I. Tổng quan về chế định thủ tướng chính phủ
Chế định thủ tướng chính phủ là một trong những chế định quan trọng trong hệ thống chính trị và quản lý nhà nước tại Việt Nam. Luận án tiến sĩ này tập trung phân tích các khía cạnh lý luận và thực tiễn của chế định này, từ vai trò, chức năng đến quyền hạn và trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ. Luận án tiến sĩ này cũng đánh giá sự phát triển của chế định qua các giai đoạn lịch sử, đặc biệt là từ Hiến pháp 1992 đến Hiến pháp 2013, và các văn bản pháp luật liên quan như Luật Tổ chức Chính phủ 2015.
1.1. Khái niệm và vai trò của Thủ tướng Chính phủ
Thủ tướng Chính phủ được định nghĩa là người đứng đầu Chính phủ, có vai trò lãnh đạo và điều hành hoạt động của hệ thống hành chính nhà nước. Vai trò của Thủ tướng không chỉ giới hạn trong việc điều hành nội bộ Chính phủ mà còn liên quan đến việc thực thi quyền hành pháp và phối hợp với các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước. Luận án tiến sĩ này nhấn mạnh sự cần thiết của việc làm rõ khái niệm và vai trò của Thủ tướng trong bối cảnh chính trị học và luật học hiện đại.
1.2. Lịch sử phát triển chế định Thủ tướng Chính phủ
Chế định Thủ tướng Chính phủ tại Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi từ Hiến pháp 1946 đến Hiến pháp 2013. Mỗi giai đoạn lịch sử đều có những điều chỉnh phù hợp với bối cảnh chính trị và kinh tế của đất nước. Luận án tiến sĩ này phân tích sự tiến hóa của chế định qua các bản Hiến pháp, từ việc xác định vị trí pháp lý đến việc mở rộng quyền hạn và trách nhiệm của Thủ tướng. Đặc biệt, Hiến pháp 2013 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước.
II. Vị trí pháp lý và quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ
Vị trí pháp lý của Thủ tướng Chính phủ được xác định rõ ràng trong Hiến pháp 2013 và các văn bản pháp luật liên quan. Thủ tướng không chỉ là người đứng đầu Chính phủ mà còn có vai trò quan trọng trong việc thực thi quyền hành pháp và điều hành hệ thống hành chính nhà nước. Luận án tiến sĩ này phân tích các quy định pháp luật hiện hành về quyền hạn và nhiệm vụ của Thủ tướng, đồng thời đánh giá thực tiễn thực hiện các quy định này.
2.1. Vị trí pháp lý của Thủ tướng trong Hiến pháp 2013
Theo Hiến pháp 2013, Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Chính phủ, có vai trò lãnh đạo và điều hành hoạt động của hệ thống hành chính nhà nước. Luận án tiến sĩ này nhấn mạnh sự thay đổi trong việc xác định vị trí pháp lý của Thủ tướng, từ việc chỉ là người đứng đầu Hội đồng Bộ trưởng (theo Hiến pháp 1980) đến việc trở thành người đứng đầu Chính phủ với quyền hạn rộng hơn. Điều này phản ánh sự tiến bộ trong việc phân công và kiểm soát quyền lực nhà nước.
2.2. Quyền hạn và nhiệm vụ của Thủ tướng
Thủ tướng Chính phủ có nhiều quyền hạn quan trọng, bao gồm việc đề xuất các chính sách quốc gia, điều hành hoạt động của Chính phủ, và phối hợp với các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước. Luận án tiến sĩ này phân tích các quy định pháp luật hiện hành về quyền hạn và nhiệm vụ của Thủ tướng, đồng thời đánh giá thực tiễn thực hiện các quy định này. Đặc biệt, luận án chỉ ra những bất cập trong việc phân định thẩm quyền giữa tập thể Chính phủ và cá nhân Thủ tướng.
III. Thực trạng và giải pháp hoàn thiện chế định Thủ tướng Chính phủ
Luận án tiến sĩ này đánh giá thực trạng thực hiện chế định Thủ tướng Chính phủ tại Việt Nam, từ việc thực thi quyền hạn đến trách nhiệm của Thủ tướng. Luận án cũng đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chế định này, bao gồm việc tăng cường vai trò và trách nhiệm cá nhân của Thủ tướng, cải thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước.
3.1. Thực trạng thực hiện chế định Thủ tướng Chính phủ
Thực tiễn thực hiện chế định Thủ tướng Chính phủ tại Việt Nam cho thấy nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc phân định thẩm quyền giữa tập thể Chính phủ và cá nhân Thủ tướng. Luận án tiến sĩ này phân tích các vấn đề phát sinh trong quá trình thực thi quyền hạn và trách nhiệm của Thủ tướng, đồng thời chỉ ra những bất cập trong cơ chế kiểm soát quyền lực. Đặc biệt, luận án nhấn mạnh sự cần thiết của việc minh bạch hóa chế độ trách nhiệm của Thủ tướng.
3.2. Giải pháp hoàn thiện chế định Thủ tướng Chính phủ
Để hoàn thiện chế định Thủ tướng Chính phủ, luận án tiến sĩ này đề xuất một số giải pháp cụ thể, bao gồm việc tăng cường vai trò và trách nhiệm cá nhân của Thủ tướng, cải thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước. Luận án cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc xây dựng và thực thi chế định Thủ tướng.
