Hiện Thực và Con Người Trong Sáng Tác Của Hữu Thỉnh

Hữu Thỉnh, một nhà thơ tiêu biểu của thế hệ trưởng thành từ chiến tranh, đã ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả bằng sự chân thành và giản dị. Sáng tác của Hữu Thỉnh được đưa vào giảng dạy trong nhà trường, nhiều tác phẩm được phổ nhạc và được giải thưởng văn học có giá trị. Hữu Thỉnh đã nhận được nhiều giải thưởng văn học có giá trị như giải ba cuộc thi thơ trên báo Văn nghệ năm 1973, giải A cuộc thi thơ trên báo Văn nghệ năm 1975 - 1976, giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1980. Ông luôn quan tâm đến hiện thực đời sống và con người, thể hiện qua nhiều tác phẩm phản ánh đất nước và con người Việt Nam.

Nghiên cứu về hiện thực và con người trong sáng tác của Hữu Thỉnh giúp ta hiểu rõ hơn về sự chuyển biến trong quan niệm nghệ thuật của ông qua các giai đoạn lịch sử. Giai đoạn trước 1975, thơ ca của Hữu Thỉnh khám phá hiện thực cuộc chiến tranh với nỗi đau thương, niềm tin vào kháng chiến. Sau đó, văn chương có thể bàn về nhiều vấn đề đa dạng hướng tới đời thường. Chính sự chuyển biến sâu sắc giúp Hữu Thỉnh có sức sáng tác lâu bền, đóng góp cho nền văn học dân tộc.

Thơ Hữu Thỉnh không chỉ phản ánh sự hào hùng của chiến thắng mà còn khắc họa sâu sắc những mất mát, đau thương mà chiến tranh gây ra cho con người và đất nước. Những hình ảnh về sự hy sinh, mất mát được miêu tả một cách chân thực, gợi lên lòng xót xa, cảm thương trong lòng người đọc. Thơ ông đi sâu vào khai thác cái hay, cái đẹp của dân gian, dân tộc, vừa biết dồn tâm lực, tài năng cho việc tìm kiếm, sáng tạo cái mới

Dù phải đối mặt với khó khăn, gian khổ và mất mát, con người trong thơ Hữu Thỉnh vẫn giữ vững niềm tin vào thắng lợi cuối cùng, ý chí chiến đấu kiên cường. Tinh thần lạc quan, yêu đời và khát vọng hòa bình được thể hiện một cách mạnh mẽ, trở thành nguồn động lực lớn lao cho văn học Việt Nam đương đại. Chất ru vỗ, ngọt ngào mang tính sử thi trong “Đường tới thành phố” và giai đoạn trước đó đã nhường chỗ cho giọng ưu tư, chua chát đau đời.

Đề tài trong thơ Hữu Thỉnh trở nên đa dạng hơn, không chỉ giới hạn trong chiến tranh và cách mạng. Ông tập trung khai thác những khía cạnh đời thường, những vấn đề xã hội và số phận của từng cá nhân trong xã hội. Tình cảm gia đình trong thơ Hữu Thỉnh được thể hiện rõ nét. Thơ Hữu Thỉnh không nghiêng về gam giọng sôi nổi, hào hùng mà nghiêng về trầm lắng.

Phong cách thơ Hữu Thỉnh cũng có sự thay đổi, từ giọng điệu hào hùng, sử thi sang giọng điệu trữ tình, suy tư. Ngôn ngữ thơ trở nên gần gũi, giản dị hơn, nhưng vẫn giàu hình ảnh và cảm xúc. "Cái chất ru vỗ, ngọt ngào mang tính sử thi trong “Đường tới thành phố” và giai đoạn trước đó đã nhường chỗ cho giọng ưu tư, chua chát đau đời” [14]. Cái trầm lắng đó người ta bắt gặp ở những cảm xúc xót xa, đau đớn luôn thường trực trong tâm hồn nhà thơ.

Dù viết ở đề tài nào, tình yêu quê hương đất nước luôn là một mạch nguồn cảm xúc xuyên suốt trong thơ Hữu Thỉnh. Ông ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, lịch sử, văn hóa Việt Nam, đồng thời bày tỏ lòng tự hào, yêu mến đối với con người Việt Nam. Mọi hình ảnh của quê hương, đất nước từ con suối, bờ tre, cánh rừng đến ngôi nhà, ngọn lửa rộng lớn hơn là bầu trời, biển cả… đều trở thành đối tượng để nhà thơ thể hiện tiếng nói tri ân.

Hữu Thỉnh vận dụng linh hoạt ngôn ngữ đời thường, ngôn ngữ dân gian, tạo nên sự gần gũi, dễ hiểu cho thơ của mình. Ông không ngại sử dụng những từ ngữ, hình ảnh quen thuộc trong đời sống hàng ngày, nhưng vẫn mang đến những bất ngờ, thú vị cho người đọc. Hữu Thỉnh tiếp thu truyền thống dân tộc không những chỉ là ở cách nói, cách ví von, so sánh, mà còn ở cách tư duy, cách liên tưởng độc đáo, ở âm hưởng xa xôi khó nhận biết.

Thơ Hữu Thỉnh không chỉ là những cảm xúc nhất thời mà còn chứa đựng những suy tư, triết lý sâu sắc về cuộc đời, về con người, về xã hội. Giọng điệu thơ ông vừa trữ tình, vừa suy tư, vừa mang tính triết lý, tạo nên chiều sâu và sức nặng cho tác phẩm. "…chiều sâu và nét riêng trong cái nhìn nghệ thuật của Hữu Thỉnh chính là những suy tư không ngừng về nhân thế bằng giọng trầm lắng" [14].

Hữu Thỉnh sử dụng nhiều biểu tượng trong thơ, như biểu tượng con đường, biểu tượng ngọn lửa, biểu tượng biển, để thể hiện những ý tưởng, tình cảm của mình. Các biểu tượng này không chỉ mang ý nghĩa tả thực mà còn gợi lên những liên tưởng sâu xa, giúp thơ Hữu Thỉnh trở nên giàu ý nghĩa và sức gợi. Ba kiểu loại con người: con người đồng cảm, con người tình nghĩa và con người cô đơn.

Hữu Thỉnh luôn thể hiện tình yêu thương và sự đồng cảm sâu sắc với con người, đặc biệt là những người phải chịu nhiều đau khổ, mất mát trong cuộc sống. Thơ ông là tiếng nói bênh vực những người yếu thế, kêu gọi sự công bằng và lòng trắc ẩn trong xã hội. Nhà thơ đồng cảm da diết đến cháy lòng với con người ở mọi chiều cảm xúc, nỗi niềm hạnh phúc và đau khổ, nhẫn nại hi sinh mà chan chứa hi vọng.

Thơ Hữu Thỉnh ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam, như lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm, sự hy sinh cao cả, lòng nhân ái, sự thủy chung và tinh thần lạc quan. Ông khắc họa những hình tượng con người Việt Nam kiên cường, bất khuất, luôn hướng tới những giá trị tốt đẹp. Con người tình nghĩa trong thơ Hữu Thỉnh luôn mang tấm lòng yêu quê hương, đất nước, sống có nghĩa có tình.

Sáng tác của Hữu Thỉnh đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà thơ sau, đặc biệt là trong việc khai thác những đề tài về chiến tranh, con người và tình yêu quê hương đất nước. Phong cách thơ Hữu Thỉnh cũng được nhiều nhà thơ trẻ học hỏi và vận dụng. Hữu Thỉnh là nhà thơ tạo được một giọng riêng, cho đến tập thơ Thương lượng với thời gian, dù có riết róng hơn hay quặn thắt hơn, ông vẫn giữ được cái giọng riêng ấy.

Hữu Thỉnh là một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam đương đại. Ông đã có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển của thơ ca Việt Nam, đồng thời để lại những dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả. Thơ ông luôn sống trong lòng người đọc và đã nhận được những lời ngợi ca.Qua khảo sát, chúng tôi chưa thấy có bài viết, công trình nghiên cứu nào đi sâu khám phá, tìm hiểu một cách toàn diện, hệ thống về vấn đề hiện thực cuộc sống và con người trong các sáng tác của nhà thơ.