Luận văn thạc sĩ về giám định tư pháp trong tố tụng hình sự tại Hà Nội

Theo từ điển Tiếng Việt, “giám định” là việc xem xét và kết luận về một sự vật, hiện tượng mà cơ quan nhà nước cần tìm hiểu và xác định. GĐTP là việc sử dụng kiến thức, phương tiện kỹ thuật, kinh nghiệm thực tiễn để nghiên cứu, xem xét, đánh giá và đưa ra kết luận về một sự vật, hiện tượng. GĐTP trong TTHS là hoạt động xuất hiện trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự. GĐTP chỉ được tiến hành khi được trưng cầu giám định (TCGĐ) theo quy định của pháp luật TTHS. Chỉ có hoạt động giám định tiến hành theo trưng cầu của CQTHTT và người tiến hành tố tụng (NTHTT) theo quy định của pháp luật nhằm phục vụ cho việc giải quyết vụ án hình sự thì mới là GĐTP trong TTHS.

GĐTP đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vụ án hình sự, đặc biệt là trong việc xác định các yếu tố cấu thành tội phạm. Nhiều vụ án hình sự nếu không có sự hỗ trợ chặt chẽ của công tác GĐTP có thể dẫn đến bế tắc, không xử lý được bị can như các vụ án kinh tế cần giám định thiệt hại vật chất, những vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe cần giám định cơ chế hình thành dấu vết, tỉ lệ thương tật, nguyên nhân bị tử vong, giám định năng lực trách nhiệm hình sự để xác định bị can. Như vậy cho thấy, GĐTP đóng vai trò rất lớn trong TTHS đặc biệt là trong giải quyết vụ án hình sự.

Dù công tác giám định được đầu tư nhiều về cơ sở vật chất, tuy nhiên việc đầu tư về kinh phí cho các địa phương không đồng đều, dẫn đến việc có địa phương được áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại, nhưng cũng có địa phương còn phải sử dụng các máy móc có công nghệ lạc hậu, nên chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình. Hay trường hợp đối tượng phạm tội Cố ý gây thương tích, theo quy định tại Điều 104 Bộ luật hình sự và Điều 105 Bộ luật tố tụng hình sự về trường hợp khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại thì ngoài đơn yêu cầu của bị hại, Cơ quan điều tra phải căn cứ vào kết luận tỷ lệ thương tích của bị hại mới quyết định việc khởi tố vụ án hay không.

Ngoài ra, đối với các vụ án ma túy, hiện nay các cơ quan giám định chưa tách được hàm lượng ma túy có trong số ma túy đưa giám định, dẫn đến việc khó xử lý đối với các trường hợp đối tượng mua bán thuốc tân dược có chứa chất ma túy như: thuốc Delcogen, Tiffy, Panadol… Đây là các loại thuốc tân dược thông dụng, có hàm lượng ma túy rất nhỏ mục đích để chữa bệnh, được bán tràn lan trên thị trường thuốc nên các đối tượng lợi dụng cơ chế này để mua hàng thùng về trưng cất, pha chế thành chất ma túy tổng hợp. Bên cạnh đó còn có một số trường hợp chất lượng giám định chưa đảm bảo, kết luận còn chung chung, không rõ ràng, không trả lời cụ thể, kết luận lại ghi “chỉ có giá trị tham khảo”, không khẳng định rõ đúng sai và có dấu hiện né tránh trách nhiệm khiến cho các cơ quan tiến hành tố tụng khó khăn trong quá trình giải quyết vụ án.

Đặc biệt là cùng một nội dung giám định nhưng các cơ quan giám định lại có kết quả khác nhau dẫn đến vụ án phải kéo dài… Trước tiǹ h hiǹ h nêu trên , để công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm ngày càng nâng cao về chất lượng cũng như hiệu quả, nhằm đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp thì việc cho ̣n đề tài “Giám định tư pháp trong tố tụng hình sự (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội)” để nghiên cứu là mô ̣t yêu c ầu cấ p thiế t và quan tro ̣ng trong giai đoa ̣n hiê ̣n nay.

Cần quy định rõ ràng, cụ thể về đối tượng giám định, bao gồm cả vật chứng, tài liệu, tử thi, thương tích, tình trạng tâm thần và các đối tượng khác liên quan đến vụ án. Cần mở rộng phạm vi giám định đối với các lĩnh vực mới, như giám định điện tử, giám định tài chính, giám định môi trường.

Cần đơn giản hóa quy trình, thủ tục trưng cầu và thực hiện giám định, giảm thiểu thời gian chờ đợi. Cần quy định rõ trách nhiệm của CQTHTT trong việc cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết cho giám định viên. Cần tăng cường sự phối hợp giữa CQTHTT và tổ chức giám định trong quá trình thực hiện giám định.

Cần nâng cao tiêu chuẩn tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng giám định viên tư pháp. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của giám định viên tư pháp. Cần có cơ chế xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật của giám định viên tư pháp.

Trong các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, giám định pháp y đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân cái chết, cơ chế hình thành vết thương, từ đó làm sáng tỏ hành vi phạm tội. Kết quả giám định pháp y là căn cứ quan trọng để xác định tội danh, khung hình phạt đối với người phạm tội.

Trong các vụ án hình sự khác, giám định kỹ thuật hình sự giúp xác định hung khí, dấu vết tại hiện trường, góp phần truy tìm thủ phạm. Giám định kỹ thuật hình sự cũng được sử dụng để xác định tính xác thực của các tài liệu, chứng cứ trong vụ án.

Trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, giám định tài chính giúp xác định thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra. Kết quả giám định tài chính là căn cứ quan trọng để xác định mức bồi thường thiệt hại cho người bị hại.

Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về các lĩnh vực giám định, như giám định pháp y, giám định kỹ thuật hình sự, giám định tài chính, giám định tâm thần. Nội dung đào tạo cần cập nhật kiến thức pháp luật, khoa học kỹ thuật mới nhất.

Cần tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng giám định cho giám định viên. Nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào các quy định mới của pháp luật về giám định tư pháp, các kỹ năng giám định hiện đại.

Cần tạo điều kiện cho các giám định viên trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau. Có thể tổ chức các hội thảo, tọa đàm, diễn đàn để các giám định viên chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn.

Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám định, như xây dựng cơ sở dữ liệu về giám định, sử dụng phần mềm hỗ trợ giám định, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu giám định.

Cần tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực giám định tư pháp, như trao đổi kinh nghiệm, đào tạo giám định viên, chuyển giao công nghệ giám định.

Cần đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ giám định. Cần có cơ chế kiểm soát chất lượng dịch vụ giám định do các tổ chức, cá nhân ngoài nhà nước cung cấp.