Luận văn thạc sĩ về kính ngữ và các phương thức biểu hiện trong tiếng Hàn hiện đại

• Tác giả: Lê Thị Thu Giang
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Đông phương học
• Đề tài: Kính ngữ trong tiếng Hàn: Phương thức biểu hiện và chức năng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2003
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: DẪN LUẬN CHUNG VỀ KÍNH NGỮ TRONG TIẾNG HÀN
• 1.1. DẪN LUẬN CHUNG VỀ KÍNH NGỮ TRONG TIẾNG HÀN
• 1.2. KHÁI NIỆM KÍNH NGỮ
• 1.3. CHỨC NĂNG CỦA KÍNH NGỮ
• 1.3.1. Chức năng thể hiện các mức độ kính trọng, đề cao đối tượng giao tiếp
• 1.3.2. Chức năng kiến tạo khoảng cách giữa các đối tượng giao tiếp
• 1.3.3. Chức năng biểu lộ phẩm giá và trình độ văn hoá của vai phát ngôn
• 1.4. CÁC NHÂN TỐ QUYẾT ĐỊNH VIỆC SỬ DỤNG KÍNH NGỮ
• 1.4.1. Đối tượng giao tiếp
• 1.4.2. Hoàn cảnh giao tiếp
• 2. CHƯƠNG 2: KÍNH NGỮ BIỂU HIỆN BẰNG PHƯƠNG THỨC NGỮ PHÁP
• 2.1. CHẮP DÍNH VÀO SAU VỊ TỪ
• 2.1.1. Chắp dính vị từ bổ trợ (보조용언) vào sau vị từ
• 2.1.2. Chắp dính các dạng đuôi từ vào sau vị từ
• 2.1.3. Chắp dính các dạng đuôi từ kết thúc câu vào sau vị từ
• 2.1.3.1. Đuôi từ kết thúc câu ở mức độ hạ thấp bậc nhất (해라체)
• 2.1.3.2. Đuôi từ kết thúc câu ở mức độ hạ thấp thân mật (해체)
• 2.1.3.3. Đuôi từ kết thúc câu ở độ hạ thấp bình thường (하게체)
• 2.1.3.4. Đuôi từ kết thúc câu ở mức độ kính trọng bình thường (하오체)
• 2.1.3.5. Đuôi từ kết thúc câu ở mức độ kính trọng thân mật (해요체)
• 2.1.3.6. Đuôi từ kết thúc câu ở mức độ kính trọng bậc nhất (합쇼체)
• 2.2. CHẮP DÍNH VÀO SAU THỂ TỪ
• 2.2.1. Chắp dính hậu tố vào sau danh từ
• 2.2.2. Chắp dính hậu tố 님 vào sau danh từ chỉ các mối quan hệ
• 2.2.3. Chắp dính các hậu tố vào sau danh từ chỉ tên riêng
• 2.2.4. Chắp dính tiểu từ chỉ cách (격조사) vào sau thể từ
• 2.2.5. Chắp dính tiểu từ chủ cách 께서 vào sau thể từ
• 2.2.6. Chắp dính tiểu từ tặng cách 께 vào sau thể từ
• 3. CHƯƠNG 3: KÍNH NGỮ BIỂU HIỆN BẰNG PHƯƠNG THỨC THAY THẾ TỪ VỰNG
• 3.1. THAY THẾ ĐỐI VỚI THỂ TỪ
• 3.1.1. Thay thế các đại từ nhân xưng cùng nghĩa mang sắc thái đề cao hoặc hạ thấp
• 3.1.2. Thay thế các danh từ đề cao cùng nghĩa
• 3.2. THAY THẾ ĐỐI VỚI VỊ TỪ
• 3.2.1. Thay thế đối với vị từ đề cao vai chủ thể
• 3.2.2. Thay thế đối với vị từ đề cao vai khách thể
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về kính ngữ trong tiếng Hàn Khái niệm và chức năng

Kính ngữ trong tiếng Hàn là một phần quan trọng trong giao tiếp, thể hiện sự tôn trọng và khiêm nhường đối với người khác. Hệ thống kính ngữ này không chỉ phản ánh văn hóa mà còn là một phần không thể thiếu trong ngôn ngữ Hàn Quốc. Kính ngữ giúp xác định mối quan hệ giữa người nói và người nghe, từ đó tạo ra một không gian giao tiếp lịch sự và trang trọng.

1.1. Khái niệm kính ngữ trong tiếng Hàn

Kính ngữ được định nghĩa là các hình thức ngôn ngữ được sử dụng để thể hiện sự tôn trọng. Trong tiếng Hàn, kính ngữ không chỉ là từ ngữ mà còn bao gồm cả cấu trúc ngữ pháp và cách diễn đạt.

1.2. Chức năng của kính ngữ trong giao tiếp

Kính ngữ có nhiều chức năng, bao gồm thể hiện sự tôn trọng, tạo khoảng cách xã hội và biểu lộ phẩm giá của người giao tiếp. Điều này giúp duy trì mối quan hệ tốt đẹp trong xã hội Hàn Quốc.

II. Vấn đề và thách thức trong việc sử dụng kính ngữ

Việc sử dụng kính ngữ trong tiếng Hàn không phải lúc nào cũng đơn giản. Nhiều người gặp khó khăn trong việc lựa chọn hình thức kính ngữ phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp. Điều này có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc thiếu tôn trọng trong giao tiếp.

2.1. Những khó khăn trong việc lựa chọn kính ngữ

Người học tiếng Hàn thường gặp khó khăn trong việc xác định hình thức kính ngữ phù hợp với từng đối tượng và hoàn cảnh. Điều này đòi hỏi sự nhạy bén và hiểu biết sâu sắc về văn hóa Hàn Quốc.

2.2. Sự khác biệt giữa kính ngữ và ngôn ngữ thông thường

Kính ngữ và ngôn ngữ thông thường có sự khác biệt rõ rệt. Kính ngữ thường mang tính trang trọng hơn và yêu cầu người nói phải chú ý đến mối quan hệ xã hội.

III. Phương thức biểu hiện kính ngữ trong tiếng Hàn Ngữ pháp và từ vựng

Kính ngữ trong tiếng Hàn được biểu hiện qua nhiều phương thức khác nhau, bao gồm ngữ pháp và từ vựng. Việc chắp dính các yếu tố ngữ pháp và sử dụng từ vựng mang sắc thái kính trọng là những cách chính để thể hiện kính ngữ.

3.1. Phương thức ngữ pháp trong kính ngữ

Ngữ pháp kính ngữ bao gồm việc sử dụng các đuôi từ và cấu trúc câu đặc biệt để thể hiện sự tôn trọng. Các đuôi từ như '-습니다' và '-세요' là những ví dụ điển hình.

3.2. Từ vựng mang sắc thái kính trọng

Một số từ vựng trong tiếng Hàn được sử dụng để thể hiện sự kính trọng, như '선생님' (giáo viên) hay '아버지' (cha). Việc lựa chọn từ vựng phù hợp là rất quan trọng trong giao tiếp.

IV. Ứng dụng thực tiễn của kính ngữ trong giao tiếp hàng ngày

Kính ngữ không chỉ là lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong giao tiếp hàng ngày. Việc sử dụng kính ngữ đúng cách có thể giúp cải thiện mối quan hệ và tạo ra bầu không khí giao tiếp tích cực.

4.1. Kính ngữ trong giao tiếp hàng ngày

Trong giao tiếp hàng ngày, việc sử dụng kính ngữ là rất quan trọng. Nó giúp thể hiện sự tôn trọng đối với người khác và duy trì mối quan hệ tốt đẹp.

4.2. Ví dụ thực tiễn về kính ngữ

Có nhiều ví dụ thực tiễn về việc sử dụng kính ngữ trong các tình huống giao tiếp khác nhau, từ cuộc trò chuyện thân mật đến các buổi họp trang trọng.

V. Kết luận Tương lai của kính ngữ trong tiếng Hàn

Kính ngữ trong tiếng Hàn sẽ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong giao tiếp. Với sự phát triển của xã hội, cách sử dụng kính ngữ cũng có thể thay đổi, nhưng giá trị của nó trong việc thể hiện sự tôn trọng sẽ không bao giờ mất đi.

5.1. Xu hướng phát triển của kính ngữ

Kính ngữ có thể sẽ phát triển theo hướng đơn giản hóa trong tương lai, nhưng vẫn cần duy trì sự tôn trọng trong giao tiếp.

5.2. Vai trò của kính ngữ trong văn hóa Hàn Quốc

Kính ngữ không chỉ là một phần của ngôn ngữ mà còn là biểu tượng văn hóa của người Hàn Quốc, thể hiện sự tôn trọng và khiêm nhường trong giao tiếp.

Tổng quan nghiên cứu

Trong tiếng Hàn hiện đại, kính ngữ (경어) là một phạm trù ngữ pháp quan trọng, thể hiện sự kính trọng, đề cao hoặc khiêm nhường đối với các đối tượng giao tiếp. Theo ước tính, hệ thống kính ngữ trong tiếng Hàn rất phát triển và phức tạp, phản ánh sâu sắc các giá trị văn hóa và xã hội của người Hàn Quốc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm hiểu một cách hệ thống và sâu sắc các phương thức biểu hiện của kính ngữ trong tiếng Hàn hiện đại, tập trung vào các hình thức ngữ pháp và từ vựng. Phạm vi nghiên cứu chủ yếu dựa trên tiếng Hàn được sử dụng tại Đại Hàn Dân Quốc, trong bối cảnh giao tiếp hiện đại, với các dữ liệu thu thập từ các văn bản và đối thoại thực tế trong đời sống hàng ngày. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp một tài liệu tham khảo có hệ thống cho việc giảng dạy và học tập tiếng Hàn tại Việt Nam, đồng thời góp phần làm sáng tỏ các cơ chế ngôn ngữ và văn hóa đằng sau việc sử dụng kính ngữ, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp và hiểu biết văn hóa giữa hai dân tộc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về phép đề cao (존대법) trong ngôn ngữ học Hàn Quốc và lý thuyết về chức năng giao tiếp trong ngôn ngữ học xã hội. Phép đề cao được phân thành ba loại: đề cao chủ thể (주체높임법), đề cao khách thể (객체높임법) và đề cao đối tượng tiếp nhận (상대높임법). Ba khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm:

• Kính ngữ: phương tiện ngôn ngữ biểu hiện sự kính trọng, đề cao hoặc khiêm nhường.
• Phép đề cao: các quy tắc và cách thức hoạt động của các yếu tố ngôn ngữ nhằm biểu hiện ý nghĩa kính trọng.
• Phương thức biểu hiện: bao gồm phương thức ngữ pháp (chắp dính các yếu tố ngữ pháp như vị từ bổ trợ, đuôi từ, tiểu từ) và phương thức thay thế từ vựng (sử dụng từ ngữ mang sắc thái kính trọng).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm các văn bản tiếng Hàn hiện đại, các đoạn đối thoại trong đời sống hàng ngày và các tài liệu nghiên cứu ngôn ngữ học Hàn Quốc. Phương pháp phân tích chủ yếu là quan sát, mô tả đồng đại kết hợp với so sánh đối chiếu giữa các phương thức biểu hiện kính ngữ. Cỡ mẫu dữ liệu được lựa chọn đại diện cho các tình huống giao tiếp phổ biến, đảm bảo tính đa dạng về đối tượng và hoàn cảnh. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc có chủ đích nhằm khai thác các hiện tượng ngôn ngữ đặc trưng. Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến 2003, tập trung vào khảo sát hiện trạng kính ngữ trong tiếng Hàn hiện đại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại phương thức biểu hiện kính ngữ: Kính ngữ trong tiếng Hàn được biểu hiện qua hai phương thức chính:

   • Phương thức ngữ pháp: chắp dính các yếu tố ngữ pháp như vị từ bổ trợ (-아/어 계시다, -고 계시다, -아/어 드리다), đuôi từ (으)시, đuôi từ kết thúc câu thể hiện sự kính trọng.
   • Phương thức thay thế từ vựng: sử dụng các từ ngữ mang sắc thái đề cao hoặc hạ thấp thay thế cho từ gốc.

2. Chức năng của đuôi từ (으)시: Đây là hình thức biểu hiện chủ yếu của phép đề cao chủ thể, được chắp dính trực tiếp vào thân từ vị từ để thể hiện sự kính trọng đối với chủ thể hành động hoặc trạng thái. Ví dụ, trong câu "선생님은 책을 읽으신다" (Thầy giáo đọc sách), đuôi từ (으)시 biểu thị sự kính trọng đối với chủ thể "선생님". Phạm vi hoạt động của (으)시 phụ thuộc vào mối quan hệ vị thế giữa vai phát ngón và vai chủ thể, chủ yếu được sử dụng khi vai chủ thể có vị thế cao hơn vai phát ngón.

3. Ảnh hưởng của mối quan hệ liên cá nhân: Việc sử dụng kính ngữ, đặc biệt là đuôi từ (으)시, chịu sự chi phối phức tạp của mối quan hệ xã hội giữa các vai giao tiếp (vai phát ngón, vai tiếp nhận, vai chủ thể, vai khách thể). Quy tắc áp tôn phép (압존법) quy định rằng khi vai tiếp nhận có vị thế cao nhất, việc sử dụng (으)시 để đề cao chủ thể có vị thế thấp hơn sẽ bị hạn chế hoặc không được chấp nhận.

4. Hiện tượng đề cao chủ thể gián tiếp: Ngoài việc đề cao trực tiếp chủ thể, kính ngữ còn được biểu hiện gián tiếp qua việc đề cao các bộ phận cơ thể, vật dụng sở hữu hoặc các sự vật liên quan mật thiết đến chủ thể, ví dụ như trong câu "할머니는 귀가 밝으시다" (Bà có thính giác tốt).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống kính ngữ trong tiếng Hàn không chỉ là một tập hợp các hình thức ngữ pháp và từ vựng mà còn phản ánh sâu sắc các quy tắc xã hội và văn hóa truyền thống của người Hàn Quốc, đặc biệt là ảnh hưởng của Nho giáo với các quan niệm về thứ bậc, lễ nghĩa và tôn ti. Việc phân tích chi tiết các yếu tố ngữ pháp như vị từ bổ trợ và đuôi từ (으)시 giúp làm rõ cách thức hoạt động của kính ngữ trong từng tình huống giao tiếp cụ thể, đồng thời cho thấy sự linh hoạt và phức tạp trong việc lựa chọn hình thức biểu hiện phù hợp với mối quan hệ xã hội. So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã thử nghiệm một cách tiếp cận mới dựa trên hoạt động ngữ pháp của các yếu tố biểu hiện kính ngữ, thay vì chỉ dựa vào đối tượng tiếp nhận sự đề cao, từ đó cung cấp một góc nhìn toàn diện hơn về hiện tượng này. Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng phân loại đuôi từ và sơ đồ mối quan hệ vai giao tiếp để minh họa phạm vi hoạt động và ảnh hưởng của từng yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo về kính ngữ trong chương trình học tiếng Hàn: Động từ hành động là "tích hợp", target metric là nâng cao khả năng sử dụng kính ngữ chính xác của sinh viên ngành Hàn học trong vòng 1-2 năm, chủ thể thực hiện là các trường đại học và trung tâm đào tạo tiếng Hàn.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy chi tiết về các phương thức biểu hiện kính ngữ: Động từ "biên soạn", target metric là xuất bản bộ giáo trình chuyên sâu về kính ngữ trong 12 tháng, chủ thể là các nhà nghiên cứu ngôn ngữ và biên tập viên giáo trình.

3. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm chuyên đề về kính ngữ và văn hóa giao tiếp Hàn Quốc: Động từ "tổ chức", target metric là ít nhất 2 hội thảo/năm, chủ thể là các viện nghiên cứu và trường đại học.

4. Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về biến đổi và ứng dụng kính ngữ trong bối cảnh hiện đại: Động từ "khuyến khích", target metric là tăng số lượng công trình nghiên cứu về kính ngữ trong 3 năm tới, chủ thể là các cơ quan quản lý khoa học và học thuật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên ngành Hàn học và ngôn ngữ Hàn Quốc: Giúp hiểu sâu sắc về hệ thống kính ngữ, nâng cao kỹ năng giao tiếp và nghiên cứu ngôn ngữ.

2. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ học: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu chuyên sâu về kính ngữ và văn hóa giao tiếp.

3. Người học tiếng Hàn như ngoại ngữ: Hỗ trợ trong việc nắm bắt các quy tắc sử dụng kính ngữ phù hợp trong các tình huống giao tiếp thực tế.

4. Chuyên gia văn hóa và giao tiếp liên văn hóa: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò của kính ngữ trong việc duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp đa văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Kính ngữ trong tiếng Hàn là gì?
   Kính ngữ là hệ thống ngôn ngữ dùng để thể hiện sự kính trọng, đề cao hoặc khiêm nhường đối với người nghe hoặc người được nhắc đến, bao gồm các hình thức ngữ pháp và từ vựng đặc biệt.

2. Phép đề cao chủ thể được biểu hiện như thế nào?
   Phép đề cao chủ thể thường được biểu hiện bằng đuôi từ (으)시 gắn vào sau thân từ vị từ, nhằm thể hiện sự kính trọng đối với chủ thể hành động hoặc trạng thái.

3. Vai trò của mối quan hệ xã hội trong việc sử dụng kính ngữ?
   Mối quan hệ xã hội, đặc biệt là vị thế và thứ bậc giữa các đối tượng giao tiếp, quyết định việc lựa chọn và mức độ sử dụng kính ngữ phù hợp trong từng tình huống.

4. Có những phương thức biểu hiện kính ngữ nào trong tiếng Hàn?
   Chủ yếu gồm hai phương thức: phương thức ngữ pháp (chắp dính các yếu tố ngữ pháp như vị từ bổ trợ, đuôi từ) và phương thức thay thế từ vựng (dùng từ ngữ mang sắc thái kính trọng).

5. Tại sao việc nghiên cứu kính ngữ lại quan trọng đối với người học tiếng Hàn?
   Kính ngữ là yếu tố thiết yếu trong giao tiếp tiếng Hàn, giúp người học hiểu và sử dụng ngôn ngữ một cách lịch sự, phù hợp với văn hóa, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp và tránh hiểu lầm.

Kết luận

• Kính ngữ trong tiếng Hàn hiện đại là hệ thống phức tạp gồm các phương thức ngữ pháp và từ vựng biểu hiện sự kính trọng và đề cao.
• Đuôi từ (으)시 là hình thức chủ yếu biểu hiện phép đề cao chủ thể, hoạt động dựa trên mối quan hệ vị thế giữa các vai giao tiếp.
• Mối quan hệ xã hội và văn hóa truyền thống ảnh hưởng sâu sắc đến việc lựa chọn và sử dụng kính ngữ.
• Luận văn đã thử nghiệm cách tiếp cận mới dựa trên hoạt động ngữ pháp, góp phần làm sáng tỏ cơ chế biểu hiện kính ngữ trong tiếng Hàn.
• Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu giảng dạy, tổ chức hội thảo chuyên đề và khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về kính ngữ trong bối cảnh hiện đại.

Hành động tiếp theo: Đề nghị các cơ sở đào tạo và nghiên cứu ngôn ngữ áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu về tiếng Hàn, đồng thời khuyến khích sinh viên và học viên tích cực tìm hiểu sâu về kính ngữ để nâng cao kỹ năng giao tiếp hiệu quả.