I. Khám phá quy trình hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án
Hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án là một chế định pháp lý quan trọng, giữ vai trò trung tâm trong quá trình giải quyết các vụ án liên quan đến quyền sử dụng đất. Đây là phương thức được Nhà nước khuyến khích, không chỉ giúp giải quyết dứt điểm mâu thuẫn mà còn tiết kiệm thời gian, chi phí cho các bên và giảm tải áp lực cho cơ quan xét xử. Về bản chất, đây là hoạt động tố tụng do Thẩm phán tiến hành, nhằm giúp các đương sự tự nguyện thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án. Theo luận văn của Bùi Đức Nghĩa, hoạt động này dựa trên nguyên tắc tôn trọng sự tự định đoạt của các bên, nhưng phải đảm bảo thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm của luật và không trái đạo đức xã hội. Cơ sở pháp lý cho hoạt động này được quy định chặt chẽ trong Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và Luật Đất đai. Đặc biệt, Điều 10 của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 khẳng định: “Tòa án có trách nhiệm tiến hành hòa giải và tạo điều kiện thuận lợi để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ việc dân sự”. Quy trình này khác biệt cơ bản với hòa giải ở cơ sở. Nếu hòa giải ở cấp xã mang tính chất cộng đồng, linh hoạt và dựa nhiều vào uy tín của hòa giải viên, thì hòa giải tại Tòa án nhân dân lại là một thủ tục bắt buộc, được tiến hành theo trình tự pháp luật nghiêm ngặt. Kết quả hòa giải thành tại Tòa án sẽ được công nhận bằng một quyết định có giá trị thi hành án, mang tính cưỡng chế cao hơn so với biên bản hòa giải ở cấp xã.
1.1. Cơ sở pháp lý cho hoạt động hòa giải tại Tòa án
Hoạt động hòa giải tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân được xây dựng trên một nền tảng pháp lý vững chắc. Trọng tâm là Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, quy định chi tiết về nguyên tắc, trình tự và thủ tục hòa giải trong các vụ án dân sự, bao gồm cả tranh chấp đất đai. Các điều khoản từ Điều 205 đến Điều 211 xác định rõ các vụ án phải hòa giải, các trường hợp không được hòa giải, thành phần phiên hòa giải và giá trị pháp lý của kết quả hòa giải. Bên cạnh đó, Luật Đất đai (cụ thể là Luật Đất đai 2013) cũng đóng vai trò quan trọng khi quy định hòa giải ở cấp xã là thủ tục tiền tố tụng bắt buộc đối với một số loại tranh chấp. Điều này tạo ra sự liên kết chặt chẽ, đảm bảo rằng vụ việc đã được xử lý ở cấp cơ sở trước khi đến Tòa án, cung cấp thêm thông tin cho Thẩm phán trong quá trình giải quyết.
1.2. Phân biệt hòa giải tại Tòa án và hòa giải tại cơ sở
Hòa giải tại Tòa án và hòa giải tại cơ sở (UBND cấp xã) đều nhằm mục đích giải quyết mâu thuẫn, nhưng có những khác biệt cốt lõi. Thứ nhất, về chủ thể, hòa giải tại Tòa án do Thẩm phán chủ trì, trong khi hòa giải cơ sở do Hội đồng hòa giải của xã thực hiện. Thứ hai, về tính pháp lý, kết quả hòa giải thành tại Tòa án được công nhận bằng quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự, có hiệu lực thi hành ngay và được đảm bảo bằng cơ chế thi hành án dân sự. Ngược lại, biên bản hòa giải thành ở cấp xã chỉ ghi nhận sự tự nguyện của các bên, nếu một bên không thực hiện thì bên còn lại phải khởi kiện vụ án dân sự ra Tòa. Thứ ba, về thủ tục, hòa giải tại Tòa án là một giai đoạn tố tụng chính thức, tuân thủ nghiêm ngặt thủ tục tố tụng dân sự, trong khi hòa giải cơ sở linh hoạt và gần gũi hơn.
1.3. Ý nghĩa của hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai
Hòa giải mang lại ý nghĩa to lớn về kinh tế, xã hội và pháp lý. Về kinh tế, việc hòa giải thành giúp các bên tiết kiệm đáng kể chi phí, đặc biệt là án phí và các chi phí liên quan đến việc theo kiện kéo dài. Về xã hội, nó giúp hàn gắn các mối quan hệ xã hội (gia đình, hàng xóm) vốn bị rạn nứt do tranh chấp, duy trì sự ổn định và đoàn kết trong cộng đồng, phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc. Về pháp lý, hòa giải thành công giúp giảm tải công việc cho hệ thống Tòa án nhân dân, cho phép các Thẩm phán tập trung nguồn lực vào các vụ án phức tạp hơn. Hơn nữa, khi các bên tự nguyện thỏa thuận, quyết định cuối cùng sẽ dễ được chấp nhận và thi hành hơn, tránh được các khiếu nại, tố cáo kéo dài sau xét xử, góp phần nâng cao hiệu quả của công tác tư pháp.
II. Thực trạng hòa giải tranh chấp đất đai và các vướng mắc
Thực tiễn hoạt động hòa giải tranh chấp đất đai tại các Tòa án nhân dân cấp huyện, điển hình qua nghiên cứu tại Tòa án nhân dân huyện Định Hóa, cho thấy bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn tồn tại không ít khó khăn và vướng mắc. Thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai cho thấy đây là loại vụ án phức tạp, thường kéo dài do liên quan đến lịch sử sử dụng đất qua nhiều thời kỳ, hồ sơ, giấy tờ pháp lý không đầy đủ hoặc thiếu nhất quán. Một trong những thách thức lớn nhất là việc xác minh nguồn gốc đất và quá trình sử dụng, đòi hỏi Thẩm phán phải đầu tư nhiều thời gian và công sức để thu thập chứng cứ. Bên cạnh đó, tâm lý của các bên đương sự thường rất căng thẳng, khó đi đến thỏa thuận. Nhiều trường hợp nguyên đơn và bị đơn giữ quan điểm cứng rắn, không chấp nhận nhượng bộ, dẫn đến tỷ lệ hòa giải không thành còn ở mức cao. Các quy định pháp luật hiện hành, dù đã được cải thiện, vẫn còn một số điểm chưa thực sự phù hợp với thực tiễn. Chẳng hạn, thủ tục tố tụng dân sự đôi khi còn rườm rà, kéo dài thời gian chuẩn bị xét xử, làm giảm tính kịp thời của việc hòa giải. Những hạn chế này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên mà còn tạo áp lực lớn lên hoạt động của Tòa án, đòi hỏi phải có những giải pháp nâng cao hiệu quả hòa giải một cách toàn diện và đồng bộ.
2.1. Phân tích khó khăn trong thủ tục tố tụng dân sự
Quy trình thủ tục tố tụng dân sự hiện hành đối với các vụ án đất đai còn một số bất cập. Thời hạn chuẩn bị xét xử, bao gồm cả giai đoạn hòa giải, đôi khi không đủ để Thẩm phán thu thập đầy đủ chứng cứ và tìm hiểu sâu sắc bản chất vụ việc, đặc biệt với các tranh chấp có nguồn gốc phức tạp. Việc xác minh, đo đạc, định giá tài sản thường mất nhiều thời gian do phải phối hợp với nhiều cơ quan chuyên môn khác. Sự chậm trễ này có thể làm giảm thiện chí hòa giải của các bên. Hơn nữa, việc triệu tập đầy đủ các đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cũng là một thách thức, sự vắng mặt của một bên có thể khiến phiên hòa giải phải hoãn lại nhiều lần, gây tốn kém và mệt mỏi cho những người tham gia.
2.2. Các nguyên nhân chính dẫn đến hòa giải không thành
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến kết quả hòa giải không thành. Về mặt chủ quan, nhận thức pháp luật của người dân còn hạn chế, nhiều người không hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, hoặc bị tác động bởi các yếu tố tình cảm, danh dự nên không chịu thỏa hiệp. Thái độ của nguyên đơn và bị đơn thường thiếu thiện chí, chỉ tập trung bảo vệ quan điểm của mình mà không lắng nghe đối phương. Về mặt khách quan, giá trị của đất đai ngày càng tăng cao khiến các bên khó nhượng bộ về lợi ích kinh tế. Hồ sơ pháp lý không rõ ràng, chứng cứ mâu thuẫn cũng là một rào cản lớn. Đôi khi, chính năng lực và kỹ năng của Thẩm phán trong việc phân tích vấn đề, gợi mở giải pháp chưa đủ sức thuyết phục cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.
2.3. Hạn chế trong quy định pháp luật về hòa giải hiện hành
Mặc dù Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và Luật Đất đai đã tạo ra hành lang pháp lý tương đối hoàn chỉnh, một số quy định vẫn còn hạn chế. Ví dụ, chưa có quy định cụ thể về cơ chế phối hợp giữa Tòa án và chính quyền địa phương (UBND cấp xã) trong việc sử dụng kết quả hòa giải ở cơ sở. Thông tin từ biên bản hòa giải tại xã thường không được khai thác hiệu quả trong phiên hòa giải tại Tòa. Ngoài ra, các quy định về việc áp dụng tập quán, hương ước trong hòa giải còn khá chung chung, gây khó khăn cho Thẩm phán khi vận dụng vào các vụ việc cụ thể ở những địa bàn có đặc thù văn hóa riêng. Những hạn chế này đòi hỏi cần có các kiến nghị hoàn thiện pháp luật để lấp đầy các khoảng trống pháp lý.
III. Hướng dẫn thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án
Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân là một quy trình pháp lý chặt chẽ, được quy định tại Chương XIII của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Đây là giai đoạn bắt buộc trong quá trình giải quyết vụ án, nhằm tạo cơ hội cho nguyên đơn và bị đơn tìm được tiếng nói chung trước khi Tòa án phải đưa ra phán quyết. Quá trình này bắt đầu ngay sau khi Tòa án thụ lý vụ án và Thẩm phán được phân công giải quyết. Thẩm phán có trách nhiệm nghiên cứu hồ sơ, thu thập chứng cứ và thông báo cho các đương sự về thời gian, địa điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải. Tại phiên họp, Thẩm phán sẽ phổ biến các quy định pháp luật liên quan, phân tích quyền và lợi ích của mỗi bên để họ có cái nhìn khách quan về vụ việc. Toàn bộ diễn biến của phiên hòa giải, các thỏa thuận đạt được hoặc những điểm chưa thống nhất đều phải được ghi lại trong biên bản hòa giải. Nếu các bên đạt được thỏa thuận, Tòa án sẽ lập biên bản hòa giải thành. Ngược lại, nếu không thể thỏa thuận, biên bản hòa giải không thành sẽ là cơ sở để Tòa án đưa vụ án ra xét xử. Hiểu rõ quy trình này giúp các bên tham gia tố tụng chuẩn bị tốt hơn và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
3.1. Quy trình chuẩn bị phiên họp hòa giải vụ án dân sự
Việc chuẩn bị cho phiên hòa giải đóng vai trò quyết định đến sự thành công của nó. Sau khi khởi kiện vụ án dân sự được thụ lý, Thẩm phán phải thực hiện nhiều bước quan trọng. Đầu tiên là nghiên cứu kỹ lưỡng hồ sơ, xác định quan hệ pháp luật tranh chấp và yêu cầu của các bên. Tiếp theo, Tòa án sẽ yêu cầu các bên giao nộp chứng cứ, đồng thời có thể tự mình tiến hành xác minh, thu thập thêm tài liệu cần thiết. Trước khi mở phiên hòa giải, Tòa án phải gửi thông báo hợp lệ cho tất cả các đương sự. Nội dung chuẩn bị của Thẩm phán không chỉ dừng lại ở mặt pháp lý mà còn phải tìm hiểu về mối quan hệ giữa các bên, nguyên nhân sâu xa của mâu thuẫn để xây dựng phương án hòa giải phù hợp.
3.2. Lập biên bản hòa giải và các nội dung cần thiết
Biên bản hòa giải là văn bản pháp lý quan trọng, ghi nhận toàn bộ quá trình và kết quả của phiên hòa giải. Theo Điều 211 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, biên bản hòa giải phải có các nội dung chính sau: thời gian, địa điểm; thành phần tham gia; ý kiến của các đương sự; những nội dung đã thỏa thuận và không thỏa thuận được. Biên bản phải được Thư ký Tòa án ghi chép đầy đủ, chính xác và có chữ ký của các đương sự có mặt, Thẩm phán chủ trì và Thư ký. Đây là tài liệu cốt lõi phản ánh sự tự nguyện và ý chí của các bên, là căn cứ để Tòa án ra các quyết định tố tụng tiếp theo. Do đó, việc lập biên bản phải được thực hiện một cách cẩn trọng và minh bạch.
3.3. Xử lý kết quả hòa giải thành và hòa giải không thành
Kết quả phiên hòa giải sẽ được xử lý theo hai hướng. Nếu hòa giải thành, trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày lập biên bản, Tòa án sẽ ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Quyết định này có hiệu lực pháp luật ngay sau khi được ban hành và không bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Trong trường hợp hòa giải không thành, hoặc các bên thay đổi ý kiến sau khi lập biên bản hòa giải thành, Thẩm phán sẽ lập biên bản ghi nhận và ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Khi đó, quá trình giải quyết tranh chấp sẽ chuyển sang giai đoạn xét xử sơ thẩm, nơi Tòa án sẽ đưa ra phán quyết dựa trên các chứng cứ và quy định của pháp luật.
IV. Bí quyết nâng cao hiệu quả hòa giải tranh chấp đất đai
Để nâng cao tỷ lệ hòa giải thành trong các vụ án tranh chấp đất đai, việc phát huy vai trò của Thẩm phán và áp dụng các kỹ năng chuyên môn là yếu tố then chốt. Một Thẩm phán giỏi không chỉ là người am hiểu pháp luật mà còn phải là một nhà tâm lý, một người đàm phán khéo léo. Kinh nghiệm từ thực tiễn xét xử cho thấy, hiệu quả hòa giải phụ thuộc rất lớn vào khả năng phân tích, tổng hợp chứng cứ và xác định đúng mấu chốt của vụ án. Thẩm phán cần chủ động gợi mở các giải pháp dung hòa lợi ích, chỉ ra cho các bên thấy được những rủi ro và chi phí nếu tiếp tục theo đuổi vụ kiện. Việc sử dụng các án lệ và các vụ việc tương tự đã được giải quyết thành công cũng là một phương pháp hiệu quả để tăng tính thuyết phục. Bên cạnh đó, Thẩm phán cần tạo ra một không khí hòa giải cởi mở, không áp đặt, để nguyên đơn và bị đơn cảm thấy được tôn trọng và thoải mái trình bày quan điểm. Việc kết hợp linh hoạt giữa quy định của pháp luật với các giá trị đạo đức, phong tục tập quán tại địa phương cũng là một bí quyết quan trọng. Đây chính là những giải pháp nâng cao hiệu quả hòa giải cần được chú trọng và phát triển trong hệ thống Tòa án nhân dân.
4.1. Vai trò của Thẩm phán trong việc dẫn dắt phiên hòa giải
Vai trò của Thẩm phán không chỉ là người chủ trì mà còn là người dẫn dắt, định hướng và xúc tác cho quá trình thương lượng. Thẩm phán phải giữ thái độ khách quan, công tâm, không thiên vị bất kỳ bên nào. Kỹ năng lắng nghe tích cực giúp Thẩm phán nắm bắt được mong muốn thực sự đằng sau những yêu cầu pháp lý của các bên. Bằng cách đặt câu hỏi gợi mở, Thẩm phán có thể giúp các đương sự tự nhìn nhận lại vấn đề, nhận ra điểm hợp lý và bất hợp lý trong lập trường của mình và của đối phương. Một Thẩm phán có uy tín và kinh nghiệm sẽ tạo được niềm tin, từ đó dễ dàng thuyết phục các bên tìm đến một giải pháp chung có lợi nhất.
4.2. Kỹ năng phân tích chứng cứ và thuyết phục các đương sự
Trong hòa giải, việc phân tích chứng cứ không nhằm mục đích phán xét đúng sai mà để chỉ ra cho các bên thấy được điểm mạnh, điểm yếu trong hồ sơ của mình. Thẩm phán cần giải thích rõ ràng, đơn giản về giá trị pháp lý của từng loại giấy tờ, lời khai để nguyên đơn và bị đơn có thể dự đoán được kết quả nếu vụ án được đưa ra xét xử. Từ đó, các bên sẽ có cơ sở để cân nhắc việc nhượng bộ. Kỹ năng thuyết phục bao gồm việc sử dụng ngôn ngữ pháp lý dễ hiểu, kết hợp với việc phân tích lợi ích kinh tế (tránh án phí, chi phí luật sư) và lợi ích xã hội (giữ gìn tình làng nghĩa xóm), tác động vào cả lý trí và tình cảm của các đương sự.
4.3. Áp dụng án lệ và kinh nghiệm thực tiễn để giải quyết
Việc viện dẫn án lệ và các vụ việc tương tự đã được Tòa án cấp trên giải quyết là một công cụ rất hữu hiệu. Khi một vụ tranh chấp quyền sử dụng đất có tình tiết tương tự như một án lệ đã được công bố, Thẩm phán có thể phân tích đường lối giải quyết đó cho các bên tham khảo. Điều này giúp tăng tính khách quan và sức thuyết phục cho các lập luận của Thẩm phán, đồng thời giúp các bên dự liệu được phán quyết của Tòa nếu hòa giải không thành. Bên cạnh đó, việc vận dụng kinh nghiệm thực tiễn, những giải pháp sáng tạo đã từng áp dụng thành công cho các vụ việc trước đó cũng là một phương pháp quan trọng để tháo gỡ những bế tắc trong quá trình thương lượng.
V. Thực tiễn hòa giải tranh chấp đất đai từ Tòa án Định Hóa
Nghiên cứu thực tiễn tại Tòa án nhân dân huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên cung cấp một cái nhìn sâu sắc về việc áp dụng pháp luật hòa giải vào thực tế. Công tác hòa giải tại đây đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần giải quyết ổn thỏa nhiều vụ tranh chấp quyền sử dụng đất phức tạp, giữ gìn an ninh trật tự tại địa phương. Các Thẩm phán đã nỗ lực vận dụng các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và các văn bản hướng dẫn. Tỷ lệ hòa giải thành công phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tính chất của vụ việc, sự đầy đủ của hồ sơ pháp lý và đặc biệt là thiện chí của các bên đương sự. Qua thực tiễn, nhiều bài học kinh nghiệm quý báu đã được rút ra. Một trong số đó là tầm quan trọng của việc phối hợp với chính quyền địa phương để xác minh nguồn gốc đất. Khi các bên đạt được thỏa thuận, Tòa án đã kịp thời ban hành quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự, đảm bảo kết quả hòa giải được thực thi nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên, thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai tại đây cũng cho thấy những thách thức chung, đòi hỏi cần tiếp tục có những giải pháp nâng cao hiệu quả hòa giải và hoàn thiện cơ chế pháp lý.
5.1. Thống kê tỷ lệ hòa giải thành công và các yếu tố ảnh hưởng
Phân tích số liệu các vụ án tranh chấp đất đai tại Tòa án huyện Định Hóa cho thấy tỷ lệ hòa giải thành có sự biến động. Những vụ việc mà các bên có quan hệ họ hàng, tranh chấp không quá gay gắt và có giấy tờ pháp lý tương đối rõ ràng thường có khả năng hòa giải thành công cao hơn. Ngược lại, những tranh chấp liên quan đến đất đai có giá trị lớn, lịch sử sử dụng phức tạp, hoặc các bên có mâu thuẫn cá nhân sâu sắc thường dẫn đến hòa giải không thành. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến tỷ lệ này bao gồm: mức độ đầy đủ của chứng cứ, nhận thức pháp luật của người dân, giá trị tài sản tranh chấp và đặc biệt là kỹ năng, kinh nghiệm và sự tận tâm của Thẩm phán được phân công.
5.2. Bài học kinh nghiệm từ các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất
Thực tiễn giải quyết các vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất tại Định Hóa đã đúc kết nhiều bài học quan trọng. Thứ nhất, việc xác minh tại chỗ, tham khảo ý kiến của những người cao tuổi, am hiểu về lịch sử đất đai trong khu vực là vô cùng cần thiết. Thứ hai, Thẩm phán cần kiên trì, tổ chức nhiều phiên hòa giải nếu cần thiết, thay vì vội vàng đưa vụ án ra xét xử. Thứ ba, việc giải thích cặn kẽ về các chi phí tố tụng như án phí, phí định giá, phí đo đạc... có tác động mạnh mẽ đến quyết định của các đương sự. Cuối cùng, việc xây dựng một phương án hòa giải cụ thể, chi tiết, đảm bảo quyền lợi hợp lý cho tất cả các bên là chìa khóa để đi đến thỏa thuận thành công.
5.3. Ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự
Khi các bên đã đạt được thống nhất, việc ban hành quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự là bước cuối cùng và quan trọng nhất để chấm dứt tranh chấp. Tại Tòa án Định Hóa, quy trình này được thực hiện nghiêm túc theo Điều 212 và 213 của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Quyết định này ghi nhận rõ ràng nội dung thỏa thuận của nguyên đơn, bị đơn và những người liên quan. Việc ban hành quyết định kịp thời không chỉ thể hiện sự tôn trọng ý chí của các bên mà còn đảm bảo tính pháp lý và khả năng thi hành cho kết quả hòa giải, chính thức khép lại vụ việc và tránh các tranh chấp phát sinh trong tương lai.
VI. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về hòa giải tranh chấp đất đai
Từ những phân tích về lý luận và thực tiễn, việc đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hòa giải và hoàn thiện hệ thống pháp luật là yêu cầu cấp thiết. Để công tác hòa giải tranh chấp đất đai thực sự trở thành một cơ chế hiệu quả, cần có những điều chỉnh đồng bộ từ Luật Đất đai đến Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Các kiến nghị hoàn thiện pháp luật cần tập trung vào việc đơn giản hóa một số thủ tục, tăng cường cơ chế phối hợp giữa Tòa án nhân dân và các cơ quan quản lý nhà nước về đất đai. Cần có hướng dẫn chi tiết hơn về việc thu thập, đánh giá chứng cứ trong các vụ án có nguồn gốc lịch sử phức tạp. Song song với việc hoàn thiện pháp luật, việc nâng cao năng lực cho đội ngũ Thẩm phán là yếu tố không thể thiếu. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cần chú trọng không chỉ kiến thức pháp luật chuyên sâu mà còn cả kỹ năng hòa giải, đàm phán và tâm lý học. Chỉ khi có một hành lang pháp lý hoàn chỉnh và một đội ngũ cán bộ tư pháp có đủ năng lực, công tác hòa giải mới có thể phát huy tối đa vai trò của mình, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, ổn định và phát triển.
6.1. Kiến nghị sửa đổi bổ sung Bộ luật Tố tụng dân sự 2015
Các kiến nghị hoàn thiện pháp luật đối với Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 nên tập trung vào một số điểm. Cần quy định rõ hơn về cơ chế ghi nhận và sử dụng kết quả hòa giải tại cơ sở như một nguồn chứng cứ tham khảo quan trọng cho Thẩm phán. Nên xem xét kéo dài thời gian chuẩn bị xét xử đối với các vụ án đất đai phức tạp để Tòa án có đủ thời gian hòa giải. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu bổ sung các quy định về hòa giải trực tuyến để phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại cho các đương sự, đặc biệt là những người ở xa. Việc chuẩn hóa mẫu biên bản hòa giải cũng cần được quan tâm để đảm bảo tính thống nhất và chặt chẽ.
6.2. Đề xuất hoàn thiện các quy định trong Luật Đất đai
Đối với Luật Đất đai, cần có những sửa đổi để tăng cường tính hiệu quả của thủ tục hòa giải ở cấp xã. Nên quy định rõ hơn về thành phần, năng lực của Hội đồng hòa giải cấp xã và giá trị pháp lý của biên bản hòa giải tại đây. Cần xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia hoàn chỉnh và dễ dàng truy cập. Điều này sẽ giúp Tòa án và các bên liên quan nhanh chóng xác minh được thông tin về nguồn gốc, lịch sử thửa đất, từ đó rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hòa giải. Cần có quy định rõ ràng hơn về việc xử lý các loại giấy tờ đất đai do chế độ cũ cấp để làm cơ sở pháp lý vững chắc cho việc giải quyết.
6.3. Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ Thẩm phán
Con người là yếu tố quyết định. Cần thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật đất đai và kỹ năng hòa giải cho đội ngũ Thẩm phán. Nội dung đào tạo cần cập nhật các quy định mới, các án lệ và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ các vụ việc điển hình. Cần khuyến khích các Thẩm phán tự học hỏi, nghiên cứu để nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng mềm. Đồng thời, cần có cơ chế đánh giá, khen thưởng hợp lý đối với những Thẩm phán làm tốt công tác hòa giải, tạo động lực để họ cống hiến và phát huy hết khả năng của mình trong việc giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn trong nhân dân.
