I. Toàn cảnh luận văn phòng ngừa tội vi phạm giao thông Đà Nẵng
Luận văn thạc sĩ của tác giả Đặng Ngọc Tài cung cấp một công trình nghiên cứu toàn diện về phòng ngừa tội vi phạm giao thông tại Đà Nẵng. Nghiên cứu này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Về lý luận, công trình làm phong phú thêm cơ sở khoa học chuyên ngành tội phạm học. Nó phân tích các khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc phòng ngừa một loại tội phạm cụ thể tại một địa bàn trọng điểm. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo giá trị cho các cơ quan chức năng. Các giải pháp đề xuất không chỉ áp dụng cho Đà Nẵng mà còn có thể nhân rộng ra các địa phương khác. Luận văn nhấn mạnh tính cấp thiết của đề tài trong bối cảnh tình hình tội phạm xâm phạm trật tự an toàn giao thông diễn biến phức tạp. Hậu quả gây ra rất nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe và tài sản. Nghiên cứu chỉ ra rằng, mặc dù đã có nhiều nỗ lực, tình hình an toàn giao thông Đà Nẵng vẫn chưa bền vững. Các biện pháp cần được tăng cường một cách khoa học và hệ thống. Công trình này làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phòng ngừa hiệu quả. Mục tiêu cuối cùng là kiềm chế, giảm dần và tiến tới loại bỏ tội phạm này, góp phần xây dựng một môi trường giao thông an toàn, văn minh. Đây là nguồn tài liệu quan trọng cho công tác giảng dạy, học tập và hoạch định chính sách liên quan đến an toàn giao thông.
1.1. Mục đích và ý nghĩa của công tác phòng ngừa tội phạm giao thông
Mục đích cốt lõi của phòng chống tội phạm giao thông là kiềm chế sự gia tăng, làm giảm dần và loại bỏ loại tội phạm này khỏi đời sống xã hội. Hoạt động này mang ý nghĩa nhân đạo to lớn, giúp xã hội không phải gánh chịu những hậu quả của tội phạm giao thông như mất mát về người và của. Khi công tác phòng ngừa hiệu quả, người dân không phải đối mặt với sự trừng phạt của pháp luật. Bên cạnh đó, nó còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt, giảm chi phí khắc phục hậu quả và ngân sách cho hoạt động đấu tranh chống tội phạm. Hơn nữa, hoạt động này góp phần tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về an ninh trật tự, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo đảm trật tự an toàn giao thông (TTATGT). Nó giúp các cơ quan chức năng kiểm soát tình hình và đưa ra các quyết định quản lý đúng đắn, phù hợp.
1.2. Các chủ thể chính tham gia vào hoạt động phòng ngừa tội phạm
Phòng ngừa tội phạm giao thông là trách nhiệm của toàn xã hội. Các chủ thể tham gia bao gồm Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan bảo vệ pháp luật, các tổ chức xã hội và mọi công dân. Đảng lãnh đạo bằng đường lối, chính sách. Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp xây dựng hành lang pháp lý và giám sát. Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp thống nhất quản lý, điều hành. Các cơ quan chuyên trách như Cảnh sát giao thông Đà Nẵng, Viện Kiểm sát, Tòa án giữ vai trò nòng cốt, trực tiếp thực hiện các biện pháp nghiệp vụ. Lực lượng Công an nhân dân tham mưu, quản lý nhà nước về an ninh trật tự và trực tiếp đấu tranh. Các tổ chức, đoàn thể và cá nhân tham gia thông qua việc tuân thủ pháp luật, tuyên truyền và giám sát, tạo nên sức mạnh tổng hợp trong công cuộc đảm bảo an toàn giao thông Đà Nẵng.
II. Phân tích thực trạng vi phạm giao thông tại Đà Nẵng 2016 2020
Thực trạng vi phạm giao thông trên địa bàn TP. Đà Nẵng giai đoạn 2016-2020 cho thấy một bức tranh phức tạp. Theo thống kê của Phòng CSGT Công an TP Đà Nẵng, đã phát hiện 333.297 trường hợp vi phạm, trong đó lập biên bản xử lý 322.656 trường hợp. Trong số này, có 89 vụ bị khởi tố hình sự. Mặc dù số vụ tai nạn giao thông có xu hướng giảm qua các năm, nhưng kết quả này chưa thực sự bền vững. Hậu quả của tội phạm giao thông vẫn rất nghiêm trọng, với 326 người chết và 341 người bị thương trong 5 năm. Các vụ vi phạm bị phát hiện vẫn ở mức cao, cho thấy ý thức tham gia giao thông của một bộ phận người dân còn hạn chế. Đặc điểm địa lý, kinh tế - xã hội của Đà Nẵng cũng tác động lớn đến tình hình. Là một trung tâm du lịch và kinh tế của miền Trung, lưu lượng phương tiện tham gia giao thông rất lớn, gây áp lực lên cơ sở hạ tầng. Hệ thống giao thông dù được đầu tư nhưng chưa theo kịp tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc phân tích sâu thực trạng vi phạm giao thông là nhiệm vụ tiên quyết để xác định đúng nguyên nhân và đề ra các giải pháp giảm thiểu tai nạn giao thông phù hợp và hiệu quả trong thời gian tới.
2.1. Thống kê số liệu vi phạm và tai nạn giao thông giai đoạn 5 năm
Số liệu thống kê giai đoạn 2016-2020 là bằng chứng rõ nét về tình hình TTATGT. Tổng số vụ tai nạn giao thông đường bộ là 431 vụ, trong đó 89 vụ bị khởi tố hình sự (chiếm 20,64%). Số người chết và bị thương có xu hướng giảm, từ 89 người chết năm 2016 xuống còn 53 người năm 2020. Tuy nhiên, số vụ vi phạm bị xử lý lại diễn biến phức tạp, các năm 2017, 2018, 2019 đều cao hơn năm 2016. Điều này cho thấy công tác tuần tra kiểm soát giao thông đã được tăng cường nhưng vi phạm vẫn còn phổ biến. Các hình thức xử lý vi phạm hành chính giao thông rất đa dạng, bao gồm phạt tiền, tạm giữ phương tiện và tước giấy phép lái xe. Những con số này phản ánh nỗ lực của các cơ quan chức năng nhưng cũng cho thấy thách thức trong việc thay đổi hành vi của người tham gia giao thông.
2.2. Đánh giá những nguyên nhân tai nạn giao thông tại Đà Nẵng
Các nguyên nhân tai nạn giao thông tại Đà Nẵng được xác định từ hai nhóm yếu tố chính: môi trường sống và chủ thể vi phạm. Về môi trường, mặt trái kinh tế thị trường thúc đẩy hành vi phóng nhanh, vượt ẩu vì lợi nhuận. Hạ tầng giao thông quá tải, quy hoạch đô thị chưa hợp lý cũng là nguyên nhân quan trọng. Những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước như đào tạo lái xe, đăng kiểm phương tiện, xử lý vi phạm hành chính giao thông còn tồn tại bất cập. Về chủ thể, ý thức tham gia giao thông kém, tư tưởng thực dụng, coi thường pháp luật là nguyên nhân trực tiếp. Nhiều người điều khiển phương tiện khi đã uống rượu bia, không chấp hành tín hiệu đèn, thái độ quá tự tin hoặc cẩu thả. Việc nhận diện chính xác các nguyên nhân này là cơ sở để xây dựng kinh nghiệm phòng ngừa tội phạm giao thông một cách hiệu quả.
III. Top giải pháp phòng ngừa tội phạm giao thông từ môi trường sống
Để giải quyết tận gốc vấn đề, các giải pháp giảm thiểu tai nạn giao thông cần tác động trực tiếp vào môi trường sống. Luận văn của Đặng Ngọc Tài đã chỉ ra các nhóm biện pháp chiến lược. Thứ nhất, biện pháp kinh tế-xã hội tập trung vào việc phát triển kinh tế bền vững, giải quyết các vấn đề xã hội như việc làm, đói nghèo, đồng thời khắc phục mặt trái của kinh tế thị trường. Thứ hai, biện pháp chính trị-tư tưởng nhằm nâng cao nhận thức, củng cố lòng tin của nhân dân, phát huy sức mạnh đoàn kết trong việc đảm bảo TTATGT. Thứ ba, biện pháp văn hóa-giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng văn hóa giao thông. Cần tăng cường tuyên truyền pháp luật giao thông trong trường học và cộng đồng. Thứ tư, biện pháp tổ chức-quản lý hướng đến việc tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, khắc phục sơ hở trong quản lý hạ tầng, phương tiện và hoạt động vận tải. Cuối cùng, hoàn thiện hệ thống Bộ luật Hình sự về giao thông và các văn bản pháp luật liên quan là biện pháp nền tảng, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác phòng ngừa và xử lý vi phạm. Đây là những giải pháp mang tính vĩ mô, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của cả hệ thống chính trị.
3.1. Khắc phục hạn chế trong quản lý nhà nước về trật tự an toàn giao thông
Công tác quản lý nhà nước về TTATGT tại Đà Nẵng còn một số hạn chế cần khắc phục. Chất lượng đào tạo, sát hạch cấp giấy phép lái xe cần được siết chặt hơn để đảm bảo người lái xe có đủ kỹ năng và đạo đức. Công tác đăng kiểm phương tiện phải được thực hiện nghiêm ngặt, tránh tình trạng xe không đảm bảo an toàn kỹ thuật vẫn lưu thông. Quản lý hoạt động kinh doanh vận tải cần chặt chẽ hơn, xử lý triệt để nạn "xe dù, bến cóc". Việc tổ chức, điều hành giao thông cần được quy hoạch khoa học hơn, giải quyết các "điểm đen" giao thông và tình trạng ùn tắc cục bộ. Hoạt động tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm cần được tiến hành thường xuyên, quyết liệt và minh bạch, không có vùng cấm. Đây là những yếu tố trực tiếp tác động đến an toàn giao thông Đà Nẵng.
3.2. Cải thiện cơ sở hạ tầng và hệ thống pháp luật giao thông
Cơ sở hạ tầng giao thông là yếu tố vật chất quan trọng. Việc đầu tư, nâng cấp các tuyến đường, cầu, hệ thống biển báo, đèn tín hiệu là yêu cầu cấp thiết. Cần quy hoạch các bãi đỗ xe hợp lý để giảm áp lực cho giao thông tĩnh. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật cần được rà soát và hoàn thiện. Luật Giao thông đường bộ 2008 đã có nhiều điểm bất cập, cần sớm được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình mới. Các quy định trong Bộ luật Hình sự về giao thông và Luật Xử lý vi phạm hành chính cần rõ ràng, đủ sức răn đe. Việc phân định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan quản lý sẽ tránh chồng chéo, nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm giao thông.
IV. Phương pháp nâng cao ý thức và hiệu quả xử lý vi phạm giao thông
Bên cạnh các giải pháp vĩ mô, việc tác động trực tiếp vào con người là yếu tố quyết định hiệu quả phòng ngừa tội vi phạm giao thông tại Đà Nẵng. Nâng cao ý thức tham gia giao thông là nhiệm vụ trọng tâm và lâu dài. Hoạt động này cần được thực hiện thông qua nhiều kênh khác nhau. Tuyên truyền pháp luật giao thông phải được đổi mới về nội dung và hình thức, trở nên sinh động, dễ tiếp cận hơn với từng nhóm đối tượng, đặc biệt là giới trẻ. Nhà trường, gia đình và xã hội phải phối hợp chặt chẽ trong việc giáo dục thế hệ trẻ về văn hóa giao thông. Đồng thời, hiệu quả của công tác xử lý vi phạm cũng là một biện pháp giáo dục mang tính răn đe cao. Công tác tuần tra kiểm soát giao thông cần được tăng cường, áp dụng công nghệ hiện đại như camera giám sát để phát hiện và xử lý vi phạm một cách khách quan, chính xác. Quy trình xử lý vi phạm hành chính giao thông phải đảm bảo tính nghiêm minh, công bằng, đúng pháp luật. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa "xây" và "chống", giữa giáo dục và cưỡng chế sẽ tạo ra chuyển biến tích cực và bền vững.
4.1. Vai trò của tuyên truyền phổ biến và giáo dục pháp luật giao thông
Hoạt động tuyên truyền pháp luật giao thông là biện pháp phòng ngừa xã hội cơ bản. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các quy tắc an toàn, hậu quả của tội phạm giao thông, và các chế tài xử phạt. Hình thức tuyên truyền cần đa dạng: qua báo chí, truyền hình, mạng xã hội, các buổi nói chuyện chuyên đề tại trường học, khu dân cư, doanh nghiệp. Việc giáo dục kỹ năng tham gia giao thông an toàn và văn hóa giao thông cần được lồng ghép vào chương trình giáo dục chính khóa. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục con em là yếu tố nền tảng để hình thành một thế hệ công dân có ý thức giao thông tốt.
4.2. Tăng cường hiệu quả công tác tuần tra kiểm soát và xử phạt
Hiệu quả của công tác tuần tra kiểm soát giao thông và xử phạt có tác động trực tiếp đến ý thức chấp hành pháp luật. Lực lượng Cảnh sát giao thông Đà Nẵng cần bố trí lực lượng hợp lý, tuần tra khép kín địa bàn, đặc biệt tại các tuyến, khu vực trọng điểm, giờ cao điểm. Việc ứng dụng công nghệ (camera phạt nguội, máy đo tốc độ, máy đo nồng độ cồn) giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả. Các hành vi vi phạm nghiêm trọng, là nguyên nhân tai nạn giao thông tại Đà Nẵng, cần bị xử lý nghiêm khắc theo đúng quy định của pháp luật, không có sự nể nang, bao che, góp phần lập lại trật tự kỷ cương trên đường phố.
V. Bí quyết từ kinh nghiệm phòng ngừa tội phạm giao thông thực tiễn
Từ thực tiễn công tác, kinh nghiệm phòng ngừa tội phạm giao thông cho thấy sự cần thiết của các biện pháp chuyên biệt. Đây là những hoạt động nghiệp vụ do các cơ quan bảo vệ pháp luật tiến hành. Lực lượng chức năng, đặc biệt là Cảnh sát giao thông Đà Nẵng, giữ vai trò nòng cốt. Các biện pháp này bao gồm việc thu thập, phân tích thông tin về tình hình tội phạm, xác định các tuyến đường, địa bàn, thời gian và đối tượng có nguy cơ vi phạm cao. Từ đó, xây dựng các kế hoạch, chuyên đề tuần tra kiểm soát phù hợp. Phòng ngừa cá biệt cũng là một biện pháp quan trọng, tác động trực tiếp đến những đối tượng cụ thể có nguy cơ phạm tội cao như người nghiện ma túy, người có tiền án, tiền sự về giao thông. Công tác phối hợp giữa các lực lượng (CSGT, Cảnh sát hình sự, Cảnh sát cơ động) trong việc trấn áp các nhóm đua xe trái phép, gây rối trật tự công cộng là rất cần thiết. Những kinh nghiệm phòng ngừa tội phạm giao thông này khi được áp dụng một cách khoa học và linh hoạt sẽ góp phần ngăn chặn hiệu quả các hành vi tội phạm xâm phạm trật tự an toàn giao thông từ sớm, từ xa.
5.1. Áp dụng các biện pháp phòng ngừa chuyên biệt của lực lượng chức năng
Phòng ngừa chuyên biệt bao gồm các biện pháp nghiệp vụ của ngành công an. Lực lượng CSGT và các đơn vị liên quan cần chủ động nắm tình hình, rà soát các đối tượng, tuyến địa bàn trọng điểm. Việc lập hồ sơ quản lý đối với những người thường xuyên vi phạm nghiêm trọng, những người điều khiển phương tiện sau khi sử dụng chất kích thích là cần thiết. Các biện pháp này giúp ngăn chặn tội phạm tiềm tàng, không để chúng xảy ra. Hoạt động ngăn chặn không để tội phạm tiếp tục diễn ra, như việc truy bắt các đối tượng đua xe, cũng thuộc nhóm biện pháp này. Mục đích là trực tiếp phát hiện, ngăn chặn và loại trừ nguyên nhân, điều kiện của tội phạm xâm phạm trật tự an toàn giao thông.
5.2. Tầm quan trọng của sự phối hợp liên ngành trong phòng chống tội phạm
Hoạt động phòng chống tội phạm giao thông không phải là trách nhiệm của riêng ngành công an. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể là nguyên tắc sống còn. Cần có cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử các vụ án giao thông. Sự phối hợp giữa ngành Giao thông Vận tải và Công an trong quản lý hạ tầng, phương tiện, đào tạo lái xe là rất quan trọng. Chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể cần vào cuộc trong công tác tuyên truyền và xây dựng phong trào toàn dân tham gia bảo vệ TTATGT. Sự phối hợp đồng bộ sẽ phát huy sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu quả chung của công tác phòng ngừa tội vi phạm giao thông tại Đà Nẵng.
