## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về phát triển bền vững như khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường và chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu. Theo báo cáo khảo sát tại 3 trường THCS tỉnh Thái Nguyên với 12 giáo viên và 288 học sinh, chỉ có khoảng 53.8% giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục phát triển bền vững (GDPTBV) trong nhà trường, trong khi 64.7% học sinh đánh giá việc đưa các vấn đề thực tiễn vào giờ học là cần thiết. Mục tiêu nghiên cứu nhằm tổ chức dạy học các kiến thức phần Nhiệt học - Vật lý 8 theo định hướng GDPTBV, góp phần nâng cao nhận thức và năng lực giải quyết các vấn đề môi trường, xã hội cho học sinh THCS. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình Vật lý lớp 8, đặc biệt phần Nhiệt học, tại các trường THCS tỉnh Thái Nguyên trong năm học 2018-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, tích hợp GDPTBV vào chương trình phổ thông, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững quốc gia đến năm 2030.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Giáo dục phát triển bền vững (GDPTBV):** Được định nghĩa là quá trình học tập nhằm trang bị cho người học kiến thức, kỹ năng và thái độ để tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và công bằng xã hội, hướng tới một xã hội bền vững cho các thế hệ hiện tại và tương lai.
- **Ba trụ cột phát triển bền vững:** Kinh tế, xã hội và môi trường, trong đó sự phát triển hài hòa giữa ba yếu tố này là nền tảng cho sự bền vững.
- **Dạy học tích hợp:** Phương pháp liên kết các kiến thức từ nhiều lĩnh vực để tạo thành một thể thống nhất, giúp học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn.
- **Dạy học dự án (DHDA):** Mô hình dạy học lấy hoạt động của học sinh làm trung tâm, thông qua việc giải quyết các nhiệm vụ học tập phức hợp gắn với thực tiễn, nhằm phát triển toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ.
- **Năng lực chủ chốt trong GDPTBV:** Bao gồm tư duy hệ thống, tư duy phản biện, hợp tác, dự đoán, chuẩn hóa giá trị, tự ý thức và giải quyết vấn đề tích hợp.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập từ khảo sát 12 giáo viên và 288 học sinh tại 3 trường THCS tỉnh Thái Nguyên, tài liệu lý luận về GDPTBV, dạy học tích hợp và dạy học dự án.
- **Phương pháp chọn mẫu:** Mẫu chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường THCS trong khu vực.
- **Phân tích dữ liệu:** Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá nhận thức, thái độ và thực trạng áp dụng GDPTBV trong dạy học; phân tích nội dung để xây dựng quy trình tổ chức dạy học tích hợp GDPTBV.
- **Timeline nghiên cứu:** Thực hiện từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2019, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, thiết kế dự án dạy học, tổ chức thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức giáo viên:** 58% giáo viên đã tham gia tập huấn về GDPTBV, nhưng 38.5% hiểu sai mục đích của GDPTBV, 35.4% chưa hiểu rõ lý do đưa GDPTBV vào dạy học THCS.
- **Thái độ giáo viên:** 53.8% giáo viên cho rằng GDPTBV là cần thiết, trong đó 21.5% rất cần thiết; 32.3% phân vân và 13.9% không cần thiết. Chỉ 43.1% giáo viên thường xuyên tổ chức dạy học GDPTBV.
- **Phương pháp dạy học:** 61.5% giáo viên thường xuyên sử dụng kỹ thuật dạy học động não, 43.1% sử dụng phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, nhưng chỉ 6.2% áp dụng dạy học dự án.
- **Thái độ học sinh:** 64.7% học sinh đánh giá việc đưa các vấn đề thực tiễn vào giờ học là cần thiết; 78.4% cho rằng điều này giúp kiến thức gần gũi, dễ hiểu hơn; 58.4% thấy bài học lôi cuốn, hào hứng.
- **Khó khăn trong dạy học GDPTBV:** 66.8% giáo viên cho rằng chương trình học nặng về kiến thức, chưa chú trọng rèn luyện năng lực; 43% gặp khó khăn trong xác định nội dung tích hợp GDPTBV.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức và thái độ của giáo viên về GDPTBV còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tích hợp hiệu quả nội dung này vào dạy học. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học dự án còn thấp, trong khi đây là phương pháp phù hợp để phát triển năng lực và ý thức bền vững cho học sinh. Học sinh có thái độ tích cực với việc học tích hợp GDPTBV, điều này cho thấy tiềm năng phát triển phương pháp dạy học này trong thực tế. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tích hợp GDPTBV vào môn Vật lý, đặc biệt phần Nhiệt học, là cần thiết và có thể nâng cao hiệu quả giáo dục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên và học sinh đồng thuận với các khía cạnh của GDPTBV, cũng như bảng phân tích mức độ sử dụng các phương pháp dạy học.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo và tập huấn giáo viên:** Triển khai các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về GDPTBV và phương pháp dạy học tích hợp, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho giáo viên. Mục tiêu đạt 80% giáo viên THCS được tập huấn trong vòng 2 năm.
- **Xây dựng và hoàn thiện tài liệu dạy học tích hợp GDPTBV:** Phát triển bộ tài liệu hướng dẫn tích hợp GDPTBV vào chương trình Vật lý lớp 8, đặc biệt phần Nhiệt học, với các bài học dự án thực tiễn. Thực hiện trong 1 năm, do Bộ Giáo dục phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.
- **Khuyến khích áp dụng phương pháp dạy học dự án:** Hỗ trợ các trường THCS tổ chức các dự án học tập liên môn, tạo điều kiện cho học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn. Mục tiêu 50% trường THCS áp dụng trong 3 năm tới.
- **Tăng cường kiểm tra, đánh giá tích hợp GDPTBV:** Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực học sinh về GDPTBV, kết hợp đánh giá định lượng và định tính, nhằm thúc đẩy việc học tập có trách nhiệm và hiệu quả. Thực hiện trong 2 năm, do các phòng giáo dục địa phương phối hợp thực hiện.
- **Tạo môi trường học tập thân thiện, hỗ trợ phát triển bền vững:** Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại, khuyến khích hoạt động ngoại khóa về môi trường và phát triển bền vững. Mục tiêu nâng cao 30% chỉ số hài lòng của học sinh và giáo viên trong 3 năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên THCS bộ môn Vật lý:** Nắm bắt phương pháp tích hợp GDPTBV vào dạy học phần Nhiệt học, nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.
- **Nhà quản lý giáo dục:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giáo dục bền vững.
- **Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Vật lý:** Tham khảo mô hình dạy học tích hợp và dự án dạy học để phát triển đề tài nghiên cứu và thực hành sư phạm.
- **Các tổ chức, chuyên gia về giáo dục phát triển bền vững:** Áp dụng mô hình và quy trình tổ chức dạy học GDPTBV trong các chương trình đào tạo và dự án giáo dục cộng đồng.

## Câu hỏi thường gặp

1. **GDPTBV là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục phổ thông?**  
GDPTBV là quá trình học tập nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ để phát triển xã hội bền vững. Nó giúp học sinh hiểu và giải quyết các vấn đề môi trường, xã hội và kinh tế, góp phần xây dựng tương lai bền vững.

2. **Làm thế nào để tích hợp GDPTBV vào môn Vật lý lớp 8?**  
Thông qua việc lựa chọn các nội dung liên quan như Nhiệt học, sử dụng phương pháp dạy học tích hợp và dự án, giáo viên có thể kết hợp kiến thức vật lý với các vấn đề thực tiễn về môi trường và phát triển bền vững.

3. **Phương pháp dạy học dự án có ưu điểm gì trong GDPTBV?**  
Dạy học dự án giúp học sinh phát triển năng lực tự học, tư duy phản biện và hợp tác, đồng thời gắn kết kiến thức với thực tiễn, tạo hứng thú và trách nhiệm trong học tập.

4. **Khó khăn chính khi triển khai GDPTBV trong dạy học là gì?**  
Chương trình học nặng về kiến thức, giáo viên chưa được đào tạo đầy đủ về GDPTBV, thiếu tài liệu hướng dẫn và thời gian trên lớp hạn chế là những khó khăn phổ biến.

5. **Làm sao để đánh giá hiệu quả dạy học GDPTBV?**  
Có thể sử dụng kết hợp đánh giá định lượng qua bài kiểm tra kiến thức và định tính qua quan sát thái độ, hành vi học sinh, cũng như đánh giá sản phẩm dự án học tập.

## Kết luận

- Đã xây dựng và đề xuất quy trình nhận thức và tổ chức hoạt động GDPTBV trong dạy học phần Nhiệt học - Vật lý 8, góp phần nâng cao nhận thức và năng lực học sinh về phát triển bền vững.  
- Thiết kế và tổ chức thành công dự án dạy học tích hợp GDPTBV, tạo môi trường học tập tích cực, phát huy tính chủ động của học sinh.  
- Khảo sát thực trạng cho thấy cần tăng cường đào tạo giáo viên và đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả GDPTBV.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy tích hợp GDPTBV trong chương trình phổ thông, phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.  
- Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và nghiên cứu sinh tiếp tục phát triển và ứng dụng mô hình này, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững quốc gia đến năm 2030.  

**Hành động tiếp theo:** Triển khai đào tạo giáo viên, hoàn thiện tài liệu dạy học và mở rộng thực nghiệm tại các trường THCS trên toàn quốc để nhân rộng mô hình.  
**Kêu gọi:** Các bên liên quan trong ngành giáo dục cần phối hợp chặt chẽ để đưa GDPTBV trở thành một phần không thể thiếu trong giáo dục phổ thông, góp phần xây dựng tương lai bền vững cho đất nước.