I. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Văn học Việt Nam thế kỷ XVIII và nửa đầu XIX đã được nghiên cứu từ nhiều góc độ, đặc biệt là từ góc độ giới. Các tư liệu tiếng Việt và nước ngoài đều tập trung vào việc phân tích tác phẩm văn học và di sản văn học của giai đoạn này. Khái niệm giới và nghiên cứu giới được xem xét qua lăng kính của lý thuyết diễn ngôn giới và diễn ngôn tính dục. Bối cảnh lịch sử, văn hóa và tư tưởng đã hình thành nên các diễn ngôn giới trong văn học thời kỳ này.
1.1. Các tư liệu tiếng Việt
Các tư liệu tiếng Việt tập trung vào phân tích văn học từ góc độ giới, đặc biệt là hình tượng phụ nữ trong văn học. Nghiên cứu này nhấn mạnh sự bất bình đẳng giới và vai trò của phụ nữ trong xã hội phong kiến. Các tác phẩm của Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, và Đoàn Thị Điểm được phân tích kỹ lưỡng để làm rõ quan niệm về nữ tính và nam tính.
1.2. Các tư liệu nước ngoài
Các tư liệu nước ngoài cung cấp cái nhìn so sánh về văn học Việt Nam với các nền văn học khác. Nghiên cứu này tập trung vào văn học so sánh và văn hóa Việt Nam, đặc biệt là sự tương đồng và khác biệt trong quan niệm giới. Các học giả quốc tế cũng đánh giá cao sự đóng góp của văn học dân gian và văn học cổ điển Việt Nam trong việc phản ánh tình hình xã hội thời kỳ đó.
II. Quan niệm về nam giới và nam tính
Chương này tập trung vào quan niệm về nam giới và nam tính trong văn học Việt Nam thế kỷ XVIII - nửa đầu XIX. Nam giới được khắc họa qua lăng kính của Nho giáo, với vai trò là chủ thể kiến tạo tri thức và duy trì cấu trúc nam tính lý tưởng. Tuy nhiên, sự chuyển dịch trong cấu trúc nam tính cũng được đề cập, đặc biệt là từ góc nhìn của nữ giới.
2.1. Nam giới từ điểm nhìn tự kiến tạo
Nam giới được miêu tả như những người tự kiến tạo hình ảnh của mình, duy trì cấu trúc nam tính theo quan niệm Nho giáo. Họ là chủ thể của tri thức và quyền lực, được khắc họa qua các phương thức tự thuật. Tuy nhiên, sự chuyển dịch trong cấu trúc nam tính cũng được nhận thấy, đặc biệt là trong các tác phẩm phản ánh sự thay đổi của xã hội.
2.2. Nam giới từ điểm nhìn nữ giới
Từ góc nhìn của nữ giới, nam giới trở thành đối tượng bị đả kích, châm biếm, và giễu nhại. Thân thể nam giới được miêu tả qua lăng kính nữ quyền, phản ánh sự thay đổi trong quan niệm về giới. Điều này cho thấy sự phá vỡ các quy phạm truyền thống và sự xuất hiện của các diễn ngôn mới về giới tính.
III. Quan niệm về nữ giới và nữ tính
Chương này phân tích quan niệm về nữ giới và nữ tính trong văn học Việt Nam thế kỷ XVIII - nửa đầu XIX. Nữ giới được miêu tả từ góc nhìn của nam giới, với các quan niệm chính thống và phi chính thống. Đồng thời, sự tự biểu đạt của nữ giới như một hình thức phản kháng cũng được đề cập.
3.1. Nữ giới từ điểm nhìn định vị của nam giới
Nữ giới được miêu tả qua lăng kính của nam giới, với các quan niệm chính thống về phẩm hạnh và vai trò xã hội. Tuy nhiên, các quan niệm phi chính thống cũng xuất hiện, phản ánh sự đa dạng trong cách nhìn nhận về nữ giới. Điều này cho thấy sự phức tạp trong diễn ngôn giới thời kỳ này.
3.2. Nữ giới tự biểu đạt
Nữ giới tự biểu đạt qua các tác phẩm văn học, thể hiện sự phản kháng và khát khao dục tính. Sự miêu tả thân thể nữ gắn liền với khát vọng tự do và quyền tự quyết. Điều này phản ánh sự thay đổi trong quan niệm về giới và sự xuất hiện của các diễn ngôn mới về nữ quyền.
IV. Hiện tượng văn hóa tính dục và thủ pháp biểu đạt
Chương này tập trung vào các hiện tượng văn hóa tính dục đặc biệt và thủ pháp biểu đạt diễn ngôn giới trong văn học Việt Nam thế kỷ XVIII - nửa đầu XIX. Các hiện tượng như nam tính mềm, đồng tính luyến ái, và quyền tự quyết về tính dục của nữ giới được phân tích kỹ lưỡng.
4.1. Hiện tượng văn hóa tính dục
Các hiện tượng như nam tính mềm và đồng tính luyến ái được phân tích như một phần của diễn ngôn giới. Quá trình tự giải và quyền tự quyết về tính dục của nữ giới cũng được đề cập, phản ánh sự thay đổi trong quan niệm về giới tính và tính dục.
4.2. Thủ pháp biểu đạt diễn ngôn giới
Các thủ pháp biểu đạt như mượn giọng và male gaze được sử dụng để thể hiện diễn ngôn giới. Male gaze được sử dụng để miêu tả thân thể nữ qua lăng kính nam giới, phản ánh sự kiểm soát và quyền lực trong diễn ngôn giới. Điều này cho thấy sự phức tạp trong cách biểu đạt giới tính trong văn học.
