I. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương này tập trung vào việc đánh giá tình hình nghiên cứu về chế định Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) ở Việt Nam. Từ Hiến pháp 1959, chế định này đã được xác lập nhưng chưa được nghiên cứu một cách độc lập và hệ thống. Nhiều công trình nghiên cứu đã đề cập đến UBTVQH, nhưng chủ yếu trong khuôn khổ nghiên cứu về Quốc hội và tổ chức quyền lực nhà nước. Các công trình như của Trần Ngọc Đường và Ngô Đức Mạnh đã chỉ ra vai trò và chức năng của UBTVQH trong bối cảnh Quốc hội không chuyên nghiệp. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có những nghiên cứu sâu hơn về chế định này để đáp ứng yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội.
1.1. Các công trình nghiên cứu lý luận về chế định UBTVQH
Nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng UBTVQH đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi quyền lực nhà nước. Tuy nhiên, các nghiên cứu này thường không đi sâu vào các khía cạnh lý luận của chế định này. Các tác giả như Đào Trí Úc đã nhấn mạnh rằng để Quốc hội hoạt động hiệu quả, cần phải đảm bảo tính chất đại diện của UBTVQH. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có một cái nhìn tổng thể và hệ thống về chế định này trong bối cảnh hiện đại.
1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu hiện tại
Tình hình nghiên cứu hiện tại cho thấy có nhiều khoảng trống cần được lấp đầy. Các công trình nghiên cứu chưa đủ sâu sắc để làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến UBTVQH. Việc thiếu các nghiên cứu độc lập về chế định này đã dẫn đến những hạn chế trong việc hiểu rõ vai trò và chức năng của UBTVQH trong hệ thống chính trị Việt Nam. Do đó, cần có những nghiên cứu tiếp theo để làm rõ hơn về chế định này.
II. Cơ sở lý luận về chế định Ủy ban Thường vụ Quốc hội ở Việt Nam
Chương này phân tích các khái niệm, đặc điểm và nội dung của chế định UBTVQH. UBTVQH được hình thành từ nhu cầu thực tiễn của Quốc hội trong việc thực hiện quyền lực nhà nước. Chế định này có những đặc điểm riêng biệt, như là cơ quan thường trực của Quốc hội, có nhiệm vụ thực hiện các quyền hạn theo sự ủy quyền của Quốc hội. Nội dung của chế định này bao gồm các quyền hạn trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của nhà nước, như tình trạng chiến tranh và các chính sách đối ngoại. Điều này cho thấy UBTVQH không chỉ là một cơ quan hành chính mà còn có vai trò quan trọng trong việc định hình chính sách của nhà nước.
2.1. Khái niệm và đặc điểm của UBTVQH
Khái niệm về UBTVQH được xác định rõ ràng trong các văn bản pháp lý. Đặc điểm của UBTVQH là cơ quan thường trực, có khả năng quyết định nhiều vấn đề quan trọng giữa các kỳ họp của Quốc hội. Điều này cho phép UBTVQH hoạt động linh hoạt và hiệu quả hơn trong việc thực thi quyền lực nhà nước. Sự cần thiết của chế định này được thể hiện qua vai trò của nó trong việc đảm bảo sự liên tục trong hoạt động của Quốc hội.
2.2. Nội dung và quyền hạn của UBTVQH
Nội dung của chế định UBTVQH bao gồm nhiều quyền hạn quan trọng, từ việc quyết định các vấn đề về chính trị đến việc giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước khác. UBTVQH có quyền xem xét và quyết định các báo cáo của Chính phủ, cũng như tham gia vào quá trình lập pháp. Điều này cho thấy UBTVQH không chỉ là một cơ quan hành chính mà còn là một phần quan trọng trong việc thực hiện quyền lực nhà nước.
III. Thực trạng chế định Ủy ban Thường vụ Quốc hội ở Việt Nam hiện nay
Chương này đánh giá thực trạng hoạt động của UBTVQH trong bối cảnh hiện nay. Việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của UBTVQH đã gặp nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc tổ chức các kỳ họp và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước khác. Sự phối hợp giữa UBTVQH và Quốc hội cũng cần được cải thiện để đảm bảo tính hiệu quả trong hoạt động. Các vấn đề như sự thiếu chuyên nghiệp và không thường xuyên trong hoạt động của Quốc hội đã ảnh hưởng đến hiệu quả của UBTVQH.
3.1. Thực trạng thực hiện nhiệm vụ của UBTVQH
Thực trạng cho thấy UBTVQH đã thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Việc tổ chức các kỳ họp và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước cần được cải thiện. Sự thiếu chuyên nghiệp trong hoạt động của Quốc hội đã ảnh hưởng đến khả năng thực hiện nhiệm vụ của UBTVQH. Cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan này.
3.2. Nguyên nhân và bài học kinh nghiệm
Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động của UBTVQH chủ yếu đến từ sự thiếu hụt về nguồn lực và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan. Bài học kinh nghiệm từ các nước khác cho thấy việc cải cách tổ chức và hoạt động của UBTVQH là cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động. Cần có những giải pháp cụ thể để khắc phục những hạn chế hiện tại và đảm bảo UBTVQH thực hiện tốt vai trò của mình.
IV. Quan điểm giải pháp đổi mới chế định Ủy ban Thường vụ Quốc hội
Chương này đề xuất các quan điểm và giải pháp đổi mới chế định UBTVQH. Việc đổi mới cần được thực hiện từng bước, có lộ trình và điều kiện bảo đảm. Cần gắn đổi mới với việc xây dựng môi trường dân chủ và pháp quyền trong tổ chức và hoạt động của UBTVQH. Các giải pháp như thu hẹp quyền hạn của UBTVQH và cải thiện phương thức lãnh đạo cũng cần được xem xét để nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan này.
4.1. Quan điểm đổi mới chế định UBTVQH
Quan điểm đổi mới chế định UBTVQH cần phải phù hợp với định hướng xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền. Cần có sự thay đổi trong nhận thức về vai trò của UBTVQH để đảm bảo rằng cơ quan này thực hiện đúng chức năng của mình trong bối cảnh hiện đại. Việc đổi mới cần gắn liền với việc nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong hoạt động của Quốc hội.
4.2. Giải pháp đổi mới chế định UBTVQH
Các giải pháp đổi mới chế định UBTVQH bao gồm việc thu hẹp quyền hạn của cơ quan này và cải thiện phương thức lãnh đạo. Cần có những quy định rõ ràng về nhiệm vụ và quyền hạn của UBTVQH để đảm bảo tính hiệu quả trong hoạt động. Việc cải cách tổ chức và hoạt động của UBTVQH là cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội.
