I. Giới thiệu luận án tiến sĩ
Luận án tiến sĩ với chủ đề 'Chủ âm và thủ pháp trong thơ các nhà thơ dấn thân miền Nam 1954-1975' của tác giả Trần Thanh Bình là một nghiên cứu chuyên sâu về văn học Việt Nam giai đoạn này. Luận án tập trung vào việc phân tích chủ âm và thủ pháp trong thơ của các nhà thơ dấn thân, qua đó làm rõ đặc điểm nghệ thuật và tư tưởng của dòng thơ này. Nhà thơ dấn thân là những người sử dụng thơ ca như một công cụ để phản ánh và tham gia vào các vấn đề xã hội, chính trị. Giai đoạn 1954-1975 là thời kỳ đầy biến động lịch sử, với sự xuất hiện của nhiều tác phẩm thơ mang tính cách mạng và phản chiến. Luận án không chỉ khám phá phong cách thơ mà còn đặt nó trong bối cảnh lịch sử văn học và văn hóa của miền Nam Việt Nam.
1.1. Lý do chọn đề tài
Tác giả lựa chọn đề tài này nhằm khám phá những giá trị mới trong thơ dấn thân miền Nam, một dòng thơ chưa được nghiên cứu đầy đủ. Luận án kết hợp lý thuyết Hình thức Nga và tư tưởng dấn thân của Jean-Paul Sartre để phân tích chủ âm và thủ pháp trong thơ. Đây là một hướng tiếp cận mới, giúp làm rõ tính sáng tạo và tác động xã hội của thơ ca giai đoạn này. Tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu văn học cách mạng và thơ ca Việt Nam trong bối cảnh lịch sử đặc biệt của miền Nam.
1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là thơ dấn thân của các nhà thơ miền Nam giai đoạn 1954-1975, với trọng tâm là chủ âm và thủ pháp. Luận án tập trung vào các tác giả tiêu biểu như Ngô Kha, Trần Quang Long, Lê Văn Ngăn, và Nguyễn Quốc Thái. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các văn bản thơ và tài liệu liên quan đến trường phái Hình thức Nga và tư tưởng dấn thân của Jean-Paul Sartre. Đây là một nghiên cứu có tính hệ thống, kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn.
II. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Luận án dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: Hình thức Nga và triết học hiện sinh của Jean-Paul Sartre. Chủ âm và thủ pháp là hai khái niệm trung tâm trong lý thuyết Hình thức Nga, được sử dụng để phân tích tính nghệ thuật của thơ. Chủ âm được hiểu là yếu tố thống trị trong tác phẩm, trong khi thủ pháp là các kỹ thuật sáng tạo làm nổi bật tính văn học. Tư tưởng dấn thân của Sartre nhấn mạnh vai trò của nhà văn trong việc phản ánh và tham gia vào các vấn đề xã hội. Luận án kết hợp các phương pháp nghiên cứu như thi pháp học, xã hội học văn học, và phương pháp so sánh để làm rõ đặc điểm của thơ dấn thân.
2.1. Lý thuyết Hình thức Nga
Luận án sử dụng lý thuyết Hình thức Nga để phân tích chủ âm và thủ pháp trong thơ. Chủ âm được xem là yếu tố thống trị, quy định các yếu tố khác trong tác phẩm. Thủ pháp là các kỹ thuật sáng tạo làm cho ngôn ngữ trở nên độc đáo và có tính nghệ thuật. Đây là một hướng tiếp cận mới, giúp làm rõ tính sáng tạo và tác động xã hội của thơ ca giai đoạn này.
2.2. Tư tưởng dấn thân của Jean Paul Sartre
Tư tưởng dấn thân của Jean-Paul Sartre nhấn mạnh vai trò của nhà văn trong việc phản ánh và tham gia vào các vấn đề xã hội. Luận án áp dụng tư tưởng này để phân tích thơ của các nhà thơ miền Nam, làm rõ tính cách mạng và tác động xã hội của thơ ca giai đoạn 1954-1975. Đây là một hướng tiếp cận mới, giúp làm rõ tính sáng tạo và tác động xã hội của thơ ca giai đoạn này.
III. Chủ âm trong thơ dấn thân miền Nam
Luận án phân tích chủ âm trong thơ của các nhà thơ dấn thân miền Nam, tập trung vào các chủ đề như sử thi, phản chiến, và khát vọng tự do. Chủ âm sử thi thể hiện qua việc ngợi ca đất nước và khẳng định lịch sử. Chủ âm phản chiến phản ánh sự phản kháng chiến tranh và khao khát hòa bình. Chủ âm khát vọng tự do thể hiện qua việc đề cao giá trị con người và quyền tự do cá nhân. Đây là những chủ đề nổi bật, làm nên đặc trưng của thơ dấn thân miền Nam.
3.1. Chủ âm sử thi
Chủ âm sử thi trong thơ dấn thân miền Nam thể hiện qua việc ngợi ca đất nước và khẳng định lịch sử. Các nhà thơ sử dụng ngôn ngữ hào hùng và hình ảnh lớn lao để thể hiện tình yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Đây là một trong những chủ đề chính, làm nên đặc trưng của thơ dấn thân giai đoạn 1954-1975.
3.2. Chủ âm phản chiến
Chủ âm phản chiến phản ánh sự phản kháng chiến tranh và khao khát hòa bình. Các nhà thơ sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ và hình ảnh đau thương để lên án chiến tranh và kêu gọi hòa bình. Đây là một chủ đề quan trọng, thể hiện tinh thần dấn thân và trách nhiệm xã hội của các nhà thơ.
IV. Thủ pháp trong thơ dấn thân miền Nam
Luận án phân tích các thủ pháp nghệ thuật được sử dụng trong thơ dấn thân miền Nam, bao gồm lạ hóa ngôn từ, tạo nhạc tính, và sử dụng tu từ ngữ pháp. Thủ pháp lạ hóa làm cho ngôn ngữ trở nên độc đáo và có tính nghệ thuật. Thủ pháp tạo nhạc tính giúp thơ có tính nhịp điệu và âm hưởng. Thủ pháp tu từ ngữ pháp sử dụng các câu hỏi tu từ và câu cảm thán để tăng tính biểu cảm. Đây là những kỹ thuật quan trọng, làm nên phong cách nghệ thuật của thơ dấn thân.
4.1. Thủ pháp lạ hóa ngôn từ
Thủ pháp lạ hóa được sử dụng để làm cho ngôn ngữ trở nên độc đáo và có tính nghệ thuật. Các nhà thơ sử dụng các biện pháp như chuyển nghĩa và phối hợp nghịch lý để tạo ra hiệu ứng bất ngờ. Đây là một trong những kỹ thuật quan trọng, làm nên phong cách nghệ thuật của thơ dấn thân.
4.2. Thủ pháp tạo nhạc tính
Thủ pháp tạo nhạc tính giúp thơ có tính nhịp điệu và âm hưởng. Các nhà thơ sử dụng các biện pháp như phối hợp vần điệu và tạo nhịp điệu để tăng tính nhạc cho thơ. Đây là một kỹ thuật quan trọng, làm nên phong cách nghệ thuật của thơ dấn thân.
V. Ý nghĩa và đóng góp của luận án
Luận án có ý nghĩa quan trọng trong việc làm rõ giá trị nghệ thuật và tác động xã hội của thơ dấn thân miền Nam. Nghiên cứu này không chỉ khẳng định vị trí của dòng thơ này trong văn học Việt Nam mà còn mở ra hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu văn học. Luận án cũng đóng góp vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của văn học cách mạng và thơ ca Việt Nam trong bối cảnh hiện đại.
5.1. Ý nghĩa khoa học
Luận án đóng góp vào việc làm rõ giá trị nghệ thuật và tác động xã hội của thơ dấn thân miền Nam. Nghiên cứu này không chỉ khẳng định vị trí của dòng thơ này trong văn học Việt Nam mà còn mở ra hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu văn học.
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án có ý nghĩa thực tiễn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của văn học cách mạng và thơ ca Việt Nam trong bối cảnh hiện đại. Nghiên cứu này cũng góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của văn học trong việc phản ánh và tham gia vào các vấn đề xã hội.
