Nghiên cứu hình ảnh 18F-FDG PET/CT trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật

• Tác giả: Bùi Quang Biểu
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Ngọc Hà
• Trường học: Viện Nghiên cứu Khoa học Y Dược Lâm sàng 108
• Chuyên ngành: Chẩn đoán hình ảnh
• Đề tài: Nghiên cứu hình ảnh 18F-FDG PET/CT ở bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình 131I âm tính
• Loại tài liệu: luận án tiến sỹ y học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Khái quát chung về ung thư tuyến giáp
• 1.2. Cơ chế của tình trạng tăng thyroglobulin huyết thanh và xạ hình toàn thân với 131I âm tính ở bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa
• 1.3. Chẩn đoán, xử trí ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 1.3.1. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng
• 1.3.2. Xử trí ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật và điều trị 131I có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 1.3.3. Các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có nồng độ thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 1.3.3.1. Xạ hình toàn thân với 131I
• 1.3.3.2. Xét nghiệm thyroglobulin
• 1.3.3.3. Siêu âm vùng cổ
• 1.3.3.4. Chụp cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ
• 1.3.4. 18F-FDG PET/CT trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 1.3.4.1. Các nghiên cứu trên thế giới về 18F-FDG PET/CT trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 1.3.4.2. Các nghiên cứu trong nước về 18F-FDG PET/CT trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Phương pháp chọn mẫu
• 2.2.3. Các bước tiến hành
• 2.2.4. Dược chất phóng xạ, phương tiện và quy trình kỹ thuật
• 2.2.5. Các tiêu chuẩn đánh giá sử dụng trong nghiên cứu
• 2.2.6. Xử lý số liệu
• 2.2.7. Đạo đức trong nghiên cứu y học
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.1. Đặc điểm lâm sàng
• 3.1.2. Thời gian xuất hiện tình trạng thyroglobulin huyết thanh cao, xạ hình toàn thân với 131I âm tính, số lần điều trị 131I và tổng liều điều trị
• 3.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng
• 3.1.4. Đặc điểm hình ảnh 18F-FDG PET/CT trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật có thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 3.2. Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp tái phát/di căn của 18F-FDG PET/CT
• 3.2.1. Kết quả 18F-FDG PET/CT
• 3.2.2. Giá trị chẩn đoán của 18F-FDG PET/CT
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu, đặc điểm hình ảnh 18F-FDG PET/CT
• 4.1.1. Đặc điểm lâm sàng
• 4.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng
• 4.1.3. Đặc điểm hình ảnh của 18F-FDG PET/CT
• 4.2. Giá trị chẩn đoán của 18F-FDG PET/CT trong ung thư tuyến giáp thể biệt hóa có nồng độ thyroglobulin huyết thanh cao và xạ hình toàn thân với 131I âm tính
• 4.2.1. Kết quả 18F-FDG PET/CT
• 4.2.2. Giá trị chẩn đoán ung thư tuyến giáp tái phát, di căn của 18F-FDG PET/CT
• 4.3. Một số điểm tồn tại của nghiên cứu
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: MẪU BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 3: MINH HỌA CA LÂM SÀNG

I. Tổng quan về ung thư tuyến giáp thể biệt hóa

Ung thư tuyến giáp thể biệt hóa (UTTG TBH) là loại bệnh ác tính phổ biến, chiếm hơn 90% các trường hợp ung thư tuyến giáp. UTTG TBH bao gồm các thể nhú, nang và tế bào Hurthle, có tiên lượng tốt với tỷ lệ sống thêm sau 10 năm lên đến 91%. Tuy nhiên, tỷ lệ tái phát và di căn sau điều trị khá cao, khoảng 23,8%. Phẫu thuật và điều trị 131I là các phương pháp chính, với thyroglobulin (Tg) và xạ hình toàn thân (XHTT) là công cụ theo dõi hiệu quả. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có Tg huyết thanh cao nhưng XHTT 131I âm tính, gọi là hội chứng TENIS, đặt ra thách thức trong chẩn đoán và điều trị.

1.1. Cơ chế của hội chứng TENIS

Hội chứng TENIS xảy ra khi tế bào UTTG TBH giảm tính biệt hóa, dẫn đến mất khả năng bắt giữ i-ốt nhưng vẫn sản xuất Tg. Sự bộc lộ của gen NIS (sodium iodine symporter) giảm, trong khi gen GLUT-1 (glucose transporter-1) tăng, gây ra hiện tượng đối nghịch (flip-flop phenomenon). Điều này giải thích tại sao 18F-FDG PET/CT có độ nhạy cao hơn trong phát hiện di căn so với XHTT 131I ở các bệnh nhân này.

II. Vai trò của 18F FDG PET CT trong chẩn đoán

18F-FDG PET/CT là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, dựa trên sự tăng chuyển hóa glucose trong tế bào ung thư. Đối với UTTG TBH, đặc biệt ở bệnh nhân có hội chứng TENIS, 18F-FDG PET/CT có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong phát hiện tái phát và di căn. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy độ nhạy từ 82-95% và khả năng thay đổi chiến thuật điều trị lên đến 78%.

2.1. Đặc điểm hình ảnh 18F FDG PET CT

Hình ảnh 18F-FDG PET/CT ở bệnh nhân UTTG TBH có Tg huyết thanh cao và XHTT 131I âm tính thường cho thấy các tổn thương tăng hấp thu FDG tại vị trí tái phát hoặc di căn. Giá trị SUVmax là chỉ số quan trọng để đánh giá mức độ ác tính của tổn thương. Các vị trí di căn phổ biến bao gồm hạch cổ, phổi và xương.

III. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này tập trung vào đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh 18F-FDG PET/CT ở bệnh nhân UTTG TBH sau phẫu thuật và điều trị 131I có Tg huyết thanh cao và XHTT 131I âm tính. Kết quả cho thấy 18F-FDG PET/CT có giá trị chẩn đoán cao, giúp phát hiện sớm tái phát và di căn, đồng thời hỗ trợ thay đổi chiến thuật điều trị.

3.1. Đánh giá hiệu quả điều trị

Việc sử dụng 18F-FDG PET/CT đã làm thay đổi chiến thuật điều trị ở nhiều bệnh nhân, từ việc điều chỉnh liều 131I đến áp dụng các phương pháp điều trị đích như tyrosine kinase inhibitors (TKIs). Điều này góp phần cải thiện tiên lượng và chất lượng sống cho bệnh nhân.

IV. Hạn chế và hướng phát triển

Mặc dù 18F-FDG PET/CT có nhiều ưu điểm, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế như chi phí cao, khả năng dương tính giả do viêm nhiễm hoặc tổn thương lành tính. Cần có thêm các nghiên cứu quy mô lớn để tối ưu hóa quy trình chẩn đoán và điều trị.

4.1. Hướng nghiên cứu trong tương lai

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc kết hợp 18F-FDG PET/CT với các phương pháp chẩn đoán phân tử và gen, nhằm nâng cao độ chính xác và hiệu quả điều trị cho bệnh nhân UTTG TBH có hội chứng TENIS.