân là cán bộ quản lý, kế toán và các trưởng, phó đơn vị trực thuộc Trường Đại học Quy Nhơn, với tỷ lệ phản hồi hợp lệ đạt 100%.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các kỹ thuật thống kê như kiểm định Cronbach’s Alpha để đánh giá độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, và phân tích hồi quy đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến công tác kế toán trách nhiệm.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2018 đến tháng 5/2019, phạm vi không gian là Trường Đại học Quy Nhơn. Việc lựa chọn phương pháp này nhằm đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với đặc thù của đơn vị sự nghiệp công lập có thu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân quyền quản lý có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến công tác kế toán trách nhiệm với hệ số hồi quy β1 cao, cho thấy việc giao quyền và trách nhiệm rõ ràng giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi phí và đánh giá thành quả. Khoảng 85% người được khảo sát đồng ý rằng phân quyền quản lý rõ ràng là yếu tố then chốt.

  2. Phân chia tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm được đánh giá cao với 78% đồng thuận, giúp xác định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của từng bộ phận, từ đó cải thiện việc lập dự toán và báo cáo tài chính.

  3. Công tác khen thưởng có tác động tích cực đến động lực làm việc và hiệu quả công tác kế toán trách nhiệm, với 70% ý kiến cho rằng khen thưởng phù hợp thúc đẩy sự cam kết và trách nhiệm của cán bộ.

  4. Phân bổ chi phí và thu nhập được thực hiện chưa đồng bộ, chỉ có khoảng 65% đồng ý rằng các khoản chi phí và thu nhập được phân bổ chính xác, ảnh hưởng đến việc đánh giá thành quả và lập báo cáo.

  5. Lập dự toán và đánh giá dự toán với thực tế là hai yếu tố quan trọng, với tỷ lệ đồng thuận lần lượt là 80% và 75%, giúp kiểm soát chi phí và điều chỉnh kế hoạch kịp thời.

  6. Môi trường pháp lý và đặc điểm hoạt động của trường cũng có ảnh hưởng đáng kể, đặc biệt là các quy định về kế toán và quản lý tài chính công lập, chiếm khoảng 72% ý kiến đồng thuận.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhân tố nội bộ như phân quyền quản lý, phân chia tổ chức và công tác khen thưởng đóng vai trò chủ đạo trong việc nâng cao hiệu quả công tác kế toán trách nhiệm tại Trường Đại học Quy Nhơn. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về kế toán trách nhiệm trong các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp sản xuất.

Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí và thu nhập còn chưa đồng bộ phản ánh hạn chế trong hệ thống kế toán hiện tại, cần được cải thiện để đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Môi trường pháp lý cũng là yếu tố không thể bỏ qua, khi các quy định và chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến cách thức tổ chức và vận hành kế toán trách nhiệm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của từng nhân tố, bảng phân tích hồi quy đa biến với các hệ số β và mức ý nghĩa thống kê, giúp minh chứng rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân quyền quản lý: Nhà trường cần xây dựng cơ chế phân quyền rõ ràng, giao trách nhiệm cụ thể cho từng trung tâm và cá nhân, nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát và đánh giá. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Ban Giám hiệu chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Tổ chức lại cơ cấu thành các trung tâm trách nhiệm: Cần rà soát, phân chia lại các đơn vị trực thuộc thành các trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận phù hợp với đặc điểm hoạt động của trường, giúp minh bạch và hiệu quả hơn trong công tác kế toán. Thời gian thực hiện 1 năm, do Phòng Tổ chức cán bộ và Phòng Kế toán phối hợp thực hiện.

  3. Hoàn thiện công tác khen thưởng gắn với thành quả công tác kế toán trách nhiệm: Xây dựng hệ thống khen thưởng minh bạch, công bằng, khuyến khích cán bộ thực hiện tốt nhiệm vụ kế toán trách nhiệm. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Ban Tổ chức cán bộ chủ trì.

  4. Cải tiến hệ thống phân bổ chi phí và thu nhập: Áp dụng các phương pháp phân bổ chi phí khoa học, đảm bảo tính chính xác và minh bạch, hỗ trợ công tác lập dự toán và báo cáo. Thời gian thực hiện 9 tháng, do Phòng Kế toán phối hợp với các trung tâm trách nhiệm.

  5. Nâng cao năng lực lập dự toán và đánh giá dự toán: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lập dự toán và đánh giá dự toán cho cán bộ kế toán và quản lý các trung tâm trách nhiệm. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do Trung tâm Đào tạo phối hợp với Phòng Kế toán.

  6. Cập nhật và tuân thủ môi trường pháp lý: Nhà trường cần thường xuyên cập nhật các quy định pháp luật liên quan đến kế toán và tài chính công lập, đảm bảo công tác kế toán trách nhiệm phù hợp với quy định hiện hành. Thời gian thực hiện liên tục, do Phòng Pháp chế và Phòng Kế toán phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học và đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kế toán trách nhiệm, từ đó xây dựng chính sách quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Phòng Kế toán và các cán bộ kế toán quản trị: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải tiến hệ thống kế toán trách nhiệm, nâng cao chất lượng báo cáo và kiểm soát chi phí.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và phương pháp nghiên cứu kế toán trách nhiệm trong đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính công: Hỗ trợ xây dựng các chính sách, quy định phù hợp nhằm thúc đẩy áp dụng kế toán trách nhiệm trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán trách nhiệm là gì và tại sao nó quan trọng trong các trường đại học?
    Kế toán trách nhiệm là hệ thống kế toán phân chia trách nhiệm và quyền hạn cho các bộ phận, giúp kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động. Trong trường đại học, nó giúp quản lý tài chính minh bạch, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến công tác kế toán trách nhiệm tại Trường Đại học Quy Nhơn?
    Phân quyền quản lý, phân chia tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, công tác khen thưởng và lập dự toán là những nhân tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất, theo kết quả phân tích hồi quy.

  3. Làm thế nào để cải thiện công tác phân bổ chi phí và thu nhập trong kế toán trách nhiệm?
    Cần áp dụng các phương pháp phân bổ chi phí khoa học, minh bạch, đồng thời đào tạo cán bộ kế toán nâng cao năng lực phân tích và xử lý số liệu để đảm bảo tính chính xác.

  4. Môi trường pháp lý ảnh hưởng như thế nào đến kế toán trách nhiệm?
    Môi trường pháp lý cung cấp khung khổ và quy định cho công tác kế toán, ảnh hưởng đến cách thức tổ chức và vận hành hệ thống kế toán trách nhiệm, đảm bảo tuân thủ và hiệu quả quản lý.

  5. Các nhà quản lý có thể sử dụng kết quả nghiên cứu này như thế nào?
    Kết quả giúp nhà quản lý nhận diện các yếu tố cần tập trung cải thiện, từ đó xây dựng kế hoạch hành động cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán trách nhiệm và quản lý tài chính.

Kết luận

  • Kế toán trách nhiệm là công cụ quản lý quan trọng giúp Trường Đại học Quy Nhơn kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động các trung tâm trách nhiệm.
  • Các nhân tố như phân quyền quản lý, phân chia tổ chức, công tác khen thưởng và lập dự toán có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến công tác kế toán trách nhiệm.
  • Hệ thống phân bổ chi phí và thu nhập cần được cải tiến để nâng cao tính chính xác và minh bạch trong báo cáo tài chính.
  • Môi trường pháp lý và đặc điểm hoạt động của trường đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và vận hành kế toán trách nhiệm.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác kế toán trách nhiệm, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và phát triển bền vững của Trường Đại học Quy Nhơn.

Nhà trường và các đơn vị liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật và hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm phù hợp với xu hướng phát triển giáo dục đại học hiện đại.