KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH VÀ TỰ CHĂM SÓC CỦA NGƯỜI BỆNH SUY TIM MẠN TÍNH TẠI KHÁM TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH THANH HÓA

• Tác giả: Đỗ Thị Ánh Tuyết
• Người hướng dẫn: TS. Hoàng Lan Vân
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Điều dưỡng
• Đề tài: Kiến Thức Và Thực Hành Tự Chăm Sóc Của Người Bệnh Suy Tim Mạn Tính Tại Khám Tại Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Thanh Hóa
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan về bệnh suy tim mạn
• 1.2. Định nghĩa suy tim
• 1.3. Tỷ lệ mắc suy tim trên Thế giới và tại Việt Nam
• 1.4. Phân loại mức độ suy tim
• 1.5. Sinh lý bệnh và nguyên nhân suy tim
• 1.6. Triệu chứng suy tim mạn
• 1.7. Điều trị suy tim
• 1.8. Các yếu tố thuận lợi, làm nặng suy tim
• 1.9. Tác động của suy tim mạn đến thể chất và tinh thần người bệnh
• 1.10. Kiến thức và thực hành về tự chăm sóc của người bệnh suy tim
• 1.10.1. Khái niệm về tự chăm sóc
• 1.10.2. Kiến thức về tự chăm sóc
• 1.10.3. Thực hành về tự chăm sóc
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3.1. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.6. Công cụ nghiên cứu
• 2.7. Thu thập số liệu
• 2.8. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.9. Sai số và cách khắc phục
• 2.9.1. Sai số trong quá trình thu thập thông tin
• 2.9.2. Một số biện pháp khắc phục sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm tiền sử bệnh lý bản thân của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Hướng dẫn tự chăm sóc đối tượng nghiên cứu từng tiếp cận
• 3.3. Nguồn truyền thông đối tượng nghiên cứu từng tiếp cận
• 3.4. Kết quả về kiến thức tự chăm sóc người bệnh suy tim
• 3.4.1. Kiến thức về bệnh đang mắc và một số biện pháp tự chăm sóc
• 3.4.2. Kiến thức về thuốc điều trị
• 3.4.3. Kiến thức về tự theo dõi cân nặng và tập luyện thể dục của đối tượng nghiên cứu
• 3.4.4. Kiến thức về chế độ ăn, uống của đối tượng nghiên cứu
• 3.4.5. Tỷ lệ kiến thức chung về tự chăm sóc của đối tượng nghiên cứu
• 3.5. Kết quả thực hành tự chăm sóc của người bệnh suy tim
• 3.5.1. Thực hành duy trì tự chăm sóc
• 3.5.2. Thực hành duy trì giám sát hành vi
• 3.5.3. Thực hành quản lý tự chăm sóc
• 3.5.4. Sự tự tin của người bệnh trong việc tự chăm sóc
• 3.5.5. Tỷ lệ chung về thực hành tự chăm sóc suy tim
• 3.6. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành tự chăm sóc của đối tượng nghiên cứu
• 3.6.1. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức tự chăm sóc của đối tượng nghiên cứu
• 3.6.2. Một số yếu tố liên quan đến thực hành tự chăm sóc của đối tượng nghiên cứu
• 3.7. Mối tương quan giữa kiến thức tự chăm sóc và thực hành tự chăm sóc với đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 3.8. Mô hình hồi quy giữa kiến thức tự chăm sóc và đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 3.9. Mô hình hồi quy giữa kiến thức tự chăm sóc và thực hành duy trì tự chăm sóc với đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm nhân khẩu học của người bệnh tham gia nghiên cứu
• 4.2. Kiến thức tự chăm sóc người bệnh suy tim
• 4.2.1. Kiến thức về bệnh đang mắc và một số biện pháp tự chăm sóc
• 4.2.2. Kiến thức về thuốc điều trị
• 4.2.3. Kiến thức về tự theo dõi cân nặng và tập luyện thể dục của đối tượng nghiên cứu
• 4.2.4. Về chế độ ăn hạn chế muối và hạn chế chất lỏng
• 4.2.5. Kiến thức chung về tự chăm sóc
• 4.3. Thực hành tự chăm sóc
• 4.3.1. Thực hành duy trì tự chăm sóc
• 4.3.2. Thực hành giám sát hành vi
• 4.3.3. Thực hành quản lý tự chăm sóc
• 4.4. Một số yếu tố liên quan giữa kiến thức, thực hành tự chăm sóc và đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.4.1. Một số yếu tố liên quan giữa kiến thức, thực hành tự chăm sóc và đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.5. Mối tương quan giữa kiến thức tự chăm sóc và thực hành tự chăm sóc với đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.6. Mô hình hồi quy giữa kiến thức tự chăm sóc và đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.7. Mô hình hồi quy giữa kiến thức tự chăm sóc và thực hành duy trì tự chăm sóc với đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Suy Tim Mạn Tính Vấn Đề Sức Khỏe Thanh Hóa

Suy tim là một hội chứng bệnh lý thường gặp, hậu quả của nhiều bệnh tim mạch như tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, bệnh van tim, bệnh cơ tim, bệnh tim bẩm sinh và rối loạn nhịp tim. Ước tính trên thế giới có khoảng 38 triệu người mắc bệnh suy tim mạn tính. Các nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ mắc suy tim ở người trưởng thành chiếm 1-2%. Tại Việt Nam, chưa có thống kê đầy đủ, nhưng thống kê trong bệnh viện cho thấy 60% bệnh nhân nội trú khoa tim mạch mắc suy tim. Năm 2019, tại Bệnh viện Tim Hà Nội, số ca nhập viện vì suy tim chiếm 15% tổng số ca. Chi phí nhập viện do suy tim khoảng 23 triệu đồng/bệnh nhân, trong khi thu nhập bình quân đầu người khoảng 57 triệu đồng. Suy tim mạn tính đang trở thành vấn đề sức khỏe toàn cầu, tạo gánh nặng cho người bệnh, gia đình và xã hội. Nhiều nghiên cứu chỉ ra 50% người bệnh suy tim sẽ tử vong trong vòng 5 năm kể từ khi phát hiện bệnh, và tỷ lệ nhập viện sau 30 ngày lên tới 35%.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Suy Tim Mạn Tính

Suy tim là trạng thái bệnh lý với sự bất thường về chức năng, tim không đủ khả năng bơm máu để đáp ứng nhu cầu hoạt động của cơ thể. Bình thường tim và hệ tuần hoàn luôn điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu oxy. Khi tim bị suy, tim không còn đủ khả năng cung cấp oxy (máu) theo nhu cầu cơ thể. Theo Hội Tim mạch học Việt Nam, suy tim là hội chứng lâm sàng phức tạp, hậu quả của tổn thương thực thể hoặc rối loạn chức năng của tim dẫn đến tâm thất không đủ khả năng tiếp nhận máu (suy tim tâm trương) hoặc tống máu (suy tim tâm thu). Việc phân loại mức độ suy tim rất quan trọng, giúp định hướng điều trị và chăm sóc tại nhà cho bệnh nhân.

1.2. Tình Hình Dịch Tễ Suy Tim Gánh Nặng Y Tế

Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, ước tính có khoảng 17,9 triệu người chết vì bệnh tim mạch vào năm 2019, chiếm 32% tổng số ca tử vong. Tại Mỹ, có khoảng 5,7 triệu người Mỹ trên 20 tuổi mắc bệnh suy tim. Nghiên cứu của Guo và cộng sự (2013) chỉ ra khu vực Châu Á cùng với tốc độ phát triển kinh tế thì tỷ lệ bệnh tim mạch nói chung và tỷ lệ suy tim nói riêng tăng cao. Việt Nam là một trong những quốc gia đang phát triển, dân số không ngừng gia tăng và chuyển dịch theo hướng già hóa kèm theo đó là sự gia tăng các bệnh mãn tính khác. Đây là điều kiện thuận lợi làm phát triển bệnh suy tim, đòi hỏi sự quan tâm đến kiến thức suy tim để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

II. Thách Thức Trong Tự Chăm Sóc Suy Tim Mạn Tính Tại Thanh Hóa

Bên cạnh các biện pháp điều trị bằng thuốc và can thiệp, các biện pháp tự chăm sóc suy tim không dùng thuốc giúp cải thiện tình trạng bệnh và hạn chế nhập viện. Để thực hiện tốt việc tự chăm sóc, người bệnh cần có kiến thức cơ bản như nguyên nhân suy tim, triệu chứng, hậu quả, chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi, dinh dưỡng. Hiệp hội Tim Mạch Châu Âu nhấn mạnh tầm quan trọng của tự chăm sóc như một phần của điều trị thành công, giúp giảm triệu chứng, nâng cao sức khỏe, giảm tái nhập viện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tại Việt Nam, đã có một số nghiên cứu về kiến thức và thực hành tự chăm sóc ở người bệnh suy tim, tuy nhiên các nghiên cứu này thực hiện trên cỡ mẫu nhỏ và chỉ tập trung đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đang điều trị nội trú. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, số lượng bệnh nhân đến khám và tái khám vì các bệnh lý tim mạch tăng, nhưng chưa có nghiên cứu chính thức về kiến thức và thực hành tự chăm sóc.

2.1. Tầm Quan Trọng Của Kiến Thức và Thực Hành Tự Chăm Sóc

Hiệp hội Tim Mạch Châu Âu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự chăm sóc như một phần của điều trị thành công. Các biện pháp tự chăm sóc giúp làm giảm các triệu chứng nặng lên của bệnh, nâng cao sức khỏe, giảm nguy cơ tái nhập viện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Thực hành suy tim đúng cách bao gồm việc tuân thủ chế độ ăn uống, vận động, sử dụng thuốc và theo dõi các dấu hiệu bất thường.

2.2. Thiếu Nghiên Cứu Về Tự Chăm Sóc Tại Thanh Hóa Vấn Đề Cần Giải Quyết

Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, số lượng bệnh nhân đến khám và tái khám vì các bệnh lý liên quan đến tim mạch tăng cao, nhưng hiện chưa có nghiên cứu chính thức nào liên quan đến kiến thức và thực hành tự chăm sóc của người bệnh. Điều này gây khó khăn trong việc đánh giá thực trạng và đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp để nâng cao hiệu quả chăm sóc tại nhà.

III. Hướng Dẫn Tự Chăm Sóc Suy Tim Mạn Tính Phương Pháp Hiệu Quả

Điều trị suy tim mạn tính cần kết hợp nhiều phương pháp, trong đó tự chăm sóc đóng vai trò then chốt. Phương pháp này bao gồm điều chỉnh lối sống, tuân thủ điều trị bằng thuốc, theo dõi sức khỏe và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Chăm sóc tại nhà giúp người bệnh chủ động kiểm soát bệnh, giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Chế độ ăn uống hợp lý, vận động phù hợp và quản lý stress là những yếu tố quan trọng trong tự chăm sóc.

3.1. Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Suy Tim Hướng Dẫn Chi Tiết

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát suy tim. Bệnh nhân nên hạn chế muối, chất béo bão hòa và cholesterol. Tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Uống đủ nước, nhưng không nên quá nhiều. Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống phù hợp với tình trạng bệnh. Dinh dưỡng suy tim hợp lý giúp giảm gánh nặng cho tim và cải thiện triệu chứng.

3.2. Vận Động Thể Lực Lựa Chọn An Toàn và Hiệu Quả Cho Suy Tim

Vận động suy tim cần được thực hiện đúng cách và dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, bơi lội có thể giúp cải thiện chức năng tim mạch và tăng cường sức khỏe. Tránh các hoạt động gắng sức. Theo dõi sát các dấu hiệu của cơ thể trong khi vận động và dừng lại nếu cảm thấy khó thở, đau ngực hoặc chóng mặt.

3.3. Quản Lý Thuốc Tuân Thủ Để Kiểm Soát Bệnh Suy Tim

Tuân thủ điều trị bằng thuốc là yếu tố then chốt trong kiểm soát suy tim. Người bệnh cần uống thuốc đúng liều, đúng giờ theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc. Báo cho bác sĩ biết nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào của thuốc. Hiểu rõ về tác dụng và tác dụng phụ của từng loại thuốc giúp người bệnh tuân thủ điều trị tốt hơn.

IV. Nghiên Cứu Thực Tế Kiến Thức và Thực Hành Tại Thanh Hóa

Nghiên cứu tại Thanh Hóa đánh giá kiến thức và thực hành tự chăm sóc của bệnh nhân suy tim mạn tính. Kết quả cho thấy mức độ hiểu biết và thực hành của người bệnh còn hạn chế, đặc biệt ở những người lớn tuổi, trình độ học vấn thấp và sống ở vùng nông thôn. Cần có các chương trình giáo dục sức khỏe phù hợp để nâng cao nhận thức và kỹ năng tự chăm sóc cho bệnh nhân suy tim tại Thanh Hóa. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa kiến thức và thực hành, người bệnh có kiến thức tốt thường có thực hành tốt hơn.

4.1. Đánh Giá Kiến Thức Về Bệnh và Biện Pháp Tự Chăm Sóc

Nghiên cứu đánh giá kiến thức của bệnh nhân về các yếu tố nguy cơ, triệu chứng, biến chứng của suy tim mạn tính. Đồng thời, đánh giá hiểu biết của họ về các biện pháp tự chăm sóc như chế độ ăn uống, vận động, sử dụng thuốc và theo dõi sức khỏe. Kết quả cho thấy nhiều bệnh nhân chưa có đầy đủ kiến thức cần thiết để quản lý suy tim hiệu quả.

4.2. Phân Tích Thực Hành Tự Chăm Sóc Của Bệnh Nhân Suy Tim

Nghiên cứu phân tích thực hành của bệnh nhân trong việc tuân thủ chế độ ăn uống, vận động, sử dụng thuốc và theo dõi các dấu hiệu bất thường. Đánh giá mức độ tự tin của bệnh nhân trong việc thực hiện các biện pháp tự chăm sóc. Kết quả cho thấy nhiều bệnh nhân gặp khó khăn trong việc duy trì các thói quen tự chăm sóc lâu dài.

4.3. Yếu Tố Liên Quan Đến Kiến Thức và Thực Hành Tự Chăm Sóc

Nghiên cứu xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành tự chăm sóc, bao gồm tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn, tình trạng kinh tế, sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng. Phân tích mối liên hệ giữa kiến thức và thực hành. Kết quả giúp xác định các đối tượng cần được ưu tiên trong các chương trình giáo dục sức khỏe.

V. Giải Pháp Nâng Cao Tự Chăm Sóc Hướng Đến Chất Lượng Cuộc Sống Tốt Hơn

Để nâng cao hiệu quả tự chăm sóc cho bệnh nhân suy tim mạn tính, cần có các giải pháp đồng bộ từ phía cơ sở y tế, gia đình và cộng đồng. Tăng cường giáo dục sức khỏe, cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết và dễ hiểu. Tổ chức các buổi tư vấn, hội thảo và câu lạc bộ dành cho bệnh nhân suy tim. Xây dựng mạng lưới hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và những người cùng cảnh ngộ. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong theo dõi sức khỏe và quản lý suy tim.

5.1. Giáo Dục Sức Khỏe Cung Cấp Kiến Thức Toàn Diện và Dễ Hiểu

Các chương trình giáo dục sức khỏe cần cung cấp kiến thức toàn diện về bệnh suy tim, các biện pháp tự chăm sóc, tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị và theo dõi sức khỏe. Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu. Cung cấp tài liệu hướng dẫn bằng hình ảnh, video. Tổ chức các buổi thảo luận nhóm, chia sẻ kinh nghiệm giữa các bệnh nhân.

5.2. Hỗ Trợ Từ Gia Đình và Cộng Đồng Tạo Môi Trường Thuận Lợi Cho Tự Chăm Sóc

Gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bệnh nhân suy tim thực hiện các biện pháp tự chăm sóc. Tạo môi trường sống lành mạnh, không hút thuốc lá. Khuyến khích bệnh nhân tuân thủ điều trị và vận động thường xuyên. Cung cấp sự hỗ trợ về mặt tinh thần và vật chất.

5.3. Ứng Dụng Công Nghệ Theo Dõi Sức Khỏe Từ Xa và Tăng Cường Kết Nối

Ứng dụng công nghệ thông tin giúp bệnh nhân suy tim theo dõi các chỉ số sức khỏe như cân nặng, huyết áp, nhịp tim tại nhà. Sử dụng các ứng dụng di động để nhắc nhở uống thuốc, ghi lại nhật ký ăn uống và vận động. Tăng cường kết nối giữa bệnh nhân và bác sĩ thông qua các nền tảng trực tuyến. Điều này góp phần cải thiện hiệu quả quản lý suy tim và nâng cao chất lượng cuộc sống.

VI. Tương Lai Chăm Sóc Suy Tim Tiếp Cận Cá Nhân Hóa và Toàn Diện

Trong tương lai, việc chăm sóc suy tim sẽ hướng đến tiếp cận cá nhân hóa và toàn diện. Dựa trên đặc điểm di truyền, lối sống và bệnh lý nền của từng bệnh nhân để xây dựng kế hoạch điều trị và tự chăm sóc phù hợp. Tăng cường sự phối hợp giữa các chuyên gia y tế, bao gồm bác sĩ tim mạch, điều dưỡng, chuyên gia dinh dưỡng và tâm lý. Tập trung vào chăm sóc giảm nhẹ và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân giai đoạn cuối.

6.1. Cá Nhân Hóa Điều Trị Dựa Trên Đặc Điểm Di Truyền và Bệnh Lý

Tiếp cận cá nhân hóa trong điều trị suy tim dựa trên đặc điểm di truyền, lối sống và bệnh lý nền của từng bệnh nhân. Sử dụng các xét nghiệm di truyền để xác định nguy cơ và lựa chọn thuốc phù hợp. Xây dựng kế hoạch tự chăm sóc dựa trên sở thích, thói quen và khả năng của từng bệnh nhân.

6.2. Chăm Sóc Giảm Nhẹ Nâng Cao Chất Lượng Cuộc Sống Giai Đoạn Cuối

Chăm sóc giảm nhẹ tập trung vào giảm đau, cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối. Cung cấp sự hỗ trợ về mặt tinh thần và xã hội cho bệnh nhân và gia đình. Giúp bệnh nhân chấp nhận tình trạng bệnh và chuẩn bị cho giai đoạn cuối đời.

Tổng quan nghiên cứu

Suy tim mạn tính là một bệnh lý tim mạch phổ biến và gây gánh nặng lớn cho hệ thống y tế toàn cầu. Ước tính có khoảng 38 triệu người mắc suy tim trên thế giới, với tỷ lệ mắc ở người trưởng thành dao động từ 1% đến 2%. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ mắc suy tim trong cộng đồng, nhưng theo số liệu bệnh viện, khoảng 60% bệnh nhân nội trú tại các khoa tim mạch mắc suy tim. Tỷ lệ tái nhập viện do suy tim cũng rất cao, lên đến 35% trong vòng 30 ngày sau xuất viện, đồng thời chi phí điều trị suy tim tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Tim Hà Nội ước tính khoảng 23 triệu đồng mỗi bệnh nhân mỗi lần nhập viện, trong khi thu nhập bình quân đầu người chỉ khoảng 57 triệu đồng mỗi năm.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 12/2022, nhằm đánh giá kiến thức và thực hành tự chăm sóc của người bệnh suy tim mạn tái khám. Mục tiêu cụ thể là mô tả mức độ kiến thức và thực hành tự chăm sóc, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành này. Việc nâng cao kiến thức và thực hành tự chăm sóc được xem là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ tái nhập viện, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm gánh nặng kinh tế cho người bệnh và xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tự chăm sóc bệnh nhân mãn tính: Nhấn mạnh vai trò của kiến thức, thái độ và hành vi trong việc duy trì sức khỏe và kiểm soát bệnh tật.
• Mô hình kiến thức - thái độ - hành vi (KAB): Giải thích mối quan hệ giữa kiến thức về bệnh, thái độ tích cực và thực hành tự chăm sóc hiệu quả.
• Khái niệm về tự chăm sóc (Self-care): Bao gồm các hành động cá nhân nhằm duy trì sức khỏe, phòng ngừa biến chứng và quản lý triệu chứng bệnh.
• Khái niệm về sự tự tin trong chăm sóc (Self-efficacy): Yếu tố ảnh hưởng đến khả năng duy trì và thực hiện các hành vi chăm sóc bản thân.

Các khái niệm chính được tập trung gồm: kiến thức tự chăm sóc, thực hành tự chăm sóc, sự tự tin trong chăm sóc, và các yếu tố thuận lợi hoặc cản trở trong quá trình tự chăm sóc.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.
• Địa điểm và thời gian: Khoa Khám bệnh 3, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, từ tháng 10/2021 đến tháng 12/2022.
• Đối tượng nghiên cứu: 160 bệnh nhân suy tim mạn tái khám, được chọn theo phương pháp thuận tiện, đáp ứng tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.
• Cỡ mẫu: 160 người, được xác định dựa trên số lượng bệnh nhân tái khám trong 3 tháng thu thập dữ liệu.
• Công cụ thu thập dữ liệu: Bộ câu hỏi khảo sát gồm ba phần:
  • Thông tin chung về đối tượng.
  • Bộ công cụ đánh giá kiến thức tự chăm sóc sử dụng Atlanta Heart Failure Knowledge Test (AHFKT) với 26 câu hỏi.
  • Bộ công cụ đánh giá thực hành tự chăm sóc sử dụng Self-care of Heart Failure Index (SCHFI) phiên bản 7, gồm 39 câu hỏi đánh giá 4 lĩnh vực: duy trì tự chăm sóc, giám sát hành vi, quản lý tự chăm sóc và sự tự tin.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0, phân tích mô tả, so sánh trung bình (T-test, ANOVA), và hồi quy logistic đa biến để xác định các yếu tố liên quan.
• Kiểm định công cụ: Cronbach’s alpha cho các bộ câu hỏi dao động từ 0,71 đến 0,92, đảm bảo độ tin cậy cao.
• Quy trình thu thập: Bệnh nhân tự điền hoặc được hỗ trợ trả lời phiếu khảo sát sau khi được giải thích mục đích nghiên cứu và ký cam kết tham gia tự nguyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu: Tuổi trung bình 61,13 ± 12,1 tuổi, trong đó 58,1% trên 60 tuổi. Tỷ lệ nữ giới chiếm 51,9%. Trình độ học vấn chủ yếu là trung học cơ sở (46,9%). Phần lớn bệnh nhân sống tại vùng ven biển (51,9%) và có thu nhập trung bình (47,5%). Mức độ suy tim chủ yếu là độ III (33,8%) và độ IV (28,1%). Tỷ lệ có bảo hiểm y tế đạt 95,6%.

2. Kiến thức tự chăm sóc: Chỉ có 8,13% bệnh nhân đạt mức kiến thức đủ (≥80% điểm), trong khi 91,8% còn lại thiếu kiến thức. Cụ thể, trên 90% bệnh nhân hiểu đúng về hạn chế muối, ngừng hút thuốc lá và không uống rượu bia hàng ngày. Tuy nhiên, chỉ 31,3% hiểu đúng về hạn chế lượng nước uống, 33,1% biết các biện pháp phòng ngừa bệnh như tiêm phòng cúm và khám sức khỏe định kỳ. Kiến thức về thuốc điều trị còn hạn chế, với tỷ lệ hiểu đúng về thuốc ức chế men chuyển và thuốc chẹn beta chỉ khoảng 1,3%. Kiến thức về theo dõi cân nặng và tập luyện thể dục cũng thấp, chỉ 16,3% biết tần suất theo dõi cân nặng và 35,6% biết thời điểm cân tốt nhất trong ngày.

3. Thực hành tự chăm sóc: Điểm trung bình thực hành duy trì tự chăm sóc là 56,2%, trong đó 48,1% bệnh nhân tập thể dục hàng ngày, 65% đi khám định kỳ thường xuyên, nhưng chỉ 23,7% uống thuốc đúng theo đơn. Việc tiêm phòng cúm hàng năm rất thấp (6,9%). Hành vi theo dõi cân nặng và quản lý triệu chứng còn hạn chế, phản ánh sự thiếu đồng bộ giữa kiến thức và thực hành.

4. Các yếu tố liên quan: Phân tích hồi quy đa biến cho thấy trình độ học vấn, mức độ suy tim, và nguồn thông tin hướng dẫn tự chăm sóc có ảnh hưởng đáng kể đến kiến thức và thực hành tự chăm sóc của bệnh nhân (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, cho thấy phần lớn bệnh nhân suy tim mạn thiếu kiến thức và thực hành tự chăm sóc hiệu quả. Nguyên nhân có thể do trình độ học vấn thấp, thiếu thông tin giáo dục sức khỏe đầy đủ và liên tục, cũng như sự phức tạp trong quản lý bệnh mãn tính. Việc bệnh nhân chưa hiểu rõ về thuốc điều trị và các biện pháp tự chăm sóc như theo dõi cân nặng, hạn chế muối, và tập luyện thể dục làm tăng nguy cơ tái nhập viện và tử vong.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ kiến thức và thực hành theo từng lĩnh vực, bảng so sánh điểm trung bình kiến thức và thực hành theo nhóm tuổi, giới tính và mức độ suy tim, giúp minh họa rõ nét các điểm yếu cần cải thiện.

Việc nâng cao kiến thức và thực hành tự chăm sóc không chỉ giúp giảm gánh nặng bệnh tật mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh suy tim. Các chương trình giáo dục sức khỏe cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm dân số và điều kiện thực tế tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân suy tim: Triển khai các chương trình đào tạo, tư vấn trực tiếp và qua phương tiện truyền thông về kiến thức và kỹ năng tự chăm sóc, tập trung vào các nội dung như sử dụng thuốc đúng cách, theo dõi cân nặng, chế độ ăn uống và tập luyện thể dục. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện là nhân viên y tế tại bệnh viện và cộng đồng.

2. Xây dựng hệ thống hỗ trợ theo dõi và nhắc nhở tự chăm sóc: Áp dụng công nghệ thông tin như tin nhắn SMS, ứng dụng di động để nhắc nhở bệnh nhân uống thuốc, theo dõi cân nặng và tái khám định kỳ. Mục tiêu tăng tỷ lệ tuân thủ lên trên 80% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: bệnh viện phối hợp với các trung tâm y tế địa phương.

3. Đào tạo nâng cao năng lực cho nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn về tư vấn và hỗ trợ tự chăm sóc cho bệnh nhân suy tim, nhằm nâng cao chất lượng hướng dẫn và chăm sóc. Thời gian: 3 tháng đầu năm, chủ thể: khoa điều dưỡng và phòng đào tạo bệnh viện.

4. Phát triển tài liệu hướng dẫn tự chăm sóc phù hợp với đặc điểm dân cư: Soạn thảo tài liệu đơn giản, dễ hiểu, có minh họa sinh động, phù hợp với trình độ học vấn và văn hóa địa phương. Phát hành rộng rãi tại bệnh viện và cộng đồng. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: bệnh viện và các tổ chức y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện chương trình giáo dục sức khỏe và tư vấn tự chăm sóc cho bệnh nhân suy tim, giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tái nhập viện.

2. Bệnh nhân suy tim và người chăm sóc: Giúp hiểu rõ hơn về kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự quản lý bệnh, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm biến chứng.

3. Nhà quản lý y tế và chính sách: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng các chính sách hỗ trợ chăm sóc bệnh nhân mãn tính, đặc biệt là các chương trình chăm sóc ngoại trú và quản lý bệnh tại cộng đồng.

4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tim mạch và điều dưỡng: Là tài liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về tự chăm sóc, can thiệp giáo dục và quản lý bệnh mãn tính tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kiến thức tự chăm sóc của bệnh nhân suy tim lại quan trọng?
   Kiến thức giúp bệnh nhân hiểu rõ bệnh, cách sử dụng thuốc và các biện pháp phòng ngừa, từ đó thực hiện đúng các hành vi tự chăm sóc, giảm nguy cơ tái nhập viện và tử vong.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến thực hành tự chăm sóc của bệnh nhân?
   Trình độ học vấn, mức độ suy tim, sự hỗ trợ từ nhân viên y tế và gia đình, cũng như nguồn thông tin hướng dẫn là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thực hành tự chăm sóc.

3. Làm thế nào để cải thiện thực hành tự chăm sóc ở bệnh nhân suy tim?
   Thông qua giáo dục sức khỏe liên tục, hỗ trợ kỹ thuật số nhắc nhở, đào tạo nhân viên y tế và phát triển tài liệu hướng dẫn phù hợp với đặc điểm người bệnh.

4. Tại sao nhiều bệnh nhân không tuân thủ uống thuốc đúng cách?
   Nguyên nhân có thể do thiếu hiểu biết về thuốc, quên uống, tác dụng phụ hoặc không nhận thức được tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị.

5. Thực hành tự chăm sóc có thể giúp giảm tái nhập viện như thế nào?
   Việc theo dõi cân nặng, hạn chế muối, tập luyện phù hợp và uống thuốc đúng cách giúp kiểm soát triệu chứng, phát hiện sớm dấu hiệu nặng lên và can thiệp kịp thời, từ đó giảm nguy cơ tái nhập viện.

Kết luận

• Nghiên cứu đã mô tả chi tiết kiến thức và thực hành tự chăm sóc của 160 bệnh nhân suy tim mạn tái khám tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, với phần lớn bệnh nhân thiếu kiến thức và thực hành chưa đạt yêu cầu.
• Trình độ học vấn, mức độ suy tim và nguồn thông tin hướng dẫn là các yếu tố liên quan quan trọng đến kiến thức và thực hành tự chăm sóc.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chương trình giáo dục sức khỏe và can thiệp nâng cao tự chăm sóc cho bệnh nhân suy tim tại Việt Nam.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào giáo dục sức khỏe, hỗ trợ kỹ thuật số, đào tạo nhân viên y tế và phát triển tài liệu hướng dẫn phù hợp.
• Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp này trong thực tế và đánh giá hiệu quả nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc và giảm gánh nặng bệnh tật cho người bệnh suy tim.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ sở y tế và nhân viên y tế nên áp dụng các khuyến nghị này để nâng cao hiệu quả quản lý bệnh suy tim, đồng thời bệnh nhân và người chăm sóc cần chủ động tìm hiểu và thực hiện các biện pháp tự chăm sóc phù hợp.