I. Giới thiệu và tính cấp thiết của đề tài
Luận án tiến sĩ pháp luật về Điều kiện thương mại chung (ĐKTMC) tập trung vào việc phân tích lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này. ĐKTMC đã trở thành một phần không thể thiếu trong thương mại hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, việc áp dụng các điều khoản hợp đồng mẫu do một bên áp đặt có thể dẫn đến sự bất công, đặc biệt đối với người tiêu dùng (NTD). Luận án nhấn mạnh sự cần thiết của việc kiểm soát pháp luật để đảm bảo công bằng trong giao dịch thương mại.
1.1. Bối cảnh và thách thức
Trong kỷ nguyên số, ĐKTMC đặt ra thách thức lớn đối với lý thuyết hợp đồng truyền thống. Việc áp dụng các điều khoản hợp đồng mẫu có thể làm giảm khả năng đạt được thoả thuận công bằng giữa các bên. Điều này đặc biệt nghiêm trọng trong các giao dịch với NTD, vốn được coi là bên yếu thế. Luận án chỉ ra rằng, sự thiếu hụt các quy định pháp luật cụ thể đã dẫn đến nhiều tranh cãi và bất cập trong thực tiễn áp dụng.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của luận án là làm rõ các vấn đề lý luận về ĐKTMC, phân tích thực trạng pháp luật hiện hành, và đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật. Luận án cũng nhằm xác định căn nguyên của việc kiểm soát pháp luật đối với ĐKTMC, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế của Việt Nam.
II. Lý luận về Điều kiện thương mại chung
Luận án đi sâu vào phân tích các khái niệm, nguồn gốc, và bản chất pháp lý của ĐKTMC. ĐKTMC được định nghĩa là các điều khoản được soạn thảo sẵn bởi một bên và áp dụng cho nhiều giao dịch khác nhau. Luận án cũng phân tích lợi ích và hạn chế của ĐKTMC, đồng thời đánh giá các mô hình pháp luật về ĐKTMC trên thế giới.
2.1. Khái niệm và bản chất pháp lý
ĐKTMC được xem là một công cụ quan trọng trong thương mại hiện đại, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đàm phán. Tuy nhiên, bản chất pháp lý của ĐKTMC cũng tiềm ẩn nguy cơ lạm dụng, đặc biệt khi các điều khoản này được soạn thảo bởi bên có thế mạnh trong giao dịch. Luận án nhấn mạnh sự cần thiết của việc kiểm soát pháp luật để đảm bảo công bằng.
2.2. Mô hình pháp luật quốc tế
Luận án so sánh các mô hình pháp luật về ĐKTMC tại Liên minh Châu Âu (EU) và một số quốc gia khác. Các quy định của EU, đặc biệt là Chỉ thị 93/13/EEC, được coi là tiêu chuẩn quốc tế trong việc kiểm soát các điều khoản bất công. Luận án cũng phân tích các bài học kinh nghiệm từ các quốc gia này để áp dụng vào bối cảnh Việt Nam.
III. Thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam
Luận án đánh giá thực trạng pháp luật về ĐKTMC tại Việt Nam, chỉ ra các quy định hiện hành còn nhiều bất cập. Các quy định về ĐKTMC trong Bộ luật Dân sự và Luật Bảo vệ người tiêu dùng được phân tích chi tiết, đồng thời luận án cũng đánh giá thực tiễn áp dụng trong các lĩnh vực tài chính ngân hàng và kinh doanh nhà ở.
3.1. Quy định pháp luật hiện hành
Các quy định về ĐKTMC trong Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Bảo vệ người tiêu dùng được đánh giá là còn chung chung và thiếu đồng bộ. Luận án chỉ ra rằng, việc thiếu các quy định cụ thể về kiểm soát ĐKTMC đã dẫn đến nhiều tranh cãi trong thực tiễn áp dụng.
3.2. Thực tiễn áp dụng
Luận án phân tích thực tiễn áp dụng ĐKTMC trong lĩnh vực tài chính ngân hàng và kinh doanh nhà ở. Các vấn đề như bất cân xứng thông tin và sự lạm dụng các điều khoản bất công được chỉ ra là phổ biến. Luận án cũng đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật.
IV. Đề xuất hoàn thiện pháp luật về ĐKTMC
Luận án đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về ĐKTMC tại Việt Nam, bao gồm việc bổ sung các nguyên tắc công bằng trong giao kết hợp đồng, xây dựng các chế định pháp lý cụ thể, và tăng cường vai trò của các cơ quan giám sát. Luận án cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế để đảm bảo pháp luật Việt Nam phù hợp với xu thế hội nhập.
4.1. Định hướng hoàn thiện
Luận án đề xuất việc đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ trong các quy định pháp luật về ĐKTMC. Các nguyên tắc công bằng và bảo vệ quyền lợi của NTD cần được đưa vào các quy định cụ thể. Luận án cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển.
4.2. Giải pháp cụ thể
Các giải pháp cụ thể bao gồm việc bổ sung các quy định về kiểm soát ĐKTMC trong Bộ luật Dân sự, tăng cường vai trò của các cơ quan giám sát, và nâng cao nhận thức của NTD và doanh nghiệp về các quy định pháp luật. Luận án cũng đề xuất việc thừa nhận án lệ như một nguồn pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan đến ĐKTMC.