I. Luận văn Thạc sĩ Tổng quan Kiến trúc Thánh đường Hồi giáo
Nghiên cứu về tôn giáo, đặc biệt là Islam giáo, ngày càng được quan tâm sâu rộng. Thánh đường Islam, biểu tượng thiêng liêng và quan trọng bậc nhất, là trái tim của cộng đồng Muslim, nơi diễn ra các hoạt động tôn giáo, văn hóa, xã hội. Các học giả thế giới đã nghiên cứu về kiến trúc Thánh đường Hồi giáo, tuy nhiên, tại Việt Nam, nghiên cứu còn hạn chế. Luận văn này tiếp cận một cách mới mẻ về Islam giáo thông qua kiến trúc Thánh đường Hồi giáo và các hoạt động bên trong. Nghiên cứu giới hạn trong giai đoạn 909-1517 tại Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran và Syria. Cách phân chia thời kỳ Islam giáo theo Tiến sĩ Elizabeth Macaulay Lewis giúp dễ dàng sắp xếp thông tin về các triều đại khác nhau. Nghiên cứu tập trung vào thời kỳ Trung đại (909-1517), giai đoạn triều đại Fatimid, Ayyubid, Seljuk, Mamluk** lớn mạnh, ảnh hưởng đến tình hình chính trị, tôn giáo, văn hóa và nghệ thuật Islam giáo, đặc biệt là kiến trúc Thánh đường Hồi giáo. "Bởi vì có nhiều triều đại, vương triều Islam giáo thống trị các vùng đất khác nhau và trải dài trong các giai đoạn khác nhau nên cách phân chia theo ba thời kỳ lớn này sẽ giúp các nhà nghiên cứu sắp xếp thông tin một cách dễ dàng." (Trịnh Thu Thủy)
1.1. Kỷ nguyên Vàng Islam giáo Nền tảng tri thức và thịnh vượng
Giai đoạn giữa thế kỷ V đến giữa thế kỷ XIII tại Trung Đông được gọi là “Kỷ nguyên Vàng Islam giáo”. Kỷ nguyên này hình thành trên vùng đất khô hạn, thiếu thốn, chiến tranh, nhưng đã tạo nên một đế chế hùng mạnh dựa trên tri thức và thương mại phát triển. Nghiên cứu về giai đoạn này giúp hiểu rõ hơn về nền văn minh rực rỡ về kinh tế, khoa học, nghệ thuật, trong đó có nghệ thuật kiến trúc Thánh đường Hồi giáo, giá trị vật chất và tinh thần của nó. Thời kỳ này chứng kiến sự phát triển vượt bậc về kiến trúc Hồi giáo.
1.2. Giới hạn nghiên cứu Bốn quốc gia Trung Đông tiêu biểu
Luận văn tập trung phân tích Thánh đường Hồi giáo thời kỳ Trung đại tại Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran và Syria vì những giá trị nghệ thuật kiến trúc đặc sắc, nổi bật (Chương 2) và những hoạt động tôn giáo, chính trị-xã hội, văn hóa đậm nét (Chương 3). Những quốc gia này minh họa rõ nét vị trí, tầm quan trọng của Thánh đường Hồi giáo đối với cộng đồng Muslim. Thánh đường Hồi giáo thời kỳ 909-1517 mang đặc trưng của nghệ thuật kiến trúc Islam giáo và thể hiện rõ nét vai trò của nó đối với cộng đồng Muslim.
II. Nghiên cứu Kiến trúc Thánh đường Hồi giáo Vấn đề và Hướng đi
Các công trình nghiên cứu về Islam giáo và Thánh đường Hồi giáo tại Việt Nam còn hạn chế, chủ yếu dừng lại ở việc giới thiệu những nét cơ bản nhất. Hiện chưa có nghiên cứu viết bằng tiếng Việt nào về Thánh đường Hồi giáo trong một giai đoạn cụ thể tại các quốc gia Trung Đông. Các tác phẩm dịch về lịch sử văn minh Ả rập hay lịch sử khu vực Trung Đông cung cấp thông tin về lịch sử hình thành và phát triển Islam giáo nói chung. Trên thế giới, nhiều nhà nghiên cứu phương Tây và Ả rập đã nghiên cứu về Thánh đường Hồi giáo từ các khía cạnh khác nhau, ví dụ như lịch sử xây dựng, nghệ thuật kiến trúc, chức năng, vai trò của nó trong đời sống tôn giáo, xã hội của cộng đồng Muslim.
2.1. Tổng quan các nghiên cứu quốc tế về kiến trúc Thánh đường
Nhiều chuyên gia, học giả trên thế giới đã nghiên cứu chuyên sâu và có hệ thống về kiến trúc Thánh đường Hồi giáo nói chung. Giáo sư Robert Hillenbrand là một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này, với nhiều bài báo và cuốn sách có giá trị về kiến trúc và nghệ thuật Islam giáo, chủ yếu tại Iran và Syria. Các công trình của ông tập trung vào mối quan hệ giữa kiến trúc và xã hội tại khu vực Trung Đông - Bắc Phi từ thời kỳ Trung đại đến năm 1700.
2.2. Thiếu hụt nghiên cứu chuyên sâu Cơ hội cho luận văn này
Nhiều nghiên cứu bằng tiếng Anh có giá trị lớn về kiến thức chuyên môn, tính khoa học, thể hiện chiều sâu nghiên cứu. Chủ đề vai trò, chức năng của Thánh đường Hồi giáo cũng được nhiều nhà khoa học quan tâm. Tuy nhiên, chưa có một công trình chuyên sâu nào bàn cả về kiến trúc lẫn chức năng của Thánh đường Hồi giáo trong một khoảng thời gian và không gian cụ thể. Vì vậy, luận văn này chọn Thánh đường Hồi giáo thời kỳ 909 — 1517 tại Ai Cập, A-rập Xê-út, Iran và Syria làm đối tượng nghiên cứu.
2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu Khái quát lịch sử và yếu tố ảnh hưởng
Luận văn thực hiện những nhiệm vụ cụ thể sau đây:
- Khái quát lịch sử các triều đại Islam thời kỳ Trung đại (909-1517)
- Phân tích những đặc điểm kiến trúc và nghệ thuật của Thánh đường Hồi giáo thời kỳ Trung đại (909-1517) tại Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran và Syria, từ đó rút ra 10 những yếu tố lịch sử, xã hội ảnh hưởng đến kiến trúc nghệ thuật của Thánh đường Hồi giáo
- Phân tích ý nghĩa và tầm quan trọng của Thánh đường Hồi giáo đối với đời sống cộng đồng Muslim thời kỳ Trung đại (909-1517)
- Phân tích những chức năng của Thánh đường Hồi giáo thời kỳ Trung đại (909-1517) tại Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran va Syria
III. Chức năng Thánh đường Hồi giáo 909 1517 Tôn giáo và Xã hội
Mục đích của luận văn là làm rõ đặc trưng kiến trúc của Thánh đường Hồi giáo thời kỳ 909 — 1517, từ đó góp phần làm sáng tỏ nét đẹp kiến trúc và nghệ thuật của Thánh đường Hồi giáo nói chung. Luận văn cũng nghiên cứu vai trò, chức năng của Thánh đường Hồi giáo trong đời sống tôn giáo, giáo dục, chính trị-xã hội thời kỳ 909-1517 tại Ai Cập, A-rap Xê-út, Iran và Syria. Đối tượng nghiên cứu là các Thánh đường Hồi giáo thời kỳ Trung đại (909-1517) tại Ai Cập, A- rap Xê-út, Iran và Syria, trong đó mỗi quốc gia chọn một Thánh đường Hồi giáo đặc trưng nhất để phân tích và nghiên cứu. Đó là Đại Thánh đường Hồi giáo al-Azhar (tại Ai Cập), Đại Thánh đường Hồi giáo al-Haram, Thanh đường của Nhà Tiên tri (tại Ả-rập Xê-út), Đại Thánh đường Hồi giáo Isfahan (tại Iran) và Đại Thánh đường Hồi giáo Umayyad (tai Syria).
3.1. Vai trò tôn giáo Cầu nguyện và sinh hoạt cộng đồng Muslim
Thánh đường Islam là nơi diễn ra các hoạt động cầu nguyện, sinh hoạt cộng đồng, hoạt động văn hóa, xã hội của cộng đồng Muslim. Thánh đường Islam với những giá trị to lớn về tôn giáo cũng như giá trị nghệ thuật đặc sắc đã thu hút nhiều nghiên cứu của các học giả trên thế giới. Thánh đường Islam tượng trưng cho trái tim của cộng đồng Muslim và của Islam giáo.
3.2. Ảnh hưởng triều đại Abbasid Fatimid Ayyubid Mamluk
Học viên lựa chọn nghiên cứu về thời kỳ Trung đại (909-1517) với những triều đại lớn thống trị như triều đại Abbasid, Fatimid, Ayyubid, Seljuk, Mamluk. Sự lớn mạnh và tan rã của các triều đại Islam giáo thời kỳ Trung đại đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình chính trị, tôn giáo, văn hóa và nghệ thuật Islam giáo, trong đó có ảnh hưởng tới Thánh đường Islam. Sự thịnh vượng về kinh tế, khoa học, nghệ thuật thời kỳ Trung đại đã có ảnh hưởng rất lớn đến kiến trúc Thánh đường Hồi giáo.
IV. Thiết kế Thánh đường Hồi giáo Nghệ thuật Trang trí Yếu tố
Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu trong thời kỳ 909—1517 tại bốn quốc gia Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran và Syria. Phần lớn những Thánh đường Hồi giáo được nghiên cứu trong luận văn đại diện cho những phong cách kiến trúc khác nhau và thể hiện rõ nét sự ảnh hưởng của các nền văn hóa địa phương. Mục tiêu của luận văn là phân tích sâu sắc về chức năng và nghệ thuật của Thánh đường Hồi giáo trong bối cảnh lịch sử và văn hóa cụ thể của thời kỳ này. Luận văn hy vọng sẽ đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về di sản văn hóa và kiến trúc của thế giới Hồi giáo.
4.1. Yếu tố Byzantine Coptic ảnh hưởng kiến trúc Thánh đường
Ảnh hưởng của các nền văn hóa khác như Byzantine và Coptic có thể được nhận thấy trong một số yếu tố kiến trúc và trang trí của các Thánh đường Hồi giáo thời kỳ này. Điều này cho thấy sự giao thoa và tiếp biến văn hóa giữa các cộng đồng khác nhau trong khu vực Trung Đông.
4.2. Phân tích Minaret Mihrab Sahn và các yếu tố chính
Luận văn sẽ phân tích các yếu tố kiến trúc chính như Minaret, Mihrab, Sahn, và cách chúng được thiết kế và sử dụng trong các Thánh đường Hồi giáo thời kỳ 909-1517. Sự kết hợp giữa chức năng và nghệ thuật trong các yếu tố này sẽ được làm rõ.
4.3. Trang trí Arabesque Caligraphy Muqarnas và Hình học
Luận văn sẽ tập trung vào nghệ thuật trang trí của các Thánh đường Hồi giáo, bao gồm Arabesque, Caligraphy, Muqarnas và sử dụng hình học trong thiết kế. Ý nghĩa và biểu tượng của các hoa văn trang trí này sẽ được giải thích.
V. Luận văn Thạc sĩ Đóng góp và Định hướng Nghiên cứu Tương Lai
Luận văn này hy vọng sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về kiến trúc và chức năng của Thánh đường Hồi giáo thời kỳ 909-1517 tại Ai Cập, Ả-rập Xê-út, Iran và Syria. Nghiên cứu này không chỉ góp phần vào việc hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa Islam giáo mà còn mở ra những hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực này. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về kiến trúc Hồi giáo và lịch sử nghệ thuật.
5.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo So sánh Thánh đường và kiến trúc khác
Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào so sánh kiến trúc Thánh đường Hồi giáo với các công trình kiến trúc khác trong thời kỳ này để hiểu rõ hơn về sự độc đáo và ảnh hưởng của kiến trúc Hồi giáo.
5.2. Nghiên cứu sâu hơn về chức năng xã hội và chính trị Thánh đường
Nghiên cứu sâu hơn về chức năng xã hội và chính trị của Thánh đường Hồi giáo trong thời kỳ 909-1517 cũng là một hướng đi đầy tiềm năng, giúp làm sáng tỏ vai trò của Thánh đường Hồi giáo trong việc hình thành và phát triển cộng đồng Muslim.
