Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, việc đổi mới phương pháp dạy học tại các trường đại học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội. Theo ước tính, việc ứng dụng phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại góp phần tăng hiệu quả giảng dạy lên khoảng 30-40%, đồng thời giúp sinh viên nâng cao kỹ năng tự học và sáng tạo. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học tại Trường Đại học Nha Trang trong giai đoạn 2013-2018, nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong bối cảnh mạng công nghệ 4.0.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể bao gồm: (1) Xác định cơ sở lý luận về quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học trong môi trường đại học hiện đại; (2) Khảo sát thực trạng đầu tư, bảo quản, sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học tại Trường Đại học Nha Trang; (3) Đánh giá hiệu quả quản lý và sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học; (4) Đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học trong xu thế công nghiệp 4.0. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trường Đại học Nha Trang, giai đoạn 2013-2018, với trọng tâm là các bộ phận quản lý và giảng viên trực tiếp sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng đào tạo đại học, đồng thời hỗ trợ nhà trường thích ứng với xu thế phát triển công nghệ số và mạng công nghiệp 4.0.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý hệ thống và lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học trong bối cảnh công nghệ số. Lý thuyết quản lý hệ thống giúp phân tích các yếu tố cấu thành và mối quan hệ giữa các bộ phận trong quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học, bao gồm: chủ thể quản lý, nguồn lực, quy trình và kết quả quản lý. Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học nhấn mạnh vai trò của phương tiện kỹ thuật trong việc hỗ trợ quá trình truyền tải kiến thức, phát triển kỹ năng và nâng cao hiệu quả học tập.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Phương tiện kỹ thuật dạy học: các thiết bị, công cụ hỗ trợ giảng dạy như máy chiếu, phần mềm học tập, thiết bị mạng, bảng tương tác...
  • Quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học: quá trình tổ chức, điều phối, bảo trì, sử dụng và đánh giá hiệu quả các phương tiện kỹ thuật trong hoạt động giảng dạy.
  • Hiệu quả quản lý: mức độ đạt được mục tiêu sử dụng phương tiện kỹ thuật nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
  • Đổi mới phương pháp dạy học: áp dụng các phương pháp, kỹ thuật mới trong giảng dạy nhằm tăng cường sự tương tác, sáng tạo và hiệu quả học tập.
  • Mạng công nghiệp 4.0: môi trường công nghệ số tích hợp các công nghệ thông tin, truyền thông, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa trong giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng tại Trường Đại học Nha Trang, bao gồm: số liệu đầu tư, mua sắm, bảo quản và sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học trong giai đoạn 2013-2018; ý kiến của giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên thông qua phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 giảng viên và 300 sinh viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng, sử dụng phần mềm Excel và SPSS để xử lý số liệu. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 18 tháng, từ tháng 1/2018 đến tháng 6/2019, với các bước: thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả, đề xuất giải pháp và kiểm nghiệm sơ bộ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đầu tư và trang bị phương tiện kỹ thuật dạy học: Trong giai đoạn 2013-2018, Trường Đại học Nha Trang đã đầu tư khoảng 2 tỷ đồng cho mua sắm phương tiện kỹ thuật dạy học, tăng trưởng trung bình 15% mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ thiết bị hiện đại chiếm chưa đến 40%, phần lớn là thiết bị truyền thống chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới.

  2. Hiệu quả sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học: Khoảng 65% giảng viên thường xuyên sử dụng phương tiện kỹ thuật trong giảng dạy, nhưng chỉ có 45% đánh giá hiệu quả sử dụng là cao. Sinh viên phản hồi tích cực với các phương tiện kỹ thuật hiện đại, với 70% cho rằng phương tiện hỗ trợ giúp họ tiếp thu kiến thức tốt hơn.

  3. Quản lý và bảo trì phương tiện kỹ thuật: Có khoảng 30% thiết bị gặp sự cố kỹ thuật trong năm học, trong đó 60% được xử lý chậm trễ do thiếu nhân lực và quy trình quản lý chưa chặt chẽ. Việc bảo trì định kỳ chưa được thực hiện đầy đủ, ảnh hưởng đến tuổi thọ và hiệu quả sử dụng thiết bị.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý: Qua khảo sát, 80% cán bộ quản lý và giảng viên cho rằng thiếu đào tạo chuyên sâu về quản lý phương tiện kỹ thuật là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả sử dụng. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các bộ phận còn hạn chế, thiếu chính sách khuyến khích đổi mới và ứng dụng công nghệ mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù Trường Đại học Nha Trang đã có những bước đầu đầu tư và ứng dụng phương tiện kỹ thuật dạy học, nhưng hiệu quả quản lý và sử dụng còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu đồng bộ trong quản lý, chưa có hệ thống tiêu chuẩn và quy trình rõ ràng, cũng như hạn chế về năng lực quản lý và đào tạo nhân sự.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với nhiều trường đại học khác khi chuyển đổi sang môi trường giáo dục số. Ví dụ, một số trường đại học tại Việt Nam cũng gặp khó khăn trong việc bảo trì và nâng cấp thiết bị do hạn chế về nguồn lực và chính sách quản lý. Trong khi đó, các trường đại học tiên tiến trên thế giới thường áp dụng hệ thống quản lý thiết bị kỹ thuật tích hợp với công nghệ thông tin, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng và giảm thiểu rủi ro.

Việc ứng dụng mạng công nghiệp 4.0 trong quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học được xem là xu hướng tất yếu, giúp tự động hóa quy trình, tăng cường giám sát và phân tích dữ liệu sử dụng thiết bị. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng đầu tư, bảng đánh giá hiệu quả sử dụng theo từng năm và sơ đồ quy trình quản lý thiết bị để minh họa rõ nét hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và đào tạo chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học cho cán bộ quản lý và giảng viên, nhằm nâng cao kỹ năng vận hành, bảo trì và ứng dụng công nghệ mới. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do phòng Đào tạo và Trung tâm Công nghệ thông tin phối hợp thực hiện.

  2. Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và quy trình quản lý đồng bộ: Thiết lập bộ tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình bảo trì, sửa chữa và sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học, đảm bảo tính nhất quán và hiệu quả. Triển khai trong 6 tháng, do Ban Quản lý thiết bị và Phòng Khoa học công nghệ chủ trì.

  3. Đầu tư nâng cấp và ứng dụng công nghệ mạng công nghiệp 4.0: Áp dụng hệ thống quản lý thiết bị thông minh, tích hợp IoT và phần mềm giám sát để tự động hóa quy trình quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng và giảm thiểu sự cố. Kế hoạch thực hiện trong 18 tháng, phối hợp với các đối tác công nghệ.

  4. Tăng cường chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo: Xây dựng cơ chế thưởng, hỗ trợ cho giảng viên và bộ phận quản lý có sáng kiến cải tiến phương pháp dạy học và quản lý phương tiện kỹ thuật, thúc đẩy văn hóa đổi mới trong nhà trường. Thực hiện liên tục, do Ban Giám hiệu và Công đoàn nhà trường quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học: Nhận diện các vấn đề quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư và quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Phòng Quản lý thiết bị và Công nghệ thông tin: Áp dụng các giải pháp quản lý, bảo trì và vận hành thiết bị kỹ thuật hiệu quả, đồng thời triển khai ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý.

  3. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học, đổi mới phương pháp giảng dạy theo xu thế công nghệ hiện đại.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Công nghệ giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về quản lý thiết bị và đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương tiện kỹ thuật dạy học là gì?
    Phương tiện kỹ thuật dạy học bao gồm các thiết bị, công cụ hỗ trợ giảng dạy như máy chiếu, bảng tương tác, phần mềm học tập, thiết bị mạng... giúp tăng cường hiệu quả truyền đạt kiến thức và tương tác trong lớp học.

  2. Tại sao quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học lại quan trọng?
    Quản lý tốt giúp đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái hoạt động tốt, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng giảng dạy, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong kỷ nguyên số.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý phương tiện kỹ thuật tại các trường đại học hiện nay?
    Bao gồm thiếu đồng bộ trong quy trình quản lý, hạn chế về nguồn lực bảo trì, thiếu đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý, và chưa áp dụng hiệu quả công nghệ mới trong quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ và giảng viên, xây dựng quy trình quản lý chuẩn hóa, đầu tư công nghệ quản lý hiện đại và khuyến khích đổi mới sáng tạo trong giảng dạy.

  5. Ứng dụng mạng công nghiệp 4.0 có tác động thế nào đến quản lý phương tiện kỹ thuật?
    Mạng công nghiệp 4.0 giúp tự động hóa quy trình quản lý, giám sát thiết bị theo thời gian thực, phân tích dữ liệu sử dụng để tối ưu hóa đầu tư và bảo trì, từ đó nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học tại Trường Đại học Nha Trang trong bối cảnh mạng công nghiệp 4.0.
  • Phân tích cho thấy đầu tư tăng nhưng hiệu quả sử dụng và quản lý còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ và năng lực quản lý.
  • Đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ gồm đào tạo, xây dựng quy trình, ứng dụng công nghệ và chính sách khuyến khích đổi mới.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học.
  • Khuyến nghị các trường đại học và cơ quan quản lý giáo dục tham khảo để áp dụng, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng đào tạo trong kỷ nguyên số.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được mời tiếp cận và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục đại học trong thời đại công nghiệp 4.0.