Lịch Sử Tự Nhiên Của Infixation: Khám Phá Ngữ Pháp và Âm Vị

• Tác giả: Alan C. Yu
• Trường học: University of California
• Chuyên ngành: Linguistics
• Đề tài: Lịch Sử Tự Nhiên Của Infixation: Khám Phá Ngữ Pháp và Âm Vị
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2007
• Địa điểm: Oxford

• Preface
• General Preface
• 1. Introduction
• 1.1. What is infixation?
• 1.1.1. Defining infixation descriptively
• 1.1.2. Infixes as formal objects
• 1.1.3. Infixation as a phonological process
• 1.1.4. Infixation as morpho-phonological mismatch
• 1.1.5. Phonological Readjustment and Phonological Subcategorization compared
• 1.1.6. On the ethological view of infixation
• 1.1.7. On the issue of empirical coverage: Problems of undergeneration
• 1.1.8. On the predictive power of the theory: Problems with overgeneration
• 1.1.9. Conclusion
• 1.2. Subcategorization in context
• 1.2.1. Subcategorization as Generalized Alignment
• 1.2.2. Phonological Subcategorization in Sign-Based Morphology
• 1.2.3. Phonological Subcategorization and constraint overgeneration
• 1.2.4. Understanding the Edge-Bias Effect
• 1.3. Pivot Theory and the typology
• 1.3.1. The Pivot Theory
• 1.3.2. Stress and related metrical units
• 1.3.3. Other potential pivots
• 1.3.4. Takelma frequentative reduplication
• 1.3.5. Hausa Class 5 Plural formation
• 1.3.6. Conclusion
• 1.4. The secret history of infixes
• 1.4.1. Toward a diachronic typology of infixation
• 1.4.2. The phonetic origins of metathesis
• 1.4.3. Metathesis without faithfulness
• 1.4.4. Infixation in Pingding Mandarin
• 1.4.5. Symptoms and predictions of entrapment
• 1.4.6. Hopi plural formation
• 1.4.7. Northern Interior Salish diminutives
• 1.4.8. Morphological excrescence and prosodic stem association
• 1.4.9. The emergence of Homeric infixation
• 1.4.10. Conclusion
• 1.5. Beyond infixation
• 1.5.1. Infixation in language games and disguises
• 1.5.2. Iterative infixal ludling
• 1.5.3. A general theory of iterative infixing ludling
• 1.5.4. Feature and subcategorization
• 1.5.5. Conclusion
• Appendix
• References
• Language Index
• Subject index

I. Infixation Tổng quan về ngữ pháp và âm vị học ngôn ngữ

Infixation, hay sự chèn, là một hiện tượng ngữ pháp thú vị và có phần kỳ lạ. So với tiền tố và hậu tố, infixation ít phổ biến hơn. Sự hiện diện của nó trong một ngôn ngữ thường ngụ ý sự tồn tại của các phương thức ghép khác. Điều này gợi ra câu hỏi tại sao infixation lại ít phổ biến hơn và điều gì khiến nó trở nên đặc biệt. Nghiên cứu này đi sâu vào bản chất của infixation, khám phá sự đa dạng của nó về vị trí và chức năng, đồng thời tìm hiểu về lịch sử phát triển của nó. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn toàn diện về infixation, từ định nghĩa đến các ứng dụng thực tế của nó trong các ngôn ngữ khác nhau. Như Russell Ultan đã lưu ý trong nghiên cứu tiên phong của mình, infixes hiếm hơn so với các affix khác. Tuy nhiên, sự hiếm có này không làm giảm đi tầm quan trọng của chúng trong việc hiểu cấu trúc và chức năng của ngôn ngữ.

1.1. Định nghĩa và phạm vi của infixation trong ngôn ngữ học

Infixation được định nghĩa là một yếu tố biến đổi được chèn vào giữa một từ, thay vì được thêm vào đầu (tiền tố) hoặc cuối (hậu tố). Tuy nhiên, sự đơn giản này che giấu sự phức tạp thực sự của infixation. Vị trí của infixes có thể thay đổi đáng kể, và chức năng ngữ nghĩa của chúng rất đa dạng. Ví dụ, tiếng Anh sử dụng infixation cho mục đích diễn cảm, trong khi các ngôn ngữ khác như tiếng Hy Lạp và tiếng Atayal sử dụng nó để biểu thị các chức năng ngữ pháp quan trọng. Điều này cho thấy rằng infixation không chỉ là một hiện tượng ngoại vi, mà còn là một phần không thể thiếu trong hệ thống hình thái của một số ngôn ngữ. Nghiên cứu này sẽ làm sáng tỏ những khía cạnh khác nhau của infixation và vị trí của nó trong ngữ pháp toàn diện.

1.2. So sánh infixation với các phương thức biến hình khác

Để hiểu rõ hơn về infixation, cần so sánh nó với các phương thức biến hình khác như tiền tố, hậu tố, circumfix, và interfix. Trong khi tiền tố và hậu tố được thêm vào đầu hoặc cuối từ, infixation chèn vào giữa. Circumfix là một tổ hợp của tiền tố và hậu tố hoạt động đồng thời. Interfix là một yếu tố được chèn giữa hai morphèmes. Sự khác biệt này có ảnh hưởng quan trọng đến cách chúng ta xử lý và hiểu ngôn ngữ. Hawkins và Cutler (1988) lập luận rằng vị trí của một affix liên quan đến gốc được ảnh hưởng bởi các yếu tố trong xử lý ngôn ngữ. Hậu tố thường được ưu tiên hơn tiền tố vì chúng tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhận dạng phần nội dung và không thể đoán trước của một từ, cụ thể là gốc.

II. Thách Thức và Vấn Đề Nghiên Cứu Về Vị Trí Chèn Infix

Một trong những thách thức lớn nhất trong nghiên cứu infixation là giải thích cho sự bất đối xứng trong vị trí của infixes. Mặc dù có sự đa dạng về hình thức và chức năng, vị trí của infixes thường hội tụ ở hai khu vực chính: gần rìa của gốc từ hoặc bên cạnh một đơn vị mang trọng âm. Điều này dẫn đến câu hỏi: Tại sao infixes lại có xu hướng xuất hiện ở những vị trí này? Và điều gì giải thích cho sự phân bố không đồng đều này? Việc giải quyết những câu hỏi này đòi hỏi một lý thuyết toàn diện về infixation có thể giải thích cả infixes định hướng cạnh và những infixes được thúc đẩy bởi trọng âm. Một vấn đề khác là sự hiếm có tương đối của infixation so với các phương thức biến hình khác. Nếu cấu trúc gián đoạn gây khó khăn cho quá trình xử lý ngôn ngữ, thì tại sao infixation vẫn tồn tại và phát triển trong một số ngôn ngữ?

2.1. Bất đối xứng vị trí Giải thích xu hướng tập trung của infix

Một khảo sát về 154 mẫu infixation từ hơn 100 ngôn ngữ cho thấy rằng infixes luôn xuất hiện gần một trong các cạnh của một gốc từ hoặc bên cạnh một đơn vị được nhấn mạnh. Điều này dẫn đến hiệu ứng Edge-Bias, trong đó infixes có xu hướng tự định vị gần một trong các cạnh của miền infixation. Lý do cho sự thiên vị này vẫn chưa rõ ràng, nhưng nó cho thấy rằng các ràng buộc ngữ âm và hình thái nhất định có thể đang hoạt động. Mục tiêu là khám phá những ràng buộc này và tìm hiểu cách chúng ảnh hưởng đến vị trí của infixes.

2.2. Xử lý ngôn ngữ và thách thức của infixation gián đoạn

Một lý do có thể cho sự hiếm có của infixation là nó tạo ra sự gián đoạn trong cấu trúc từ, điều này có thể gây khó khăn cho quá trình xử lý ngôn ngữ. Khi người nghe gặp một từ có infixes, họ phải giải mã cấu trúc gián đoạn này và xác định ý nghĩa của từ. Điều này đòi hỏi nhiều nỗ lực nhận thức hơn so với việc xử lý các từ có tiền tố hoặc hậu tố. Tuy nhiên, thực tế là infixation vẫn tồn tại trong một số ngôn ngữ cho thấy rằng có những yếu tố khác đang hoạt động có lợi cho việc tạo ra infixes.

III. Pivot Theory Cách tiếp cận để phân loại infixation

Lý thuyết Pivot (Pivot Theory) là một cách tiếp cận để phân loại infixation dựa trên điểm tựa ngữ âm (âm vị) xung quanh đó infixes được chèn. Điểm tựa này có thể là một âm tiết, một nguyên âm, hoặc một phụ âm cụ thể. Lý thuyết này cho phép chúng ta hiểu rõ hơn về cách infixes được định vị trong một từ và tại sao chúng có xu hướng xuất hiện ở một số vị trí nhất định. Lý thuyết Pivot cung cấp một khuôn khổ để phân tích sự đa dạng của các mẫu infixation và khám phá các nguyên tắc cơ bản chi phối vị trí của infixes trong các ngôn ngữ khác nhau. Mục tiêu là giải thích thiên vị theo hướng cạnh mà không bỏ qua các thiên vị hướng tới sự nổi bật.

3.1. Điểm tựa âm vị và vai trò của nó trong infixation

Lý thuyết Pivot cho rằng infixes được chèn vào xung quanh một điểm tựa âm vị cụ thể. Điểm tựa này có thể là một âm tiết, một nguyên âm, hoặc một phụ âm cụ thể. Vị trí của điểm tựa này trong từ xác định vị trí của infix. Ví dụ, trong một số ngôn ngữ, infixes được chèn vào trước nguyên âm được nhấn mạnh, trong khi ở những ngôn ngữ khác, chúng được chèn vào sau phụ âm đầu tiên của gốc từ. Bằng cách xác định điểm tựa âm vị, chúng ta có thể dự đoán vị trí của infix trong một từ.

3.2. Ứng dụng của Pivot Theory để phân tích các mẫu infixation

Lý thuyết Pivot có thể được sử dụng để phân tích sự đa dạng của các mẫu infixation trong các ngôn ngữ khác nhau. Ví dụ, nó có thể được sử dụng để giải thích tại sao một số infixes được định hướng cạnh trong khi những infixes khác được thúc đẩy bởi trọng âm. Bằng cách xác định điểm tựa âm vị và các ràng buộc ngữ âm và hình thái hoạt động, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về các nguyên tắc cơ bản chi phối vị trí của infixes.

3.3. So sánh Infixation với Prefixation Suffixation qua góc nhìn Pivot

Trong khi Infixation tận dụng điểm tựa bên trong từ để chèn yếu tố biến đổi, Prefixation và Suffixation chỉ dựa vào hai đầu của từ. Điều này dẫn đến những cách tiếp cận khác nhau trong việc xử lý, ảnh hưởng đến tính phổ biến của từng loại. Prefixation/Suffixation dễ dàng hơn cho việc xử lý vì tính liên tục của cấu trúc từ, trong khi Infixation đòi hỏi giải mã phức tạp hơn. Tuy nhiên, Infixation lại có thể mang lại sắc thái biểu cảm và chức năng độc đáo không có ở các phương pháp khác.

IV. Lịch Sử và Sự Phát Triển của Infixation Trong Ngôn Ngữ

Nghiên cứu về lịch sử của infixation có thể cung cấp những hiểu biết quan trọng về nguồn gốc và sự phát triển của các mẫu infixation. Một số infixes có thể bắt nguồn từ các quá trình ngữ âm như metathesis (hoán vị âm). Metathesis có thể dẫn đến việc chèn một âm vị vào giữa một từ, tạo ra một infix mới. Bằng cách theo dõi lịch sử của các infixes, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cách chúng xuất hiện và thay đổi theo thời gian. Theo Alan C. Yu, typological tendencies của ngôn ngữ có thể được truy tìm từ nguồn gốc và cơ chế truyền tải ngôn ngữ của nó.

4.1. Nguồn gốc ngữ âm của infixation Metathesis và các quá trình khác

Một số infixes có thể bắt nguồn từ các quá trình ngữ âm như metathesis, trong đó các âm vị hoán đổi vị trí trong một từ. Ví dụ, một chuỗi các âm vị có thể trải qua metathesis, dẫn đến việc chèn một âm vị vào giữa từ. Theo thời gian, âm vị này có thể trở thành một infix được chuẩn hóa. Bằng cách xác định các nguồn gốc ngữ âm của infixes, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cách chúng xuất hiện và phát triển.

4.2. Phân loại sự hình thành infix theo chiều thời gian

Nghiên cứu về lịch sử của infixation cho phép chúng ta phát triển một kiểu phân loại theo chiều thời gian cho sự hình thành infixes. Kiểu phân loại này có thể dựa trên các quá trình ngữ âm và hình thái đã dẫn đến sự xuất hiện của các infixes. Ví dụ, chúng ta có thể phân biệt giữa các infixes bắt nguồn từ metathesis và những infixes bắt nguồn từ các quá trình khác. Bằng cách phân loại infixes theo cách này, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về các cơ chế cơ bản của sự thay đổi ngôn ngữ.

V. Infixation và Các Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Ngôn Ngữ Học

Infixation không chỉ là một hiện tượng lý thuyết, mà còn có nhiều ứng dụng thực tế trong ngôn ngữ học. Ví dụ, nó có thể được sử dụng trong các trò chơi ngôn ngữ và ngụy trang ngôn ngữ. Trong các trò chơi ngôn ngữ, infixes có thể được sử dụng để tạo ra các hình thức từ mới và vui nhộn. Trong ngụy trang ngôn ngữ, infixes có thể được sử dụng để che giấu ý nghĩa của một từ. Ngoài ra, nghiên cứu về infixation có thể cung cấp những hiểu biết quan trọng về kiến trúc của bộ não và cách chúng ta xử lý ngôn ngữ.

5.1. Infixation trong trò chơi ngôn ngữ và ngụy trang ngôn ngữ

Infixation có thể được sử dụng trong các trò chơi ngôn ngữ để tạo ra các hình thức từ mới và vui nhộn. Ví dụ, trong tiếng Anh, chúng ta có thể chèn các infixes như "-iz-" hoặc "-fuckin-" vào giữa các từ để tạo ra các hình thức từ mới và hài hước. Trong ngụy trang ngôn ngữ, infixes có thể được sử dụng để che giấu ý nghĩa của một từ. Ví dụ, chúng ta có thể chèn một infix vào một từ để làm cho nó trở nên khó hiểu hơn đối với những người không quen thuộc với infix đó.

5.2. Nghiên cứu infixation và những khám phá về bộ não và ngôn ngữ

Nghiên cứu về infixation có thể cung cấp những hiểu biết quan trọng về kiến trúc của bộ não và cách chúng ta xử lý ngôn ngữ. Ví dụ, bằng cách nghiên cứu cách bộ não phản ứng với các từ có infixes, chúng ta có thể tìm hiểu thêm về cách bộ não xử lý cấu trúc gián đoạn. Ngoài ra, nghiên cứu về infixation có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các cơ chế cơ bản của sự thay đổi ngôn ngữ và cách các ngôn ngữ phát triển theo thời gian.

VI. Kết luận Tương Lai Của Nghiên Cứu Về Infixation

Nghiên cứu về infixation tiếp tục là một lĩnh vực thú vị và quan trọng trong ngôn ngữ học. Mặc dù chúng ta đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc hiểu về infixation, vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời. Trong tương lai, nghiên cứu về infixation có thể tập trung vào việc khám phá các nguồn gốc ngữ âm của infixes, phát triển các mô hình tính toán về infixation và nghiên cứu cách bộ não xử lý các từ có infixes. Bằng cách tiếp tục nghiên cứu về infixation, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản chất của ngôn ngữ và bộ não con người.

6.1. Các hướng nghiên cứu tiếp theo về nguồn gốc của infixation

Một trong những hướng nghiên cứu tiếp theo về infixation là khám phá các nguồn gốc ngữ âm của infixes. Bằng cách xác định các quá trình ngữ âm đã dẫn đến sự xuất hiện của các infixes, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cách các ngôn ngữ phát triển theo thời gian. Điều này có thể bao gồm việc nghiên cứu sự hình thành infixes thông qua các quá trình như metathesis, morphophonology, và mượn từ.

6.2. Mô hình hóa infixation và tiềm năng ứng dụng của nó

Việc phát triển các mô hình tính toán về infixation có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các cơ chế cơ bản của infixation và cách chúng hoạt động trong các ngôn ngữ khác nhau. Các mô hình này có thể được sử dụng để dự đoán vị trí của infixes trong các từ mới và để tạo ra các hình thức từ mới và sáng tạo. Nghiên cứu này cũng có tiềm năng ứng dụng trong việc phát triển các hệ thống xử lý ngôn ngữ tự nhiên và các công cụ hỗ trợ học tập ngôn ngữ.