Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong đổi mới phương pháp dạy học tại các trường trung học phổ thông (THPT) ngày càng trở nên cấp thiết. Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ học sinh THPT sử dụng các thiết bị CNTT trong học tập đã tăng khoảng 60% trong vòng 5 năm gần đây, tuy nhiên hiệu quả ứng dụng còn nhiều hạn chế, đặc biệt tại các trường vùng núi và vùng khó khăn như huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu quản lý ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học tại các trường THPT huyện Tam Đảo nhằm đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, nâng cao chất lượng dạy và học.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể gồm: khảo sát thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học tại các trường THPT huyện Tam Đảo; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng CNTT; đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 trường THPT trên địa bàn huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực ứng dụng CNTT, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong thời đại số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình đổi mới phương pháp dạy học ứng dụng CNTT. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các yếu tố cấu thành hệ thống quản lý nhà trường, bao gồm quản lý nhân sự, quản lý tài nguyên và quản lý quy trình dạy học. Mô hình đổi mới phương pháp dạy học ứng dụng CNTT nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong việc hỗ trợ phát triển kỹ năng tự học, sáng tạo và tương tác của học sinh.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Quản lý ứng dụng CNTT: quá trình tổ chức, điều phối và kiểm soát việc sử dụng CNTT trong hoạt động dạy học.
  • Đổi mới phương pháp dạy học: áp dụng các phương pháp, kỹ thuật mới nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
  • Thiết bị dạy học hiện đại (TBDH): các thiết bị CNTT như máy chiếu, máy tính, phần mềm giáo dục được sử dụng trong giảng dạy.
  • Phần mềm giáo dục (GADHT): các phần mềm hỗ trợ thiết kế bài giảng điện tử, quản lý lớp học và đánh giá học sinh.
  • Môi trường học tập đa phương tiện (Multimedia): môi trường học tập tích hợp nhiều loại phương tiện truyền thông như hình ảnh, âm thanh, video để tăng tính tương tác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 120 giáo viên và 300 học sinh thuộc 6 trường THPT huyện Tam Đảo, được chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu với ban giám hiệu và giáo viên, đồng thời thu thập tài liệu quản lý nhà trường.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS để xử lý thống kê mô tả, phân tích tương quan và hồi quy nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng CNTT. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2020, bao gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng ứng dụng CNTT trong dạy học còn hạn chế: Khoảng 45% giáo viên sử dụng CNTT thường xuyên trong giảng dạy, trong khi 30% chỉ sử dụng thỉnh thoảng và 25% gần như không sử dụng. Tỷ lệ học sinh được tiếp cận bài giảng điện tử đạt khoảng 50%, thấp hơn mức trung bình của tỉnh (65%).

  2. Thiết bị và phần mềm hỗ trợ chưa đồng bộ: 70% trường có máy chiếu và máy tính nhưng chỉ 40% có phần mềm giáo dục phù hợp. Một số trường vùng núi còn thiếu thiết bị hiện đại, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

  3. Năng lực quản lý và đào tạo giáo viên còn yếu: Chỉ 35% giáo viên được đào tạo bài bản về CNTT và đổi mới phương pháp dạy học. Ban giám hiệu chưa có quy trình quản lý ứng dụng CNTT rõ ràng, dẫn đến việc triển khai chưa hiệu quả.

  4. Ảnh hưởng tích cực của quản lý ứng dụng CNTT đến đổi mới phương pháp dạy học: Mối tương quan giữa quản lý ứng dụng CNTT và hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học đạt hệ số 0.68 (p < 0.01), cho thấy quản lý tốt góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong ứng dụng CNTT chủ yếu do thiếu đồng bộ về thiết bị, phần mềm và năng lực quản lý. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tại các tỉnh khác, huyện Tam Đảo còn nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế xã hội và địa lý vùng núi. Việc thiếu đào tạo chuyên sâu cho giáo viên và quản lý làm giảm khả năng khai thác hiệu quả CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học.

Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tập trung nâng cao năng lực quản lý ứng dụng CNTT, đồng thời đầu tư trang thiết bị và phần mềm phù hợp. Biểu đồ phân bố mức độ sử dụng CNTT của giáo viên và học sinh, bảng thống kê thiết bị hiện có tại các trường sẽ minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giáo viên về CNTT và đổi mới phương pháp dạy học: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ, nâng tỷ lệ giáo viên được đào tạo lên ít nhất 70% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm đào tạo CNTT.

  2. Đầu tư đồng bộ thiết bị và phần mềm giáo dục hiện đại: Mua sắm bổ sung máy chiếu, máy tính, phần mềm giáo dục phù hợp cho tất cả các trường THPT huyện Tam Đảo trong giai đoạn 2021-2023. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và các trường.

  3. Xây dựng quy trình quản lý ứng dụng CNTT rõ ràng, hiệu quả: Ban giám hiệu các trường cần xây dựng và triển khai quy trình quản lý ứng dụng CNTT, bao gồm kiểm tra, đánh giá định kỳ. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể là ban giám hiệu và tổ CNTT nhà trường.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi kết quả ứng dụng CNTT: Thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học, tổ chức kiểm tra định kỳ hàng quý để kịp thời điều chỉnh. Chủ thể thực hiện là phòng giáo dục huyện và ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường THPT: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý ứng dụng CNTT để nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học tại trường mình.

  2. Giáo viên các môn học: Hiểu rõ vai trò của CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học, từ đó chủ động nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ trong giảng dạy.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, sở giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư trang thiết bị phù hợp với điều kiện thực tế.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành quản lý giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường THPT vùng núi còn hạn chế?
    Do điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, thiếu đồng bộ thiết bị và phần mềm, cùng với năng lực quản lý và đào tạo giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu. Ví dụ, tại huyện Tam Đảo, chỉ 40% trường có phần mềm giáo dục phù hợp.

  2. Quản lý ứng dụng CNTT ảnh hưởng thế nào đến đổi mới phương pháp dạy học?
    Quản lý tốt giúp tổ chức, điều phối và kiểm soát việc sử dụng CNTT hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng đổi mới phương pháp dạy học. Nghiên cứu cho thấy hệ số tương quan 0.68 giữa quản lý CNTT và hiệu quả đổi mới.

  3. Giáo viên cần những kỹ năng gì để ứng dụng CNTT hiệu quả trong dạy học?
    Cần kỹ năng kỹ thuật sử dụng phần mềm, kỹ năng liên nhân cách để giao tiếp và phối hợp, cùng nhận thức khái quát về vai trò CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các trường cần đầu tư những thiết bị nào để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học?
    Máy chiếu, máy tính, phần mềm giáo dục, hệ thống mạng internet ổn định và các thiết bị hỗ trợ đa phương tiện khác. Việc đầu tư cần đồng bộ và phù hợp với điều kiện thực tế.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học?
    Thông qua kiểm tra định kỳ, khảo sát ý kiến giáo viên và học sinh, phân tích kết quả học tập và sự thay đổi trong phương pháp dạy học. Ví dụ, thiết lập hệ thống đánh giá hàng quý để phản hồi và điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

  • Quản lý ứng dụng CNTT tại các trường THPT huyện Tam Đảo còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ thiết bị, phần mềm và năng lực quản lý.
  • Việc đào tạo giáo viên và xây dựng quy trình quản lý ứng dụng CNTT là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học.
  • Đầu tư trang thiết bị hiện đại và phần mềm giáo dục phù hợp góp phần tạo môi trường học tập đa phương tiện, tăng tính tương tác và sáng tạo.
  • Kiểm tra, đánh giá định kỳ và phản hồi kết quả ứng dụng CNTT giúp điều chỉnh kịp thời, nâng cao hiệu quả quản lý và dạy học.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong vòng 2-3 năm tới nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại số.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và trường học cần phối hợp triển khai các giải pháp quản lý ứng dụng CNTT, đồng thời tăng cường đào tạo và đầu tư thiết bị để nâng cao chất lượng dạy học. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, vui lòng liên hệ với tác giả hoặc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Phúc.