Định Y Ly: Lạm Dụng Cần Sa và Hành Vi Lạm Dụng Cần Sa - Luận Văn Thạc Sĩ Tâm Lý Học

• Tác giả: Đỉnh Y Ly
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Minh Hà
• Trường học: Đại học Quốc Gia Hà Nội Trường Đại học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn
• Chuyên ngành: Tâm Lý Học
• Đề tài: Can thiệp tâm lí cho một trường hợp có các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi lạm dụng cần sa
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ CÁC TRẢI NGHIỆM THỜI THƠ ẤU TIÊU CỰC
• 1.1. Tổng quan nghiên cứu về các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực
• 1.2. Điểm luận một số nghiên cứu về các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực
• 1.3. Điểm luận một số nghiên cứu về đánh giá và can thiệp cho người có các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực
• 1.4. Một số lí luận về các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực, hành vi sử dụng cần sa và liệu pháp Nhận thức hành vi
• 1.5. Một số khái niệm
• 1.6. Cơ chế ảnh hưởng của các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực tới sức khỏe tâm thần
• 1.7. Đặc điểm lâm sàng của người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực
• 1.8. Lý luận về hành vi sử dụng cần sa
• 1.9. Các phương pháp đánh giá và can thiệp tâm lí cho người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi sử dụng cần sa
• 1.10. Liệu pháp Nhận thức Hành vi trong can thiệp cho người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi sử dụng cần sa
• 1.11. Sử dụng chánh niệm trong can thiệp cho người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi sử dụng cần sa
• 2. CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP CÓ TRẢI NGHIỆM THỜI THƠ ẤU TIÊU CỰC VÀ CÓ HÀNH VI SỬ DỤNG CẦN SA
• 2.1. Mô tả trường hợp
• 2.2. Thông tin về thân chủ
• 2.3. Vấn đề đạo đức
• 2.4. Đánh giá, chẩn đoán ban đầu
• 2.5. Tóm tắt thông tin về vấn đề của thân chủ
• 2.6. Kết quả đánh giá
• 2.7. Định hình trường hợp
• 2.8. Phát triển danh sách các vấn đề của thân chủ
• 2.9. Lập kế hoạch can thiệp
• 2.10. Xác định các mục tiêu can thiệp
• 2.11. Tiến hành trị liệu
• 2.12. Các kĩ thuật trị liệu
• 2.13. Tiến trình trị liệu và kết quả
• 2.14. Thu thập thông tin, đánh giá và can thiệp ban đầu
• 2.15. Giảm các triệu chứng của sang chấn và lo âu
• 2.16. Mục tiêu 2: Nâng cao lòng tự trọng, cải thiện các mối quan hệ liên cá nhân, giảm tần suất sử dụng cần sa và các hành vi nguy cơ
• 2.17. Đánh giá hiệu quả trị liệu, kết thúc ca và theo dõi sau trị liệu
• 2.18. Tự đánh giá về chất lượng
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• Phụ lục 2. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

I. Tổng Quan Về Ảnh Hưởng Lạm Dụng Cần Sa Đến Tâm Lý 55 ký tự

Nghiên cứu về lạm dụng cần sa và trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu đang ngày càng được quan tâm trong lĩnh vực tâm lý học lâm sàng. Những trải nghiệm tiêu cực này, thường được gọi là ACEs (Adverse Childhood Experiences), bao gồm bạo hành, bỏ mặc, hoặc sống trong môi trường gia đình không lành mạnh. Chúng có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tâm thần và thể chất của một cá nhân, đặc biệt khi kết hợp với việc sử dụng cần sa. Nghiên cứu chỉ ra rằng người có sang chấn thời thơ ấu có nguy cơ cao lạm dụng cần sa như một cơ chế đối phó. Việc hiểu rõ mối liên hệ này là rất quan trọng để phát triển các phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả. Theo CDC, 61% người trưởng thành có ít nhất một ACE, và 1/6 trải qua từ 4 ACEs trở lên, làm nổi bật tầm quan trọng của nghiên cứu này. Nghiên cứu của Felitti và cộng sự (1998) cho thấy mối liên hệ mạnh mẽ giữa ACEs và hành vi nguy cơ sức khỏe ở tuổi trưởng thành.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Lạm Dụng Cần Sa Tác Hại

Lạm dụng cần sa không chỉ đơn thuần là việc sử dụng chất này, mà còn bao gồm cả việc sử dụng quá mức, thường xuyên, và gây ra những hậu quả tiêu cực đến sức khỏe, công việc, và các mối quan hệ. Tác hại của cần sa rất đa dạng, từ các vấn đề về trí nhớ và khả năng tập trung đến các rối loạn tâm thần nghiêm trọng hơn như tâm thần phân liệt. Nghiện cần sa là một dạng rối loạn sử dụng chất, được đặc trưng bởi sự thèm muốn mạnh mẽ, mất kiểm soát trong việc sử dụng, và tiếp tục sử dụng bất chấp những hậu quả tiêu cực. Bảng 2: Tiêu chuẩn chẩn đoán nghiện cần sa theo DSM-5.

1.2. Ảnh Hưởng Của Trải Nghiệm Tiêu Cực Thời Thơ Ấu ACEs

Trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu (ACEs) bao gồm nhiều hình thức khác nhau, từ bạo hành trẻ em (thể chất, tinh thần, tình dục) đến bỏ bê và sống trong một môi trường gia đình độc hại. ACEs không chỉ gây ra những tổn thương tâm lý ngay lập tức mà còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ và hệ thần kinh, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tâm thần và thể chất sau này. Theo báo cáo sức khỏe người dân Scotland năm 2019, 15% người tham gia khảo sát từng trải qua ít nhất 4 loại ACEs.

II. Thách Thức Tâm Lý Cần Sa Sang Chấn Thời Thơ Ấu 58 ký tự

Một trong những thách thức lớn nhất trong tâm lý học lâm sàng là hiểu rõ cơ chế mà qua đó trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu làm tăng nguy cơ lạm dụng cần sa. Nhiều người có sang chấn thời thơ ấu sử dụng cần sa như một cách để tự điều trị, giảm bớt các triệu chứng của lo âu, trầm cảm, hoặc PTSD. Tuy nhiên, việc sử dụng cần sa lâu dài có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề tâm thần và gây ra những hậu quả tiêu cực khác. Hơn nữa, khả năng phục hồi của những người này có thể bị suy giảm do tác động của cả sang chấn và cần sa lên não bộ. Việc can thiệp cần xem xét các yếu tố này để mang lại hiệu quả cao nhất. Một nghiên cứu về bệnh nhân rối loạn lưỡng cực cho thấy ACEs có tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần lớn hơn so với những biến cố sang chấn khi trưởng thành (Park và cộng sự, 2020).

2.1. Mối Liên Hệ Giữa Sang Chấn Thời Thơ Ấu Nghiện Cần Sa

Nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ chặt chẽ giữa sang chấn thời thơ ấu và nghiện cần sa. Sang chấn có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng não bộ, đặc biệt là các vùng liên quan đến cảm xúc, trí nhớ, và khả năng kiểm soát hành vi. Điều này làm tăng sự dễ bị tổn thương đối với việc sử dụng cần sa như một cách để giảm bớt những cảm xúc tiêu cực và căng thẳng. Một nghiên cứu tại Vương quốc Anh nhận thấy nguy cơ tử vong tăng 57% đối với nam giới có hai ACEs trở lên và tăng 80% đối với phụ nữ (Kelly-Irving va cộng sự, 2013).

2.2. Cần Sa và Các Rối Loạn Tâm Thần Phổ Biến Đi Kèm

Cần sa có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của nhiều rối loạn tâm thần, bao gồm lo âu, trầm cảm, tâm thần phân liệt, và PTSD. Ở những người có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, việc sử dụng cần sa có thể làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn này hoặc làm cho các triệu chứng hiện có trở nên nghiêm trọng hơn. Ví dụ, cần sa và lo âu có mối quan hệ phức tạp, với việc cần sa có thể tạm thời giảm lo âu, nhưng lại gây ra lo âu rebound khi hết tác dụng. Dữ liệu từ các cuộc khảo sát của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy việc loại bỏ ACEs sẽ làm giảm 29,8% các rối loạn sức khỏe tâm thần (Kessler, 2010).

III. Cách Điều Trị Tâm Lý Hiệu Quả Lạm Dụng Cần Sa 59 ký tự

Để điều trị hiệu quả lạm dụng cần sa ở những người có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, cần có một phương pháp tiếp cận toàn diện, giải quyết cả vấn đề nghiện cần sa và những tổn thương tâm lý do sang chấn gây ra. Các phương pháp liệu pháp tâm lý như CBT (Cognitive Behavioral Therapy - Liệu pháp Nhận thức Hành vi), EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing - Giải mẫn cảm và tái xử lý bằng vận động nhãn cầu), và liệu pháp dựa trên chánh niệm (mindfulness-based therapy) đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giúp người bệnh đối phó với căng thẳng, quản lý cảm xúc, và thay đổi hành vi sử dụng cần sa. Cần có sự tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý để đảm bảo quá trình điều trị diễn ra an toàn và hiệu quả. Tác động của ACEs tới nhu cầu sử dụng dịch vụ y tế đường như xuất hiện ở tuổi trưởng thành thay vì ngay khi còn nhỏ. ACEs liên quan đến việc tăng cường sử dụng các dịch vụ y tế ở cả cơ sở chăm sóc ban đầu và cơ sở y tế chính thức (DI Lemma và cộng sự, 2019).

3.1. Liệu Pháp Nhận Thức Hành Vi CBT Trong Can Thiệp

Liệu pháp Nhận thức Hành vi (CBT) là một phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả, giúp người bệnh nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến lạm dụng cần sa. CBT tập trung vào việc giúp người bệnh phát triển các kỹ năng đối phó lành mạnh hơn, quản lý cơn thèm muốn, và ngăn ngừa tái nghiện. Liệu pháp Nhận thức Hành vi trong can thiệp cho người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi sử dụng CON SQ PP aa.

3.2. Sử Dụng Chánh Niệm Giảm Căng Thẳng Và Tái Nghiện

Các kỹ thuật dựa trên chánh niệm có thể giúp người bệnh tăng cường khả năng nhận biết và chấp nhận những cảm xúc và suy nghĩ khó chịu mà không phán xét. Điều này có thể giúp giảm căng thẳng và nguy cơ tái nghiện. Việc thực hành chánh niệm thường xuyên có thể giúp người bệnh phát triển một thái độ cởi mở và chấp nhận hơn đối với những trải nghiệm tâm lý của họ, giúp họ đối phó hiệu quả hơn với những thách thức trong cuộc sống.

IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Can Thiệp Ca Lâm Sàng Cụ Thể 60 ký tự

Nghiên cứu tâm lý học lâm sàng này tập trung vào việc áp dụng các phương pháp điều trị tâm lý đã được chứng minh vào một ca lâm sàng cụ thể: một người trưởng thành có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu và có hành vi lạm dụng cần sa. Bằng cách phân tích chi tiết trường hợp này, nghiên cứu mong muốn làm sáng tỏ những thách thức và thành công trong quá trình điều trị, đồng thời cung cấp những bài học kinh nghiệm quý giá cho các chuyên gia tâm lý khác. Luận văn thạc sĩ với tên đề tài “Can thiệp tâm lí cho một trường hợp có các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và có hành vi lạm dụng cần sa” là công trình nghiên cứu cá nhân của tôi dưới sự hướng dẫn của PGS. Nguyễn Thị Minh Hang.

4.1. Mô Tả Chi Tiết Trường Hợp Nghiên Cứu

Phần này trình bày thông tin chi tiết về thân chủ, bao gồm lịch sử sang chấn, các triệu chứng tâm lý hiện tại, và mức độ sử dụng cần sa. Việc mô tả chi tiết trường hợp giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh và những thách thức mà thân chủ đang đối mặt. Thông tin bao gồm tóm tắt thông tin về vấn đề của thân chủ và kết quả đánh giá.

4.2. Tiến Trình Điều Trị và Kết Quả Thực Tế

Phần này mô tả chi tiết các bước trong quá trình điều trị tâm lý, bao gồm các kỹ thuật được sử dụng, những khó khăn gặp phải, và những tiến bộ đạt được. Kết quả đánh giá hiệu quả điều trị cũng được trình bày, cho thấy sự cải thiện về các triệu chứng tâm lý và hành vi sử dụng cần sa của thân chủ. Giảm các triệu chứng của sang chấn và Ìo GU. Nâng cao lòng tự trọng. Cải thiện các mối quan hệ liên cá nhân. Giảm tần suất sử dụng cần sa và các hành vi nguy cơ.

V. Phòng Ngừa Lạm Dụng Cần Sa Can Thiệp Sớm Hiệu Quả 60 ký tự

Phòng ngừa lạm dụng cần sa ở những người có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu là một mục tiêu quan trọng. Can thiệp sớm có thể giúp giảm thiểu nguy cơ phát triển các vấn đề tâm thần và hành vi sử dụng cần sa. Các chương trình phòng ngừa cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức về tác hại của cần sa, cung cấp tư vấn và hỗ trợ cho những người có nguy cơ cao, và xây dựng các kỹ năng đối phó lành mạnh. Trong thời kì thế giới trải qua đại dịch COVID 19, việc mất kết nối xã hội, cảm giác mat lòng tin vào người khác gia tăng và kha năng tiếp xúc lặp lại với những căng thăng trong nước mà không có lối thoát giữa các chính sách giãn cách xã hội của đại dịch không những có thể tạo ra một số yêu tố kích hoạt dẫn đến gia tăng các trường hợp lạm dụng và bỏ bê trẻ em mà còn có nguy cơ làm giảm dần khả năng phục hồi của người bệnh có ACEs (Daniel và cộng sự, 2020).

5.1. Tầm Quan Trọng Của Giáo Dục và Nâng Cao Nhận Thức

Giáo dục và nâng cao nhận thức về tác hại của cần sa và những ảnh hưởng của trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu là rất quan trọng để phòng ngừa lạm dụng cần sa. Các chương trình giáo dục cần được thiết kế phù hợp với từng độ tuổi và văn hóa, và cần cung cấp thông tin chính xác và dễ hiểu. Thông tin trên trang web chính thức của Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), có 61% người trưởng thành có ít nhất một ACE và cứ 6 người trưởng thành thì có 1 người trải qua từ 4 loại ACEs trở lên (khoảng 16%).

5.2. Xây Dựng Hệ Thống Hỗ Trợ Gia Đình và Cộng Đồng

Xây dựng một hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ cho gia đình và cộng đồng là rất quan trọng để giúp những người có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu vượt qua những khó khăn và ngăn ngừa lạm dụng cần sa. Hệ thống hỗ trợ có thể bao gồm các dịch vụ tư vấn, các nhóm hỗ trợ, và các chương trình can thiệp gia đình. ACEs còn liên quan tới nhiều van đề sức khỏe thé chất và tâm thần của cả trẻ em lẫn người trưởng thành, tạo nên những khó khăn trong đời sống và cảm nhận hạnh phúc của họ.

VI. Tương Lai Nghiên Cứu Can Thiệp Hỗ Trợ Tâm Lý 58 ký tự

Nghiên cứu về lạm dụng cần sa và trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu cần tiếp tục được đẩy mạnh trong tương lai. Cần có thêm các nghiên cứu để hiểu rõ hơn về cơ chế mà qua đó sang chấn thời thơ ấu làm tăng nguy cơ lạm dụng cần sa, cũng như để phát triển các phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả hơn. Đồng thời, cần có sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu, các chuyên gia tâm lý, và các nhà hoạch định chính sách để xây dựng các chương trình phòng ngừa và can thiệp hiệu quả. Các nghiên cứu va báo cáo vê sức khỏe của một sô quôc gia hoặc khu vực sau nay cho thay mức độ phô biên của trải nghiệm ACEs trong dân sô. Trong nghiên cứu đầu tiên do Kaiser Permanente và Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Ki thực hiện, trong số 17.337 người tham gia có 69,9% người tham gia có ít nhất một ACE (Felitti và cộng sự, 1998).

6.1. Nghiên Cứu Dọc và Phân Tích Hồi Quy Đa Biến

Nghiên cứu dọc có thể giúp theo dõi sự phát triển của các vấn đề tâm lý và hành vi sử dụng cần sa theo thời gian, từ đó xác định các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ. Phân tích hồi quy đa biến có thể giúp xác định ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau đến nguy cơ lạm dụng cần sa và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Một nghiên cứu phân tích tổng hợp (meta analysis) xem xét kết quả của 221 nghiên cứu khoa học về các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực (ACEs — Adverse Childhood Experiences) ở châu Âu và Bắc Mỹ đã chỉ ra rang: theo kết qua của 10 nghiên cứu ở châu Âu, có khoảng 23.5% khách thé từng trải qua một và 18.7% trải qua từ 2 sự kiện tiêu cực thời thơ ấu trở lên; con số này ở Bắc Mỹ tương ứng là 35.

6.2. Phát Triển Các Phương Pháp Điều Trị Tâm Lý Mới

Cần có sự đầu tư vào việc phát triển các phương pháp điều trị tâm lý mới, đặc biệt là các phương pháp tập trung vào việc giải quyết những tổn thương tâm lý do sang chấn gây ra. Các phương pháp điều trị cần được thiết kế phù hợp với từng cá nhân và cần tính đến các yếu tố văn hóa và xã hội. ACEs có thể ảnh hưởng đến các hệ thống điều hòa thần kinh, miễn dịch, nội tiết và di truyền, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ, dẫn đến các phản ứng căng thẳng bất thường. Tại Việt Nam, các khảo sát và nghiên cứu ở học sinh, sinh viên cho thấy trong số các khách thé thi có khoảng trên 80% từng trải qua ít nhất một ACEs va những khách thê này có điêm đánh giá tram cảm và lo âu cao hơn đáng kê so với nhóm không trải qua ACE nào.

Tổng quan nghiên cứu

Các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực (Adverse Childhood Experiences - ACEs) là những sự kiện căng thẳng xảy ra trong giai đoạn phát triển đầu đời, có ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe thể chất và tâm thần của người trưởng thành. Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 61% người trưởng thành từng trải qua ít nhất một ACE, trong đó khoảng 16% trải qua từ bốn loại ACE trở lên. Tại châu Âu, tỷ lệ này là khoảng 50% và 13% tương ứng. Ở Việt Nam, các khảo sát cho thấy trên 80% học sinh, sinh viên từng trải qua ít nhất một ACE, với nhóm có bốn ACE trở lên chiếm khoảng 20%. ACEs không chỉ phổ biến mà còn liên quan mật thiết đến các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), và các hành vi nguy cơ như lạm dụng chất kích thích, đặc biệt là cần sa.

Luận văn tập trung nghiên cứu can thiệp tâm lý cho một trường hợp cụ thể có các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và hành vi lạm dụng cần sa, nhằm mục tiêu đánh giá hiệu quả của liệu pháp Nhận thức Hành vi (CBT) kết hợp kỹ thuật chánh niệm trong việc giảm các triệu chứng tâm lý và hành vi nguy cơ. Nghiên cứu được thực hiện tại Hà Nội trong năm 2023-2024, với phạm vi tập trung vào người trưởng thành có tiền sử ACEs và sử dụng cần sa. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các phương pháp can thiệp tâm lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe tâm thần cho nhóm đối tượng này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba khung lý thuyết chính:

1. Mô hình sinh học - thần kinh: ACEs ảnh hưởng đến hệ thống điều hòa thần kinh, miễn dịch, nội tiết và di truyền, làm thay đổi cấu trúc và chức năng não bộ, đặc biệt là vùng vỏ não trước trán và hạch hạnh nhân, dẫn đến phản ứng căng thẳng bất thường và tăng nguy cơ rối loạn tâm thần.

2. Mô hình hành vi: ACEs thúc đẩy các cơ chế đối phó không lành mạnh như né tránh, sử dụng chất kích thích (cần sa) để giảm căng thẳng, từ đó duy trì và làm nặng thêm các vấn đề tâm lý.

3. Mô hình tâm lý xã hội: ACEs làm gián đoạn sự phát triển các kỹ năng điều chỉnh cảm xúc và xây dựng niềm tin xã hội, dẫn đến các vấn đề về lòng tự trọng, mối quan hệ xã hội và tăng nguy cơ rối loạn tâm thần.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: ACEs, PTSD, CBT (Cognitive Behavioral Therapy), chánh niệm (Mindfulness), rối loạn sử dụng chất, và các tiêu chuẩn chẩn đoán DSM-5.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp (case study) với một thân chủ nữ, 24 tuổi, có tiền sử trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực và hành vi sử dụng cần sa. Cỡ mẫu là một trường hợp điển hình được lựa chọn theo tiêu chí có các triệu chứng tâm lý và hành vi phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Nguồn dữ liệu bao gồm: kết quả đánh giá tâm lý bằng các thang đo chuẩn hóa như ACEs-Q, PCL-5 (đánh giá PTSD), DASS-21 (đánh giá trầm cảm, lo âu, stress), BDI (trầm cảm), ZAS (lo âu), DAST-10 (đánh giá lạm dụng chất), và EPI (đánh giá nhân cách). Các công cụ này đã được kiểm định độ tin cậy và hiệu lực phù hợp với đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích định tính và định lượng dựa trên kết quả thang đo, kết hợp với quan sát lâm sàng và phỏng vấn sâu. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ tháng 4/2023 đến tháng 2/2024, bao gồm giai đoạn đánh giá ban đầu, can thiệp bằng liệu pháp CBT kết hợp kỹ thuật chánh niệm, và đánh giá hiệu quả sau can thiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ trải nghiệm ACEs và triệu chứng tâm lý: Thân chủ trải qua 8/10 loại ACEs, bao gồm bạo hành thể chất, tinh thần, bỏ bê, và chứng kiến bạo lực gia đình. Kết quả thang đo PCL-5 cho thấy thân chủ có điểm 32, đạt ngưỡng nghi ngờ PTSD. Thang DASS-21 ghi nhận mức độ trầm cảm nặng (điểm 18), lo âu rất nặng (điểm 24), và stress rất nặng (điểm 26).

2. Hành vi sử dụng cần sa: Thân chủ sử dụng cần sa hàng ngày trong gần 3 năm, với mức độ tăng dần từ 2-3 lần/tuần lên gần như mỗi ngày. Thang DAST-10 cho điểm 7/10, xác định có lạm dụng chất. Các tiêu chuẩn DSM-5 về rối loạn sử dụng chất cũng được đáp ứng đầy đủ.

3. Ảnh hưởng của ACEs đến các triệu chứng và hành vi: Các triệu chứng PTSD, trầm cảm, lo âu và hành vi sử dụng cần sa có mối liên hệ chặt chẽ với các trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực. Thân chủ có các biểu hiện né tránh, tự trách bản thân, cảm giác tội lỗi và các hành vi tự hại như tự đánh vào đầu, rạch tay.

4. Hiệu quả can thiệp: Qua quá trình can thiệp bằng liệu pháp CBT kết hợp kỹ thuật chánh niệm, thân chủ giảm đáng kể các triệu chứng trầm cảm và lo âu, cải thiện khả năng điều chỉnh cảm xúc và giảm tần suất sử dụng cần sa. Các kỹ thuật phơi nhiễm có hệ thống và huấn luyện kỹ năng xã hội giúp thân chủ tăng cường sự tự tin và cải thiện mối quan hệ xã hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy ACEs là yếu tố nguy cơ mạnh mẽ đối với các rối loạn tâm thần và hành vi nguy cơ như lạm dụng chất. Việc sử dụng cần sa như một cơ chế đối phó với căng thẳng và cảm xúc tiêu cực được lý giải qua mô hình hành vi và sinh học thần kinh. Liệu pháp CBT, với trọng tâm là tái cấu trúc nhận thức và thay đổi hành vi, cùng với kỹ thuật chánh niệm giúp thân chủ nhận thức và kiểm soát cảm xúc hiệu quả hơn, từ đó giảm các hành vi nguy cơ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm số các thang đo trước và sau can thiệp, bảng tổng hợp các triệu chứng và hành vi, cũng như biểu đồ tần suất sử dụng cần sa theo thời gian. So sánh với các nghiên cứu tương tự, kết quả này củng cố vai trò của CBT và chánh niệm trong can thiệp cho người có ACEs và hành vi lạm dụng chất.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai chương trình can thiệp CBT kết hợp chánh niệm cho nhóm người có ACEs và hành vi sử dụng chất: Tập trung đào tạo chuyên gia tâm lý và nhân viên y tế trong việc áp dụng liệu pháp này, với mục tiêu giảm 30% các triệu chứng trầm cảm, lo âu trong vòng 6 tháng.

2. Xây dựng hệ thống đánh giá sàng lọc ACEs và hành vi sử dụng chất tại các cơ sở y tế và giáo dục: Giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, giảm thiểu tác động tiêu cực lâu dài.

3. Tăng cường hỗ trợ xã hội và xây dựng mạng lưới hỗ trợ cộng đồng: Hỗ trợ người có ACEs phát triển kỹ năng xã hội, tăng cường mối quan hệ tích cực, giảm cảm giác cô đơn và nguy cơ tái phát hành vi sử dụng cần sa.

4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức về ACEs và tác hại của lạm dụng cần sa: Thực hiện các chiến dịch truyền thông tại trường học, cộng đồng nhằm phòng ngừa và giảm thiểu các hành vi nguy cơ.

Các giải pháp trên nên được thực hiện đồng bộ trong vòng 1-2 năm, với sự phối hợp của các cơ quan y tế, giáo dục, và tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chuyên gia tâm lý lâm sàng và bác sĩ tâm thần: Áp dụng các phương pháp đánh giá và can thiệp hiệu quả cho bệnh nhân có tiền sử ACEs và hành vi lạm dụng chất.

2. Nhân viên xã hội và cán bộ y tế cộng đồng: Nâng cao nhận thức và kỹ năng hỗ trợ người có trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực, góp phần giảm thiểu các hậu quả xã hội.

3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học và sức khỏe cộng đồng: Tham khảo dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu trường hợp để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

4. Người làm công tác giáo dục và đào tạo: Hiểu rõ tác động của ACEs đến học sinh, sinh viên để xây dựng chương trình hỗ trợ tâm lý phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. ACEs là gì và tại sao nó quan trọng trong nghiên cứu tâm lý?
   ACEs là các trải nghiệm tiêu cực trong thời thơ ấu như bạo hành, bỏ bê, hoặc chứng kiến bạo lực gia đình. Chúng ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tâm thần và thể chất, làm tăng nguy cơ rối loạn tâm lý và hành vi nguy cơ ở người trưởng thành.

2. Tại sao cần sa lại được sử dụng nhiều ở người có ACEs?
   Nhiều người sử dụng cần sa như một cách để giảm căng thẳng, lo âu và các cảm xúc tiêu cực do ACEs gây ra. Tuy nhiên, việc sử dụng này có thể dẫn đến nghiện và làm trầm trọng thêm các vấn đề tâm lý.

3. Liệu pháp CBT có hiệu quả như thế nào trong can thiệp cho người có ACEs và lạm dụng cần sa?
   CBT giúp thay đổi nhận thức và hành vi không thích nghi, giảm các triệu chứng trầm cảm, lo âu và hành vi sử dụng chất. Kết hợp với kỹ thuật chánh niệm, CBT còn giúp cải thiện khả năng điều chỉnh cảm xúc và tăng cường sức mạnh tâm lý.

4. Các công cụ đánh giá nào được sử dụng để xác định mức độ ACEs và các rối loạn liên quan?
   Các thang đo như ACEs-Q, PCL-5, DASS-21, BDI, ZAS, DAST-10 và EPI được sử dụng để đánh giá trải nghiệm tiêu cực, triệu chứng PTSD, trầm cảm, lo âu, lạm dụng chất và đặc điểm nhân cách.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu này vào thực tiễn?
   Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chương trình can thiệp tâm lý dựa trên CBT và chánh niệm, đồng thời đề xuất các chính sách hỗ trợ xã hội và giáo dục nhằm giảm thiểu tác động của ACEs và hành vi lạm dụng cần sa.

Kết luận

• ACEs là yếu tố nguy cơ phổ biến và có tác động sâu rộng đến sức khỏe tâm thần và hành vi sử dụng chất ở người trưởng thành.
• Trường hợp nghiên cứu cho thấy thân chủ trải qua nhiều ACEs, có triệu chứng PTSD, trầm cảm, lo âu và hành vi lạm dụng cần sa nghiêm trọng.
• Liệu pháp CBT kết hợp kỹ thuật chánh niệm mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm các triệu chứng tâm lý và hành vi nguy cơ.
• Nghiên cứu góp phần làm rõ cơ chế ảnh hưởng của ACEs và đề xuất phương pháp can thiệp phù hợp cho nhóm đối tượng này.
• Khuyến nghị triển khai các chương trình can thiệp và hỗ trợ xã hội đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người có ACEs và hành vi lạm dụng chất.

Để tiếp tục phát triển, cần mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn và đa dạng hơn, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu cho cán bộ y tế và tâm lý. Hành động ngay hôm nay để giảm thiểu tác động của ACEs và hỗ trợ người có hành vi lạm dụng cần sa là cần thiết cho sức khỏe cộng đồng bền vững.