Luận án tiến sĩ nghiên cứu nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV

• Tác giả: Trịnh Huỳnh An
• Người hướng dẫn: Trần Nho Thìn
• Trường học: Trường Đại học Vinh
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Nghệ An

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lí do chọn đề tài
• 0.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Đóng góp của luận án
• 0.6. Cấu trúc của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.1.1. Nghiên cứu chung về nhân vật hoàng đế trong văn học từ thế kỉ X đến thế kỉ XV
• 1.2. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ HÌNH THÀNH NHÂN VẬT HOÀNG ĐẾ TRONG VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XV
• 2.1. Giới thuyết về nhân vật hoàng đế
• 2.1.1. Khái niệm nhân vật hoàng đế. Sự khác nhau giữa “Đế” và “Vương”
• 2.1.2. Mô hình hoàng đế lý tưởng trong tư duy chính trị Việt Nam trung đại
• 2.1.3. Những tiền đề của sự xuất hiện nhân vật hoàng đế trong văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XV
• 2.1.3.1. Tiền đề lịch sử, xã hội
• 2.1.3.2. Tiền đề văn hoá, chính trị
• 2.2. Vị thế của nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam. Giai đoạn từ thế kỉ X đến thế kỉ XV
• 2.3. Vị thế của nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam. Giai đoạn từ sau thế kỉ XV đến thế kỉ XIX
• 2.4. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT HOÀNG ĐẾ TRONG VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XV
• 3.1. Nhân vật hoàng đế với tư cách là cái tôi tự biểu hiện
• 3.2. Nhân vật hoàng đế - thiên tử trong ý thức chính trị
• 3.3. Nhân vật hoàng đế - thiền nhân trong những suy tư mang màu sắc tôn giáo
• 3.4. Nhân vật hoàng đế - thi sĩ trong cảm quan thẩm mĩ
• 3.5. Nhân vật hoàng đế với tư cách khách thể phản ánh
• 3.6. Nhân vật hoàng đế “thập toàn” của đấng “chăn dân” trong cảm hứng ngợi ca
• 3.7. Nhân vật hoàng đế “bất toàn” trong cảm hứng phê phán, phúng gián
• 3.8. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN NHÂN VẬT HOÀNG ĐẾ TRONG VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XV
• 4.1. Sự thể hiện nhân vật hoàng đế nhìn từ việc lựa chọn thể loại
• 4.2. Văn chính luận
• 4.3. Sự thể hiện nhân vật hoàng đế và những lựa chọn ngôn từ
• 4.3.1. Hệ thống ngôn từ bộc lộ khẩu khí của đế vương
• 4.3.2. Hệ thống ngôn từ thể hiện nhãn quan chính trị
• 4.3.3. Hệ thống ngôn từ thể hiện quan niệm thẩm mĩ
• 4.4. Sự vận dụng bút pháp
• 4.4.1. Bút pháp trữ tình
• 4.4.2. Bút pháp khoa trương
• 4.5. Tiểu kết chương 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết của đề tài

Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc nghiên cứu nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV. Phần tổng quan đã khái quát các công trình nghiên cứu trước đây về chủ đề này, nhấn mạnh sự thiếu vắng các nghiên cứu hệ thống và toàn diện. Các công trình trước chủ yếu tập trung vào từng nhân vật hoàng đế cụ thể hoặc mẫu hình hoàng đế trong một tác phẩm nhất định. Luận án này đặt mục tiêu lấp đầy khoảng trống đó bằng cách xây dựng một cái nhìn tổng thể về nhân vật hoàng đế trong giai đoạn văn học này.

1.1. Nghiên cứu chung về nhân vật hoàng đế

Các nghiên cứu trước đây về nhân vật hoàng đế thường tập trung vào các khía cạnh chính trị, quân sự, và ngoại giao. Tuy nhiên, nghiên cứu dưới góc độ văn học vẫn còn hạn chế. Luận án này nhấn mạnh sự cần thiết của việc phân tích nhân vật hoàng đế như một đối tượng văn học, qua đó làm rõ mối quan hệ giữa văn học và chính trị trong thời kỳ trung đại.

1.2. Cơ sở lý thuyết

Luận án sử dụng các lý thuyết về loại hình, mối quan hệ giữa văn hóa – tư tưởng và văn học, liên văn bản, và diễn ngôn để phân tích nhân vật hoàng đế. Các lý thuyết này giúp làm rõ cách thức hoàng đế được khắc họa trong văn học, cũng như vai trò của họ trong bối cảnh lịch sử và văn hóa đương thời.

II. Cơ sở hình thành nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV

Phần này tập trung vào việc phân tích các yếu tố lịch sử, xã hội, và văn hóa đã hình thành nên nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam. Luận án chỉ ra rằng, từ thế kỷ X đến XV, hoàng đế không chỉ là biểu tượng quyền lực mà còn là nhân vật trung tâm trong các tác phẩm văn học, phản ánh tư tưởng chính trị và văn hóa của thời kỳ này.

2.1. Tiền đề lịch sử và xã hội

Sau hơn một ngàn năm Bắc thuộc, chiến thắng của Ngô Quyền đã mở ra kỷ nguyên tự chủ cho dân tộc. Hoàng đế trở thành biểu tượng của quyền lực và sự thống nhất quốc gia. Luận án phân tích cách các yếu tố lịch sử và xã hội đã ảnh hưởng đến việc khắc họa nhân vật hoàng đế trong văn học.

2.2. Tiền đề văn hóa và chính trị

Văn học trung đại Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc từ tư tưởng Nho giáo, Phật giáo, và Đạo giáo. Hoàng đế được khắc họa như một nhân vật lý tưởng, kết hợp giữa quyền lực chính trị và đạo đức. Luận án làm rõ cách các yếu tố văn hóa và chính trị đã định hình nên mẫu hình hoàng đế trong văn học.

III. Đặc điểm nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV

Luận án phân tích các đặc điểm nổi bật của nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam. Hoàng đế được khắc họa như một nhân vật đa diện, vừa là người lãnh đạo quốc gia, vừa là nhà thơ, nhà tư tưởng, và người tu hành. Luận án cũng chỉ ra sự khác biệt trong cách khắc họa hoàng đế giữa các giai đoạn lịch sử.

3.1. Hoàng đế như cái tôi tự biểu hiện

Hoàng đế thường xuất hiện như một nhân vật tự biểu hiện, thể hiện tư tưởng và cảm xúc cá nhân qua các tác phẩm văn học. Luận án phân tích cách các hoàng đế sử dụng văn chương để khẳng định quyền lực và tính chính danh của mình.

3.2. Hoàng đế như khách thể phản ánh

Bên cạnh việc tự biểu hiện, hoàng đế cũng được khắc họa như một đối tượng phản ánh trong các tác phẩm văn học của các nhà nho và thiền sư. Luận án làm rõ cách các tác giả này sử dụng hoàng đế để truyền tải thông điệp chính trị và đạo đức.

IV. Phương thức thể hiện nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam từ thế kỷ X đến XV

Phần này tập trung vào các phương thức nghệ thuật được sử dụng để khắc họa nhân vật hoàng đế trong văn học trung đại Việt Nam. Luận án phân tích cách các thể loại văn học, ngôn từ, và bút pháp được sử dụng để làm nổi bật hình tượng hoàng đế.

4.1. Lựa chọn thể loại

Luận án chỉ ra rằng, các thể loại như văn chính luận, thơ ca, và sử ký thường được sử dụng để khắc họa hoàng đế. Mỗi thể loại mang lại một góc nhìn khác nhau về nhân vật này, từ quyền lực chính trị đến đời sống tâm linh.

4.2. Ngôn từ và bút pháp

Luận án phân tích cách các tác giả sử dụng ngôn từ và bút pháp để làm nổi bật hình tượng hoàng đế. Các từ ngữ mang tính biểu tượng cao, cùng với bút pháp trữ tình và khoa trương, đã góp phần tạo nên hình ảnh hoàng đế như một nhân vật lý tưởng trong văn học.