I. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Luận án tiến sĩ luật học về Pháp luật về tình trạng khẩn cấp tại Việt Nam hiện nay đã chỉ ra rằng tình trạng khẩn cấp (TTKC) có một lịch sử pháp lý lâu dài, được ghi nhận từ thời La Mã cổ đại. Tại Việt Nam, các văn bản pháp luật đầu tiên về TTKC đã được ban hành ngay sau khi thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tuy nhiên, hiện nay, pháp luật về TTKC còn nhiều hạn chế, thiếu tính hệ thống và minh bạch. Các quy định hiện hành chưa đưa ra được khái niệm rõ ràng về TTKC, dẫn đến sự khó khăn trong việc áp dụng. Hệ thống pháp luật hiện tại thiếu sự thống nhất và có nhiều chồng chéo giữa các văn bản quy phạm pháp luật. Điều này tạo ra khoảng trống cả về lý luận và thực tiễn, cần được làm sáng tỏ để hoàn thiện khung pháp lý cho TTKC ở Việt Nam.
1.1. Các nghiên cứu lý luận về pháp luật tình trạng khẩn cấp
Nghiên cứu về TTKC đã được nhiều học giả quan tâm, trong đó Carl Schmitt được coi là người đặt nền móng cho khái niệm hiện đại về TTKC. Ông cho rằng chủ quyền là người quyết định TTKC, và điều này liên quan đến việc đình chỉ các luật lệ thông thường trong bối cảnh khủng hoảng. Walter Benjamin đã phản biện quan điểm của Schmitt, nhấn mạnh rằng TTKC cần được nhìn nhận từ góc độ lịch sử và xã hội. Giorgio Agamben cũng đã chỉ ra rằng TTKC có thể dẫn đến việc chính phủ hành động ngoài luật pháp, tạo ra một mô hình thống trị mới. Những quan điểm này cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn về TTKC trong bối cảnh pháp luật Việt Nam hiện nay.
II. Những vấn đề lý luận về pháp luật về tình trạng khẩn cấp
Chương này tập trung vào việc phân tích khái niệm, đặc điểm và vai trò của pháp luật về tình trạng khẩn cấp. TTKC được hiểu là một tình huống đặc biệt cho phép chính quyền thực hiện các biện pháp mà bình thường không được phép, nhằm bảo vệ lợi ích công cộng. Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật về TTKC bao gồm sự cần thiết, tỉ lệ và không phân biệt đối xử. Những yếu tố cấu thành pháp luật về TTKC cần được xác định rõ ràng để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả trong việc áp dụng. Việc xây dựng các tiêu chí hoàn thiện pháp luật về TTKC là rất quan trọng, nhằm đảm bảo rằng các biện pháp được thực hiện trong bối cảnh khẩn cấp không xâm phạm đến quyền con người.
2.1. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về tình trạng khẩn cấp
Khái niệm TTKC không chỉ đơn thuần là một tình huống khẩn cấp mà còn bao hàm các yếu tố pháp lý và chính trị. Đặc điểm của TTKC bao gồm tính tạm thời, tính cần thiết và tính hợp pháp. Pháp luật về TTKC cần phải được xây dựng trên cơ sở các nguyên tắc này để đảm bảo rằng các biện pháp được thực hiện là hợp lý và không xâm phạm đến quyền lợi của công dân. Việc xác định rõ ràng các yếu tố cấu thành pháp luật về TTKC sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong việc áp dụng pháp luật trong các tình huống khẩn cấp.
III. Thực trạng pháp luật về tình trạng khẩn cấp ở Việt Nam hiện nay
Chương này phân tích thực trạng pháp luật về TTKC tại Việt Nam hiện nay. Các quy định pháp luật hiện hành về TTKC còn thiếu tính cụ thể và chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Việc thực thi pháp luật về TTKC trong thời gian qua cho thấy sự lưỡng lự trong việc áp dụng, đặc biệt là trong các tình huống khẩn cấp như dịch COVID-19. Các biện pháp được đưa ra thường mang tính đột phá và không hoàn toàn phù hợp với quy định pháp luật hiện hành. Điều này cho thấy sự cần thiết phải hoàn thiện khung pháp lý về TTKC để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả trong việc ứng phó với các tình huống khẩn cấp.
3.1. Quy định của pháp luật về TTKC ở Việt Nam
Pháp luật về TTKC ở Việt Nam hiện nay chủ yếu được quy định trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật liên quan. Tuy nhiên, các quy định này còn thiếu tính cụ thể và chưa có sự thống nhất. Việc thiếu định nghĩa rõ ràng về TTKC và các tiêu chí áp dụng đã dẫn đến khó khăn trong việc thực thi. Hệ thống pháp luật cần được hoàn thiện để đảm bảo rằng các biện pháp được thực hiện trong bối cảnh khẩn cấp là hợp pháp và không xâm phạm đến quyền lợi của công dân.
IV. Nhu cầu quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về tình trạng khẩn cấp ở Việt Nam hiện nay
Chương này đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về TTKC ở Việt Nam hiện nay. Nhu cầu hoàn thiện pháp luật về TTKC là rất cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh các tình huống khẩn cấp ngày càng gia tăng. Các quan điểm hoàn thiện pháp luật cần được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, nhằm đảm bảo rằng pháp luật về TTKC đáp ứng được yêu cầu bảo vệ quyền con người và lợi ích công cộng. Các giải pháp cụ thể bao gồm việc xây dựng định nghĩa rõ ràng về TTKC, xác định các tiêu chí áp dụng và quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong bối cảnh khẩn cấp.
4.1. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về TTKC ở Việt Nam
Để hoàn thiện pháp luật về TTKC, cần thiết phải xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và cụ thể. Các giải pháp bao gồm việc định nghĩa rõ ràng về TTKC, xây dựng các tiêu chí áp dụng và quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Đồng thời, cần có các biện pháp giám sát và kiểm soát việc thực thi pháp luật về TTKC để đảm bảo rằng các biện pháp được thực hiện là hợp pháp và không xâm phạm đến quyền lợi của công dân.
