Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực công và thúc đẩy phát triển bền vững. Tỉnh Bắc Kạn, một tỉnh miền núi với đặc thù dân số chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, có quy mô ngân sách không ngừng tăng qua các năm 2017-2019, với tổng thu NSNN đạt hơn 9 nghìn tỷ đồng trong giai đoạn này. Tuy nhiên, hoạt động quản lý chi thường xuyên tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế như nguồn thu tăng chậm, tồn kho nợ kéo dài, và sự chưa đồng bộ trong lập dự toán chi thường xuyên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm chi tiêu và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đơn vị dự toán ngân sách cấp tỉnh và cấp dưới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, với số liệu thu thập chủ yếu từ các báo cáo tài chính, dự toán ngân sách và kết quả kiểm toán trong giai đoạn 2017-2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương trong việc điều chỉnh chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đồng thời giảm thiểu thất thoát, lãng phí trong chi tiêu công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Định nghĩa ngân sách nhà nước là tổng thể các khoản thu, chi của nhà nước được lập dự toán và thực hiện theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý ngân sách bao gồm việc phân bổ, sử dụng và kiểm soát các nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, tiết kiệm.

  • Mô hình quản lý chi thường xuyên ngân sách: Chi thường xuyên bao gồm các khoản chi phục vụ hoạt động thường xuyên của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, chi trả lương, phụ cấp, mua sắm vật tư, sửa chữa tài sản cố định... Mô hình quản lý chi thường xuyên tập trung vào lập dự toán, phân bổ, thực hiện và kiểm soát chi tiêu nhằm đảm bảo tính kịp thời, chính xác và hiệu quả.

  • Khái niệm tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý ngân sách: Tiết kiệm ngân sách là việc sử dụng nguồn lực tài chính một cách hợp lý, tránh lãng phí, thất thoát; hiệu quả ngân sách thể hiện qua việc đạt được mục tiêu kinh tế - xã hội với chi phí thấp nhất.

  • Khái niệm dự toán ngân sách và kiểm soát chi tiêu: Dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về thu, chi ngân sách trong kỳ kế hoạch; kiểm soát chi tiêu là quá trình giám sát, đánh giá việc thực hiện dự toán nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Kạn.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, dự toán ngân sách, kết quả kiểm toán, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước giai đoạn 2017-2019 tại tỉnh Bắc Kạn. Ngoài ra, dữ liệu khảo sát, phỏng vấn các cán bộ quản lý ngân sách và đơn vị sử dụng ngân sách cũng được sử dụng để làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện tại khoảng 30 đơn vị dự toán ngân sách cấp tỉnh và cấp dưới, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội trọng điểm của tỉnh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu thống kê, phân tích định lượng các chỉ tiêu tài chính, so sánh tỷ lệ chi thường xuyên so với tổng chi ngân sách, đánh giá mức độ tiết kiệm và hiệu quả chi tiêu. Phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn, đánh giá các quy trình quản lý, kiểm soát chi tiêu và các khó khăn, hạn chế trong thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2020, với giai đoạn thu thập số liệu từ tháng 1 đến tháng 6, phân tích và viết báo cáo từ tháng 7 đến tháng 11, hoàn thiện luận văn vào cuối năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu ngân sách chậm, ảnh hưởng đến khả năng chi thường xuyên
    Tổng thu ngân sách tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019 đạt hơn 9 nghìn tỷ đồng, tăng trung bình khoảng 5% mỗi năm. Tuy nhiên, nguồn thu chủ yếu vẫn dựa vào sản xuất nông nghiệp và các khoản thu truyền thống, chưa đa dạng hóa được nguồn thu. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 40% tổng chi ngân sách, thấp hơn mức trung bình của các tỉnh miền núi khác (khoảng 45-50%).

  2. Tồn kho nợ và chi sai mục đích còn phổ biến
    Qua kiểm toán và khảo sát, khoảng 30% đơn vị dự toán có tồn kho nợ kéo dài trên 6 tháng, chủ yếu do chậm trễ trong thanh toán và lập dự toán không sát thực tế. Tỷ lệ chi sai mục đích chiếm khoảng 12% tổng chi thường xuyên, gây lãng phí nguồn lực ngân sách.

  3. Quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách chưa đồng bộ, thiếu tính kịp thời
    Khoảng 60% đơn vị dự toán phản ánh quy trình lập dự toán còn cứng nhắc, thiếu sự phối hợp giữa các cấp quản lý, dẫn đến dự toán không phản ánh đúng nhu cầu thực tế. Thời gian phê duyệt dự toán kéo dài trung bình 3 tháng, ảnh hưởng đến tiến độ chi tiêu và hoạt động của các đơn vị.

  4. Hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao, tiết kiệm chi tiêu còn hạn chế
    Tỷ lệ tiết kiệm chi thường xuyên chỉ đạt khoảng 5% tổng chi, thấp hơn mức kỳ vọng 10% theo kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Nguyên nhân chính là do thiếu công tác kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, chưa áp dụng hiệu quả các biện pháp tiết kiệm trong mua sắm, sửa chữa tài sản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên bắt nguồn từ đặc thù kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Kạn, với dân số chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện phát triển kinh tế còn nhiều khó khăn, nguồn thu ngân sách hạn chế. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách tại các tỉnh miền núi khác, Bắc Kạn có mức độ tăng trưởng nguồn thu thấp hơn khoảng 3-5%, đồng thời tỷ lệ chi sai mục đích cao hơn trung bình khu vực.

Việc quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách chưa đồng bộ làm giảm tính linh hoạt và hiệu quả trong quản lý chi tiêu, gây khó khăn cho các đơn vị trong việc thực hiện nhiệm vụ. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ chi thường xuyên và tiết kiệm chi tiêu giữa Bắc Kạn và các tỉnh lân cận sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch này.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đặc biệt là nâng cao năng lực lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và áp dụng các biện pháp tiết kiệm hiệu quả. Điều này không chỉ giúp tỉnh Bắc Kạn sử dụng ngân sách hiệu quả hơn mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách
    Động từ hành động: Tăng cường phối hợp giữa các cấp quản lý trong việc xây dựng dự toán, áp dụng công nghệ thông tin để rút ngắn thời gian phê duyệt.
    Target metric: Rút ngắn thời gian phê duyệt dự toán xuống còn dưới 1 tháng trong vòng 2 năm tới.
    Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các đơn vị dự toán và UBND tỉnh.

  2. Nâng cao hiệu quả kiểm soát chi tiêu và giảm tồn kho nợ
    Động từ hành động: Thiết lập hệ thống giám sát chi tiêu thường xuyên, tăng cường kiểm toán nội bộ và xử lý nghiêm các trường hợp chi sai mục đích.
    Target metric: Giảm tỷ lệ tồn kho nợ xuống dưới 10% tổng chi thường xuyên trong 3 năm.
    Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước tỉnh, Sở Tài chính, các đơn vị dự toán.

  3. Áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi tiêu trong mua sắm và sửa chữa tài sản
    Động từ hành động: Xây dựng tiêu chuẩn, định mức chi tiết cho các khoản chi thường xuyên, khuyến khích sử dụng công nghệ và vật liệu tiết kiệm.
    Target metric: Tăng tỷ lệ tiết kiệm chi thường xuyên lên 10% tổng chi trong 3 năm tới.
    Chủ thể thực hiện: Các đơn vị dự toán, Sở Tài chính, UBND tỉnh.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực quản lý ngân sách cho cán bộ
    Động từ hành động: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý ngân sách, lập dự toán và kiểm soát chi tiêu cho cán bộ tài chính các cấp.
    Target metric: 100% cán bộ quản lý ngân sách được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm.
    Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý ngân sách tại các cơ quan nhà nước tỉnh Bắc Kạn
    Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách quản lý ngân sách phù hợp với đặc thù vùng miền núi, dân tộc thiểu số.

  3. Các đơn vị dự toán ngân sách và kế toán tài chính công
    Hỗ trợ nâng cao kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và áp dụng các biện pháp tiết kiệm hiệu quả trong hoạt động hàng ngày.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trong điều kiện đặc thù kinh tế - xã hội của tỉnh miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là quá trình lập dự toán, phân bổ, thực hiện và kiểm soát các khoản chi phục vụ hoạt động thường xuyên của các cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập nhằm đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm nguồn lực công.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên tại tỉnh Bắc Kạn còn nhiều hạn chế?
    Do đặc thù kinh tế - xã hội miền núi, nguồn thu ngân sách hạn chế, quy trình lập dự toán chưa đồng bộ, tồn kho nợ kéo dài và thiếu kiểm soát chặt chẽ trong chi tiêu dẫn đến hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao.

  3. Các giải pháp chính để hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách là gì?
    Bao gồm hoàn thiện quy trình lập dự toán, nâng cao kiểm soát chi tiêu, áp dụng biện pháp tiết kiệm chi tiêu và đào tạo nâng cao năng lực quản lý ngân sách cho cán bộ.

  4. Hiệu quả tiết kiệm chi tiêu được đo lường như thế nào?
    Hiệu quả tiết kiệm chi tiêu được đánh giá qua tỷ lệ tiết kiệm chi thường xuyên so với tổng chi ngân sách, mức độ giảm tồn kho nợ và sự phù hợp giữa dự toán và thực tế chi tiêu.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có thể áp dụng cho các tỉnh miền núi, dân tộc thiểu số có đặc thù tương tự, giúp cải thiện quản lý ngân sách và nâng cao hiệu quả chi tiêu công trong điều kiện kinh tế khó khăn.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019, chỉ ra các hạn chế về nguồn thu, tồn kho nợ, quy trình lập dự toán và hiệu quả chi tiêu.
  • Đã xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá quản lý chi thường xuyên ngân sách, làm cơ sở khoa học cho việc đánh giá và cải tiến công tác quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy trình lập dự toán, nâng cao kiểm soát chi tiêu, áp dụng biện pháp tiết kiệm và đào tạo cán bộ quản lý ngân sách.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại tỉnh Bắc Kạn.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng áp dụng trên phạm vi toàn tỉnh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng sang các lĩnh vực ngân sách khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại địa phương bạn!