Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng hội nhập sâu rộng, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ thị trường trong nước và quốc tế. Ngành thép, với tốc độ tăng trưởng nhanh và quy mô mở rộng, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đồng thời cũng chịu áp lực cạnh tranh lớn từ các sản phẩm nhập khẩu. Công ty cổ phần Thép Thái Bình Dương – Đà Nẵng, với vốn đầu tư 500 tỷ đồng và hơn 500 lao động, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu khu vực miền Trung trong lĩnh vực sản xuất thép cao cấp. Tuy nhiên, công tác hoạch định ngân sách tại công ty này vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển và chưa phát huy tối đa hiệu quả quản trị tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận về hoạch định ngân sách doanh nghiệp, phân tích thực trạng công tác hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần Thép Thái Bình Dương trong giai đoạn 2011-2013, từ đó đề xuất phương pháp và quy trình hoạch định ngân sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và hỗ trợ chiến lược phát triển bền vững của công ty. Nghiên cứu tập trung vào các loại ngân sách hoạt động và tài chính, đồng thời đánh giá sự phù hợp giữa kế hoạch và thực tế thông qua các chỉ tiêu tài chính và sản xuất kinh doanh.

Việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị tài chính, tăng cường khả năng dự báo và kiểm soát chi phí, đồng thời tạo cơ sở cho việc ra quyết định chiến lược hiệu quả hơn. Qua đó, công ty có thể tận dụng tốt các cơ hội thị trường, giảm thiểu rủi ro tài chính và nâng cao sức cạnh tranh trong ngành thép đầy biến động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị tài chính và hoạch định ngân sách doanh nghiệp, trong đó nổi bật là:

  • Khái niệm ngân sách: Ngân sách được định nghĩa là kế hoạch tài chính được lượng hóa cho một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm, bao gồm dự toán doanh thu, chi phí, tài sản và dòng tiền. Ngân sách không chỉ là dự báo mà còn là công cụ quản lý nhằm đạt được mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp.

  • Phương pháp hoạch định ngân sách: Hai phương pháp chính được nghiên cứu là phương pháp diễn giải (top-down) và phương pháp quy nạp (bottom-up). Phương pháp diễn giải bắt đầu từ mục tiêu tổng thể của cấp lãnh đạo, sau đó phân bổ xuống các bộ phận; trong khi phương pháp quy nạp tổng hợp ngân sách từ các bộ phận chức năng, đảm bảo tính khả thi và sự tham gia của nhân viên.

  • Các loại ngân sách: Bao gồm ngân sách hoạt động (bán hàng, sản xuất, marketing, quản lý) và ngân sách tài chính (ngân quỹ, báo cáo kết quả kinh doanh, bảng cân đối kế toán). Ngân sách ngân quỹ đặc biệt quan trọng trong việc quản lý dòng tiền và nhu cầu vốn ngắn hạn.

  • Quy trình hoạch định ngân sách: Gồm các bước chuẩn bị (xác định mục tiêu, đánh giá môi trường, lập kế hoạch), soạn thảo ngân sách (thu thập thông tin, lập dự toán), và hoàn thiện ngân sách (phê duyệt, tổng hợp). Chu trình này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và các phòng ban chức năng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thực tế, phân tích tổng hợp, thống kê và so sánh nhằm đánh giá công tác hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần Thép Thái Bình Dương – Đà Nẵng trong giai đoạn 2011-2013. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phòng ban liên quan đến hoạch định ngân sách và các báo cáo tài chính, sản xuất kinh doanh của công ty.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các bộ phận chủ chốt như phòng Tài chính – Kế toán, phòng Kế hoạch – Vật tư, phòng Kinh doanh – Xuất nhập khẩu, nhằm đảm bảo thu thập thông tin chính xác và đầy đủ. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, so sánh kế hoạch và thực tế, phân tích SWOT và đánh giá hiệu quả công tác hoạch định ngân sách.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ quý IV năm 2012 đến hết năm 2013, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quy trình hoạch định ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phương pháp hoạch định ngân sách hiện tại chủ yếu theo phương pháp diễn giải: Các chỉ tiêu ngân sách được ấn định từ trên xuống bởi Đại hội đồng cổ đông và Hội đồng quản trị, tập trung vào mục tiêu lợi nhuận. Bộ phận Tài chính – Kế toán tổng hợp và trình duyệt ngân sách hàng năm. Tuy nhiên, phương pháp này thiếu sự tham gia của các phòng ban chức năng, dẫn đến kế hoạch chưa sát với thực tế sản xuất kinh doanh.

  2. Tình hình sản xuất kinh doanh có nhiều biến động: Sản lượng sản xuất 6 tháng đầu năm 2013 đạt khoảng 12.000 tấn phôi thép, trong khi kế hoạch năm 2013 đề ra sản lượng khoảng 25.000 tấn. Doanh thu chủ yếu tập trung ở thị trường Tây Nguyên và các tỉnh phía Nam, chiếm trên 60% tổng doanh thu. Giá nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm (khoảng 65%), trong đó nguyên liệu nhập khẩu chiếm 60-70% tổng nguồn cung.

  3. Quy trình lập ngân sách còn nhiều hạn chế: Việc thu thập thông tin nội bộ chưa đồng bộ, dẫn đến số liệu dự báo doanh thu và chi phí chưa chính xác, ảnh hưởng đến chất lượng ngân sách. Tồn kho nguyên vật liệu và chi phí vận chuyển cao do khoảng cách địa lý cũng làm tăng chi phí sản xuất.

  4. Ngân sách hoạt động và tài chính chưa được xây dựng đồng bộ: Ngân sách tiêu thụ là cơ sở cho các ngân sách khác nhưng chưa được cập nhật kịp thời theo biến động thị trường. Ngân sách ngân quỹ chưa phản ánh đầy đủ dòng tiền thực tế, gây khó khăn trong quản lý vốn lưu động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do phương pháp hoạch định ngân sách theo kiểu top-down chưa phát huy được sự tham gia của các bộ phận chức năng, dẫn đến thiếu sự phối hợp và thông tin phản hồi kịp thời. So với các nghiên cứu trong ngành thép và các ngành sản xuất khác, việc áp dụng phương pháp quy nạp kết hợp với diễn giải sẽ giúp nâng cao tính khả thi và hiệu quả của ngân sách.

Việc giá nguyên vật liệu biến động mạnh, đặc biệt là thép phế liệu nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn, làm tăng rủi ro tài chính và ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất. Do đó, ngân sách cần được xây dựng linh hoạt, có cơ chế điều chỉnh phù hợp với biến động thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh kế hoạch và thực tế sản lượng, doanh thu, chi phí trong các năm 2011-2013, cũng như bảng phân tích tỷ trọng chi phí nguyên vật liệu và thị trường tiêu thụ. Điều này giúp minh bạch hóa hiệu quả công tác hoạch định ngân sách và hỗ trợ việc ra quyết định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng phương pháp hoạch định ngân sách kết hợp diễn giải và quy nạp: Tăng cường sự tham gia của các phòng ban chức năng trong quá trình lập ngân sách để nâng cao tính chính xác và khả thi. Thời gian thực hiện: từ quý II năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp phòng Tài chính – Kế toán và các phòng ban liên quan.

  2. Xây dựng hệ thống thu thập và xử lý thông tin nội bộ đồng bộ, chính xác: Thiết lập quy trình báo cáo thống nhất, cập nhật số liệu kịp thời về sản xuất, tiêu thụ và chi phí. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm 2024. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch – Vật tư và Phòng Tài chính – Kế toán.

  3. Hoàn thiện ngân sách ngân quỹ và dự toán dòng tiền: Lập kế hoạch chi tiết về dòng tiền thu chi hàng tháng, dự báo nhu cầu vốn lưu động và xây dựng các kịch bản ứng phó với biến động thị trường. Thời gian thực hiện: quý III năm 2024. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế toán.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực quản trị ngân sách cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng lập và quản lý ngân sách, phân tích tài chính nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Nhân sự phối hợp với Ban Giám đốc.

  5. Tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện ngân sách: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ, đánh giá định kỳ sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế để kịp thời điều chỉnh. Thời gian thực hiện: bắt đầu từ năm 2024 và duy trì thường xuyên. Chủ thể thực hiện: Ban Kiểm soát và Phòng Tài chính – Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất thép và các ngành công nghiệp nặng: Giúp hiểu rõ vai trò và quy trình hoạch định ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị tài chính và chiến lược phát triển.

  2. Phòng Tài chính – Kế toán và Kế hoạch – Vật tư: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về xây dựng ngân sách hoạt động và tài chính, hỗ trợ công tác lập kế hoạch và kiểm soát chi phí.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng lý thuyết hoạch định ngân sách trong doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong ngành thép.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Giúp đánh giá thực trạng quản trị tài chính doanh nghiệp trong ngành thép, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạch định ngân sách có vai trò gì trong quản trị doanh nghiệp sản xuất thép?
    Hoạch định ngân sách giúp doanh nghiệp dự báo tài chính, kiểm soát chi phí và điều phối các hoạt động sản xuất kinh doanh, từ đó nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  2. Phương pháp nào phù hợp nhất để lập ngân sách tại Công ty cổ phần Thép Thái Bình Dương?
    Phương pháp kết hợp giữa diễn giải và quy nạp được đánh giá phù hợp, vì vừa đảm bảo mục tiêu chiến lược từ cấp cao, vừa phát huy sự tham gia và thông tin chi tiết từ các phòng ban chức năng.

  3. Làm thế nào để cải thiện độ chính xác của dự báo doanh thu trong ngân sách?
    Cần kết hợp phân tích dữ liệu nội bộ (bán hàng, tồn kho) với thông tin thị trường bên ngoài (xu hướng kinh tế, cạnh tranh), đồng thời cập nhật thường xuyên để điều chỉnh kịp thời.

  4. Ngân sách ngân quỹ có ý nghĩa như thế nào trong quản lý tài chính doanh nghiệp?
    Ngân sách ngân quỹ giúp quản lý dòng tiền mặt, dự báo nhu cầu vốn ngắn hạn, tránh tình trạng thiếu hụt tiền mặt và đảm bảo khả năng thanh toán các khoản chi phí đúng hạn.

  5. Những khó khăn chính trong công tác hoạch định ngân sách tại Công ty là gì?
    Khó khăn gồm thiếu sự phối hợp giữa các phòng ban, số liệu thu thập chưa đồng bộ, biến động giá nguyên vật liệu lớn và quy trình lập ngân sách chưa linh hoạt, chưa phản ánh kịp thời thực tế sản xuất kinh doanh.

Kết luận

  • Hoạch định ngân sách là công cụ quản trị tài chính thiết yếu giúp Công ty cổ phần Thép Thái Bình Dương – Đà Nẵng nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và cạnh tranh trên thị trường thép đầy biến động.
  • Phương pháp hoạch định ngân sách hiện tại chủ yếu theo kiểu top-down, thiếu sự tham gia của các phòng ban chức năng, dẫn đến kế hoạch chưa sát thực tế.
  • Tình hình sản xuất kinh doanh và biến động giá nguyên vật liệu ảnh hưởng lớn đến chất lượng ngân sách và hiệu quả quản lý tài chính.
  • Cần áp dụng phương pháp kết hợp diễn giải và quy nạp, hoàn thiện quy trình thu thập thông tin, xây dựng ngân sách ngân quỹ và đào tạo nâng cao năng lực quản trị ngân sách.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đề xuất giải pháp từ năm 2024, giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của công ty.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả hoạch định ngân sách và quản trị tài chính tại doanh nghiệp của bạn!