Luận án tiến sĩ ngữ văn: Khảo sát cấu trúc ngữ nghĩa của hiện tượng đảo ngữ trong tiếng Anh và tiếng Việt

• Tác giả: Nguyen Thi Quynh Hoa
• Người hướng dẫn: Tran Huu Manh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
• Chuyên ngành: Lí luận ngôn ngữ
• Đề tài: Khảo sát cấu trúc ngữ nghĩa của hiện tượng đảo ngữ trong tiếng Anh và tiếng Việt
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2004
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TONG QUAN VE ĐẢO NGU TIENG ANH, TIENG VIET VA CAC CO SG LI THUYET CO LIEN QUAN
• 1.1. Tổng quan về đảo ngữ tiếng Anh
• 1.2. Đảo ngữ tiếng Anh từ góc nhìn lịch đại
• 1.3. Tình hình nghiên cứu đảo ngữ tiếng Anh
• 1.4. Một số kiến giải tiêu biểu về đảo ngữ toàn phần
• 1.5. Một số kiến giải tiêu biểu về đảo trợ động từ
• 1.6. Kiến giải về đảo ngữ dựa vào “đề ngữ”
• 1.7. Tổng quan về đảo ngữ tiếng Việt
• 1.8. Đảo ngữ trong lĩnh vực ngữ pháp
• 1.9. Đảo ngữ trong lĩnh vực phong cách học
• 1.10. Các cơ sở lí thuyết có liên quan đến đảo ngữ
• 1.11. Trật tự từ và tính hình tuyến trong ngôn ngữ
• 1.12. Một số quan niệm về sự thay đổi trật tự từ
• 1.13. Đảo ngữ là một quá trình cú pháp
• 1.14. Tiểu kết
• 2. CHƯƠNG 2: QUAN NIEM CUA LUẬN AN VE DAO NGỮ TRONG TIENG ANH VA TIENG VIET
• 2.1. Đảo ngữ tiếng Anh
• 2.2. Định nghĩa và mô hình cấu trúc
• 2.2.1. Mô hình AVS
• 2.2.2. Mô hình CVS
• 2.2.3. Mô hình PREDICATION + BE + SUBJECT
• 2.3. Đảo trợ động từ (ĐTĐT)
• 2.3.1. Mô hình X + OPERATOR + SUBJECT + Y
• 2.3.2. Mô hình PRO-FORM + OPERATOR + SUBJECT
• 2.3.3. Mô hình OPERATOR + SUBJECT + PREDICATION
• 2.4. Tiêu chí phân biệt DNTP và DTDT
• 2.5. Các thành phần trong mô hình câu đảo ngữ
• 2.5.1. Trạng ngữ (Adverbial)
• 2.5.2. Chủ ngữ ngữ pháp (Grammatical Subject)
• 2.5.3. Trợ động từ (Operator)
• 2.6. Đảo ngữ tiếng Việt
• 2.6.1. Vấn đề đảo bé ngữ
• 2.6.2. Vấn đề đảo trạng ngữ
• 2.6.3. Đảo ngữ và câu tồn tại
• 2.6.4. Một số đặc điểm của đảo ngữ tiếng Việt
• 2.6.5. Tiểu kết
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẢO NGỮ VỚI CHỨC NĂNG GIỚI THIỆU THỰC THỂ TRONG DIỄN NGÔN
• 3.1. Chức năng giới thiệu thực thể trong diễn ngôn
• 3.2. Mô hình AVS
• 3.3. A có cấu tạo là trạng từ chỉ xuất (Deitic Adverb)
• 3.4. “Here + Be + Noun Phrase Subject”
• 3.5. “Now + Be + Noun Phrase Subject”
• 3.6. A là trạng ngữ chỉ vị trí (Position Adjunct)
• 3.7. “Position Adjunct + Be + Noun Phrase Subject”
• 3.8. “Position Adjunct + Existence Verb + Noun Phrase Subject”
• 3.9. A là trạng ngữ chỉ hướng (Direction Adjunct)
• 3.10. A là trạng ngữ chỉ nguồn (Source Adjunct)
• 3.11. A là trạng ngữ chỉ thời gian (Time Adjunct)
• 3.12. A là trạng ngữ định vị trừu tượng (Abstract Location Adjunct)
• 3.13. Mô hình CVS
• 3.14. Mô hình PREDICATION + BE + NOUN PHRASE SUBJECT
• 3.15. Tiểu kết
• 4. CHƯƠNG 4: ĐẢO NGỮ VỚI CHỨC NĂNG NHẤN MẠNH
• 4.1. Đảo ngữ và nhấn mạnh
• 4.2. Chức năng đánh dấu tiêu điểm thông báo
• 4.3. Tiêu điểm thông báo là chủ ngữ đảo
• 4.4. Tiêu điểm thông báo là bổ ngữ đảo
• 4.5. Tiêu điểm thông báo là trạng ngữ đảo
• 4.6. Tiêu điểm thông báo là vị ngữ đảo
• 4.7. Chức năng nhấn mạnh biểu cảm
• 4.8. Chức năng nhấn mạnh cường điệu
• 4.9. X là một yếu tố phủ định
• 4.9.1. “Never/At no time + Operator + Subject + Y”
• 4.9.2. “Nowhere + Operator + Subject + Y”
• 4.9.3. “In no way/No way + Operator + Subject + Y”
• 4.9.4. “Under (In) no circumstances/On no account + Operator + Subject + Y”
• 4.9.5. “Not until + Clause + Operator + Clause”
• 4.10. X là một yếu tố bán phủ định
• 4.11. X là một trạng ngữ chỉ tần suất
• 4.12. X là trạng từ “well”
• 4.13. X là một liên từ
• 4.14. “Hardly/Scarcely”
• 4.15. Tiểu kết
• 5. CHƯƠNG 5: ĐẢO NGỮ VỚI CHỨC NĂNG LIÊN KẾT
• 5.1. Đảo ngữ và liên kết
• 5.2. Đảo ngữ và liên kết quy chiếu
• 5.3. Mô hình “Deitic Adverb + Verb + Noun Phrase Subject”
• 5.4. Mô hình “Complement + Verb + Noun Phrase Subject”
• 5.5. Đảo ngữ và phép thế
• 5.6. Mô hình “So + Operator + Subject”
• 5.7. Mô hình “Nor/Neither + Operator + Subject”
• 5.8. Mô hình “As + Operator + Noun Phrase Subject”
• 5.9. Mô hình “Operator + Subject + Y”
• 5.10. Đảo ngữ và phép nói
• 5.11. Quan hệ bổ sung
• 5.12. Quan hệ không gian
• 5.13. Quan hệ thời gian
• 5.14. Tiểu kết
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO VÀ XUẤT XỨ VÍ DỤ
• PHỤ LỤC 1
• PHỤ LỤC 2

Tóm tắt

I. Tổng quan về đảo ngữ tiếng Anh và tiếng Việt

Luận án tiến sĩ ngữ văn khảo sát cấu trúc ngữ nghĩa của hiện tượng đảo ngữ trong tiếng Anh và tiếng Việt, tập trung vào việc phân tích các mô hình cú pháp và ngữ nghĩa của đảo ngữ. Hiện tượng đảo ngữ được xem xét từ góc độ lịch đại và đồng đại, với sự tham khảo từ các nghiên cứu trước đây. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ được phân tích dựa trên các mô hình cú pháp như AVS, CVS, và PREDICATION + BE + SUBJECT. Luận án cũng đề cập đến các cơ sở lý thuyết liên quan như trật tự từ, tính hình tuyến, và quá trình cú pháp.

1.1. Đảo ngữ tiếng Anh từ góc nhìn lịch đại

Đảo ngữ tiếng Anh được nghiên cứu từ góc nhìn lịch đại, với sự tham khảo từ các công trình của W. Chafe, R. Quirk, và các nhà ngôn ngữ học khác. Hiện tượng đảo ngữ được xem như một quá trình cú pháp làm thay đổi trật tự các thành tố trong câu mà không thay đổi quan hệ ngữ pháp. Các mô hình đảo ngữ toàn phần và đảo trợ động từ được phân tích chi tiết, với sự nhấn mạnh vào vai trò của trạng ngữ, chủ ngữ, và trợ động từ.

1.2. Đảo ngữ tiếng Việt trong lĩnh vực ngữ pháp

Đảo ngữ tiếng Việt được nghiên cứu trong lĩnh vực ngữ pháp và phong cách học. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ tiếng Việt được so sánh với tiếng Anh, với sự chú ý đến các đặc điểm riêng biệt của hai ngôn ngữ. Luận án cũng đề cập đến các cơ sở lý thuyết liên quan như trật tự từ và tính hình tuyến, giúp làm rõ sự khác biệt và tương đồng giữa hai ngôn ngữ.

II. Quan niệm của luận án về đảo ngữ trong tiếng Anh và tiếng Việt

Luận án đưa ra quan niệm về đảo ngữ trong tiếng Anh và tiếng Việt dựa trên các mô hình cú pháp và ngữ nghĩa. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ được phân tích thông qua các mô hình như AVS, CVS, và PREDICATION + BE + SUBJECT. Luận án cũng đề cập đến các tiêu chí phân biệt giữa đảo ngữ toàn phần và đảo trợ động từ, với sự chú ý đến vai trò của trạng ngữ, chủ ngữ, và trợ động từ.

2.1. Định nghĩa và mô hình cấu trúc đảo ngữ tiếng Anh

Luận án định nghĩa đảo ngữ tiếng Anh dựa trên các mô hình cú pháp như AVS, CVS, và PREDICATION + BE + SUBJECT. Các mô hình này được phân tích chi tiết, với sự nhấn mạnh vào vai trò của trạng ngữ, chủ ngữ, và trợ động từ. Luận án cũng đề cập đến các tiêu chí phân biệt giữa đảo ngữ toàn phần và đảo trợ động từ, giúp làm rõ sự khác biệt về cấu trúc và ngữ nghĩa.

2.2. Đảo ngữ tiếng Việt và các đặc điểm riêng biệt

Đảo ngữ tiếng Việt được nghiên cứu với sự chú ý đến các đặc điểm riêng biệt của ngôn ngữ này. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ tiếng Việt được so sánh với tiếng Anh, với sự nhấn mạnh vào vai trò của trạng ngữ, chủ ngữ, và vị ngữ. Luận án cũng đề cập đến các cơ sở lý thuyết liên quan như trật tự từ và tính hình tuyến, giúp làm rõ sự khác biệt và tương đồng giữa hai ngôn ngữ.

III. Đảo ngữ với chức năng giới thiệu thực thể trong diễn ngôn

Luận án phân tích đảo ngữ với chức năng giới thiệu thực thể trong diễn ngôn, với sự chú ý đến các mô hình cú pháp như AVS, CVS, và PREDICATION + BE + SUBJECT. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ được phân tích thông qua các trạng ngữ chỉ vị trí, hướng, nguồn, và thời gian. Luận án cũng đề cập đến vai trò của đảo ngữ trong việc nhấn mạnh thông tin và liên kết các thành phần trong câu.

3.1. Mô hình AVS và các trạng ngữ chỉ vị trí

Mô hình AVS được phân tích với sự chú ý đến các trạng ngữ chỉ vị trí, hướng, nguồn, và thời gian. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ được phân tích thông qua các ví dụ cụ thể, với sự nhấn mạnh vào vai trò của trạng ngữ trong việc giới thiệu thực thể trong diễn ngôn. Luận án cũng đề cập đến sự tương đồng và khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng Việt trong việc sử dụng đảo ngữ.

3.2. Mô hình CVS và các trạng ngữ chỉ hướng

Mô hình CVS được phân tích với sự chú ý đến các trạng ngữ chỉ hướng, nguồn, và thời gian. Cấu trúc ngữ nghĩa của đảo ngữ được phân tích thông qua các ví dụ cụ thể, với sự nhấn mạnh vào vai trò của trạng ngữ trong việc giới thiệu thực thể trong diễn ngôn. Luận án cũng đề cập đến sự tương đồng và khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng Việt trong việc sử dụng đảo ngữ.